Νεκτάριος Θεοδώρου: Η ενσάρκωση ρόλων είναι μια διαδικασία ενσυναίσθησης

Ο Νεκτάριος Θεοδώρου υπάρχουν φορές που αισθάνεται ότι φοράει κι αυτός μια μάσκα.

Εμπνευσμένη από το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γιούκιο Μισίμα «Εξομολογήσεις μιας Μάσκας», η παράσταση «Personne» της Liminal Theatre Company επιχειρεί να διερευνήσει τα όρια της ταυτότητας. Η σκηνή μετατρέπεται σε καθρέφτη και ο θεατής καλείται να αναρωτηθεί για τις δικές του «μάσκες». Ο Νεκτάριος Θεοδώρου, συνδημιουργός -μαζί με τον Γιώργο Σιένα- και ερμηνευτής της παράστασης, μάς οδηγεί σε μια συζήτηση για τις πολλαπλές διαστρωματώσεις της ταυτότητας, τα προσωπεία, αλλά και τις αλήθειες που κρύβονται πίσω απ’ αυτά. Παράλληλα, εξηγεί γιατί η απόλαυση στην προσέγγιση ενός χαρακτήρα έγκειται στις αντιφάσεις του.

–Αυτά που λέγονται ή αυτά που παραμένουν ανείπωτα είναι σημαντικότερα σε μια παράσταση; Όπως και στη ζωή, σημασία έχει τι κρύβεται κάτω από τις λέξεις. Αυτά που λέγονται μπορεί να σημαίνουν πολλά, αλλά και μια σιωπή μπορεί να σημαίνει ακόμα περισσότερα.

-Πώς ήταν η διαδικασία συνδημιουργίας με τον Γιώργο Σιένα στη σκηνοθεσία και την απόδοση του κειμένου; Με τον Γιώργο μάς συνδέει μια φιλία που πάει πίσω στο 2007 όταν γνωριστήκαμε κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μας σπουδών στο Λονδίνο, στο σωματικό θέατρο με βάση τη παιδαγωγική του Jacques Lecoq. Συνεπώς, η συνδημιουργία ήταν αβίαστη καθώς πέρα από την φιλία μας, μιλάμε κοινή θεατρική γλώσσα. Έχουμε κοινούς κώδικες. Αντιλαμβανόμαστε το σώμα ως βασικό εργαλείο με το οποίο χτίζεται μια παράσταση, ενώ η σχέση σκηνοθέτη- ηθοποιού είναι αμφίδρομη καθώς κι οι δύο είναι δημιουργοί στη διαδικασία. Αρχικά, μέσω καθοδηγούμενων σωματικών αυτοσχεδιασμών παράξαμε υλικό το οποίο με τη σειρά του ενίσχυσε την απόδοση του κειμένου και αποτέλεσε βασικό στοιχείο της δόμησης της παράστασης.

–Πώς η παράσταση ακροβατεί ανάμεσα στην αφήγηση, το σωματικό θέατρο και την performance; Η παράσταση είναι αφηγηματική καθώς πρόκειται για μονόλογο ο οποίος όμως προκύπτει μέσα από τη σωματικότητα. Το σώμα του ηθοποιού λειτούργησε ως βασικό εργαλείο στην αναζήτηση των δυναμικών που αναπτύσσονται στο χώρο και τη σκηνή, ενώ την ίδια στιγμή οι βιντεοπροβολές ενισχύουν τις ατμόσφαιρες και προσδίδουν μια ποιητικότητα στο αποτέλεσμα.

–Ο θάνατος του Μισίμα με σεπούκου ήταν πράξη θεατρική, πολιτική ή βαθιά προσωπική; Πώς καθορίζει τον τρόπο που προσεγγίζουμε το έργο του σήμερα; Ο Μισίμα ήταν μια αμφιλεγόμενη και αινιγματική προσωπικότητα. Αυτό που διαπιστώσαμε στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Οι εξομολογήσεις μιας μάσκας», από το οποίο εμπνευστήκαμε για τη δημιουργία του «Personne», είναι πως ο αφηγητής, σαν ένας σκηνοθέτης, επιλέγει με ακρίβεια τι θέλει να μεταφέρει στον ακροατή/ θεατή του. Παραπλανεί μέσα από ένα παιχνίδι ένδυσης κοινωνικών μασκών ενώ φαίνεται να έχει προκαθορίσει την έκβαση των γεγονότων. Ωστόσο, ποτέ δεν μπορείς να είσαι βέβαιος για την τακτική του και τις προθέσεις του. Οι πράξεις του πιστεύω είναι βαθιά προσωπικές και αναπόφευκτα πολιτικές, ενδεδυμένες μ’ ένα μανδύα θεατρικότητας. Ο τρόπος που επέλεξε να αυτοκτονήσει μοιάζει με μια καλά οργανωμένη σκηνοθετική πράξη, πολιτικά φορτισμένη αλλά όπως και στο μυθιστόρημά του ποτέ δεν μπορείς να είσαι βέβαιος για τις επιθυμίες του. Αντλώντας έμπνευση από αυτό το έργο επιθυμούσαμε να αναδείξουμε την δυναμική και παράλληλα αινιγματική φυσιογνωμία του.

–Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του συνδύαζε τη λογοτεχνική ευαισθησία με τις έντονες πολιτικές απόψεις, την ενοχή για τη σεξουαλικότητά του με μια ιδιότυπη αλαζονεία, τον κυνισμό με το «μπουσίντο». Πώς αναμετριέται κανείς με τόσες εκρηκτικές αντιφάσεις; Μα αυτή είναι η απόλαυση όταν προσεγγίζεις ένα χαρακτήρα! Οι αντιφάσεις του, ειδικά όταν είναι τόσο εκρηκτικές. Σε όλους συνυπάρχουν οι αντιφάσεις. Η ζωή η ίδια είναι γεμάτη αντιφάσεις και οι καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε πολλές φορές εκ πρώτης όψης είναι ανεξήγητες. Αυτός ο ψυχικός πλούτος έχει το «ζουμί» που λέμε για τη σκηνή.

–Είναι ο ήρωας του έργου ένας «κανείς» ή κάποιος που προσπαθεί να γίνει ο εαυτός του; Ο ήρωας βρίσκεται σε μια διαρκή εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο να είναι «κάποιος» και στο να αποδεχτεί τον εαυτό του. Από τη μία φοράει μια «μάσκα» για να ανταποκριθεί στις κοινωνικές προσδοκίες, προσποιούμενος ότι είναι αυτό που η κοινωνία θεωρεί αποδεκτό. Από την άλλη, μέσα του παλεύει να συμφιλιωθεί με τις πραγματικές του επιθυμίες και την ατομική του ταυτότητα, ιδιαίτερα όσον αφορά την σεξουαλικότητά του. Είναι ένας άνθρωπος που κρύβεται πίσω από ρόλους και κοινωνικές συμβάσεις, ένας «κανείς» και σταδιακά προσπαθεί να γίνει «κάποιος» μέσα από την αυτογνωσία και την αποