Αλέξανδρος Γιωρκάτζης: Η τέχνη είναι ο κωδικός έκφρασης της συνείδησης

Ο εικαστικός μας ξεναγεί στο στούντιό του, με αφορμή τη νέα του έκθεση «Φως εκ Φωτός» στο Diatopos Art Centre. Τα εμβληματικά γλυπτά του πραγματεύονται θέματα που έχουν να κάνουν με το υλικό και το άυλο, την πνευματικότητα και τη συνείδηση.

Ο Αλέξανδρος Γιωρκάτζης με υποδέχθηκε στο στούντιό του στη Λευκωσία, λίγες μέρες προτού στήσει την έκθεσή του στο Diatopos Art Centre με τη θεματική «Φως εκ Φωτός» σε επιμέλεια Δάφνης Νικήτα. Γύρω μας δεσπόζουν μοναδικά μνημειακά γλυπτά που ακόμη δεν έχουν εκτεθεί, αλλά και έργα ζωγραφικής που δημιούργησε πρόσφατα. Μου εξηγεί ότι δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος πόσος κόπος και χρόνος απαιτείται για να γίνει ένα γλυπτό. Πέραν από την έρευνα, που παίρνει κάποια χρόνια, η κατασκευή ενός έργου μεγάλων διαστάσεων απαιτεί πολλή ενέργεια, χρόνο, τεχνογνωσία και ψηλό κόστος.

Τα μεγάλα πρότζεκτ του Αλέξανδρου εστιάζουν στο θέμα της εξέλιξης της συνείδησης και της πολυδιάστατης φύσης του ανθρώπου. «Αυτή η έρευνα ξεκίνησε από τότε που δουλεύω με τη γλυπτική. Από τον καιρό που γεννήθηκα με απασχολούσε το τι γίνεται σ’ αυτό τον πλανήτη. Με ενδιαφέρει το εσωτερικό κομμάτι του ανθρώπου, ο ψυχισμός του και η ανθρώπινη ύπαρξη ως σύνολο. Πολλά από τα έργα μου λειτουργούν σαν περφόρμανς. Δηλαδή μεταφέρω ένα συναίσθημα σε ένα γλυπτό, σαν να παγώνω μια δράση». Η τέχνη, υποστηρίζει ο εικαστικός, είναι υλοποιημένη συνείδηση. «Όταν βλέπεις ένα αρχαιοελληνικό άγαλμα, βλέπεις ένα επίπεδο συνείδησης ενσωματωμένο σ’ αυτό. Όταν ακούς μια μουσική, υπάρχει σ’ αυτήν μια έκφραση που σου προκαλεί ανάταση. Ένα κείμενο, ένα ποίημα, επίσης αντιπροσωπεύει υψηλά επίπεδα συνείδησης. Η τέχνη είναι ο κωδικός έκφρασης της συνείδησης», σχολιάζει.

Ο Αλέξανδρος ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα γλυπτικής από τα οκτώ του χρόνια δίπλα στον γλύπτη Χρίστο Συμεωνίδη. Θυμάται ότι έφτιαχνε μικρογλυπτά με την πλαστελίνη όταν ήταν μικρότερος. Επίσης, θυμάται ότι από παιδί ένιωθε μέρος του πλανήτη και όχι απλώς ένας κάτοικος της Κύπρου. «Μεγάλωσα βλέποντας ντοκιμαντέρ με ζώα, και αυτό με βοήθησε να τοποθετώ τον εαυτό μου στον παγκόσμιο χάρτη. Παρακολουθούσα τη ζωή στον πλανήτη, στον Αμαζόνιο, είχα βιβλία για τα ζώα και τη φύση. Είχα μια σφαιρική εικόνα σε πλανητικό επίπεδο. Μάθαινα που ζει το κάθε ζώο, το περιβάλλον του και τις ανθρώπινες κουλτούρες. Αγαπούσα τη φύση, τα ζώα, τα φυτά. Παρακολουθούσα με τις ώρες πώς είναι καμωμένα τα πράγματα και η ύλη».

Ο εικαστικός θεωρεί πολύ σημαντικό το γεγονός ότι μπήκε σ’ ένα εργαστήρι γλυπτικής και ανακάλυψε αυτό τον μαγικό κόσμο από τα οκτώ του χρόνια. Μου λέει ότι έχει πάθος για τη γλυπτική, αλλά του αρέσει και η ζωγραφική. «Στη γλυπτική, μου αρέσει που μπορείς να παντρέψεις διάφορα υλικά με τον δικό του συμβολισμό το καθένα. Με ενδιαφέρει να δημιουργηθεί ένας κωδικός έκφρασης που να μπορεί να επικοινωνήσει σε υπαρξιακό επίπεδο με τον άνθρωπο οποιασδήποτε κουλτούρας. Στα μνημειακά γλυπτά μου στα οποία αφοσιώθηκα προσπαθώ να δώσω μορφή σε ένα θέμα, μια έννοια ή μια ψυχική κατάσταση με πολλές διαστάσεις».

ΦΩΣ ΕΚ ΦΩΤΟΣ

Η νέα του δουλειά, που παρουσιάζει στο Diatopos Art Centre, έχει στο επίκεντρό της ως θέμα την «Ανάσταση», θετικές απεικονίσεις του Χριστού και έννοιες όπως η «ανιδιοτελής αγάπη» και η «Θεία Χάρη». Σ’ αυτά τα έργα πραγματεύεται την έννοια του φωτός, της ψυχικής και πνευματικής διάστασης. Ο συσχετισμός του φωτός με τη συνείδηση αποτυπώνεται σε δύο έργα του 2008, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Κύπρο.

Το πρώτο, με τίτλο «Intellect», αναπαριστά τον υλικό κόσμο μέσω μιας στήλης από χώμα που φέρει έναν χρυσό εγκέφαλο. Το δεύτερο, «Connection», απεικονίζει έναν εγκέφαλο φτιαγμένο από διαφανές υλικό και φωτισμένο, τοποθετημένο σ’ ένα περιβάλλον όπου επιδιώκει να ξεπεράσει όλα τα όρια, συμβολίζοντας την επέκταση της συνείδησης. Το έργο «Intellect» εστιάζει στη διανόηση, ενώ το «Connection» πραγματεύεται το ευρύτερο θέμα της συνείδησης. Το χρυσό χρώμα συμβολίζει το καθαρό, το θείο, την πνευματικότητα, ενώ τα καρφιά συμβολίζουν το υλικό.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

Ο Αλέξανδρος σπούδασε γλυπτική στην Ιταλία, στις Ακαδημίες Καλών Τεχνών της Περούτζια και της Μπολόνια. Η διατριβή του με θέμα «Documento essere umano», συνοδευόμενη από το γλυπτό «Documento», επιλέχθηκε ανάμεσα στα καλύτερα γλυπτά της τελευταίας δεκαετίας και εκτέθηκε στην 54η Μπιενάλε της Βενετίας «State of the Arts». Η έρευνά του γι’ αυτό το έργο αφορούσε τον άνθρωπο σε σχέση με το περιβάλλον, την κοινωνία και την εξέλιξη της ανθρώπινης ύπαρξης μέσω της τεχνολογίας. Επίσης εξέταζε την εξέλιξη του ανθρώπου μέσα από τη συνείδηση και την «τεχνολογία του πνεύματος». Με αυτό το έργο ο Αλέξανδρος επιλέγηκε να εκπροσωπήσει την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μπολόνια.

Στην 60ή Διεθνή Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας, το 2024, συμμετείχε στο εθνικό περιπτέρο του Καμερούν. Το θέμα του περιπτέρου ήταν «Κανείς προφήτης στον τόπο του», και ο Κύπριος εικαστικός παρουσίασε το έργο «Centeredness», το οποίο συμβολίζει την επιστροφή της συνείδησης στο κέντρο της ύπαρξης, ξεπερνώντας τις δυνάμεις που προκαλούν διαίρεση. Μετά την Μπιενάλε, το γλυπτό «Centeredness» εντάχθηκε στη συλλογή του Ιδρύματος Donà dalle Rose και εκτίθεται μόνιμα σε ένα υπαίθριο μουσείο στη Σαρδηνία.

Επίσης, το 2018 συμμετείχε στην 16η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, στο Κυπριακό Περίπτερο με θεματική «Είμαι εκεί που είσαι». Το γλυπτό που παρουσίασε στο κυπριακό περίπτερο έγινε την περίοδο που δούλεψε για ένα χρόνο στη Μασσαλία, στο πλαίσιο ενός προγράμματος Εράσμους. «Ήταν πολύ ξεχωριστή η εμπειρία να ζεις σε μια πόλη στην οποία συμβιώνουν οι μουσουλμάνοι με τους ορθόδοξους. Το έργο μου εστίασε σε θέματα ταυτότητας και πολυπολιτισμικότητας». Η δουλειά του διακρίθηκε και στην 1η Μπιενάλε Τέχνης Λάρνακας, στην οποία πήρε το πρώτο βραβείο για το έργο «Reflexion».

VIBRATIONAL EGO TRIP

Ένα από τα μνημειακά γλυπτά του, το «Vibrational Ego Τrip», παρουσιάστηκε το 2024 στη Λεμεσό, στην έκθεση «Casts of an Island» σε επιμέλεια του Νίκου Παττίχη. Το γλυπτό αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας έρευνας που ξεκίνησε το 2013, σχετικά με την έννοια της κάθαρσης από τη σκοπιά διαφορετικών παραδόσεων, όπως οι θεραπευτικές σαμανικές τελετές, η εβραϊκή Καμπάλα, σύγχρονες τεχνικές του mindfulness και της ενεργειακής θεραπείας, καθώς και η χριστιανική ορθόδοξη έννοια της μετάνοιας. Το κύριο θέμα στο έργο του είναι η πολυδιάστατη φύση του ανθρώπου. Η μεγάλη πρόκληση για τον δημιουργό σ’ αυτό το έργο είναι να εκφράσει τις άυλες καταστάσεις τού Είναι μέσα από τη γλυπτική, επιδιώκοντας να επικοινωνήσει στο επίπεδο της ψυχής με τον θεατή, χρησιμοποιώντας κωδικούς επικοινωνίας που υπερβαίνουν τον χρόνο, τον χώρο και την πολιτισμική ταυτότητα.

ΘΥΜΗΣΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΑΣ

Πέραν από τα έργα του που βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές, τον ενδιαφέρουν τα γλυπτά σε δημόσιους χώρους. Ένα από τα πρότζεκτ του, το γλυπτό με τίτλο «Remember to love», είναι τοποθετημένο στη λεωφόρο Σταυρού στον Στρόβολο. Όπως φανερώνει και ο τίτλος του, είναι μια υπενθύμιση για να παράγουμε πιο υψηλές συχνότητες αγάπης. Το έργο είναι ένα παγκάκι το οποίο συνδυάζει τη χρηστικότητα με την τέχνη. Πάνω στα ξύλα του καθίσματος υπάρχουν χαραγμένες με λέιζερ λέξεις και φράσεις, όπως για παράδειγμα η μετάφραση της λέξης «ανιδιοτελής αγάπη» σε όλες τις γλώσσες ή η φράση «free will», που θέλει να υπενθυμίσει στον άνθρωπο την ελευθέρα βούληση της ψυχής να επιλέξει να ενωθεί και να εκφράσει, στο επίπεδο που μπορεί, μέσα από το σώμα και τις πράξεις τη θεία χάρη. Πρόθεσή του είναι να δημιουργήσει κι άλλα έργα, σε σημεία της πόλης όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων. Όπως, για παράδειγμα, σε σταθμούς δημοσίων μέσων μεταφοράς, σε δρόμους όπου προκαλείται μποτιλιάρισμα, κοντά σε σχολεία, νοσοκομεία, γήπεδα, εμπορικά κέντρα, πλατείες, πάρκα. Έργα για τα οποία, όπως τονίζει, χρειάζεται οικονομική υποστήριξη από διάφορους φορείς, όπως οι δήμοι.

Ολοκληρώνοντας τη συζήτησή μας, ο Αλέξανδρος μου λέει ότι λατρεύει και τη ζωγραφική. Παράλληλα με τη γλυπτική, έχει ζωγραφίσει ήδη σε καμβάδες κάποια έργα, και αυτή την περίοδο νιώθει την ανάγκη να αφοσιωθεί σ’ αυτό.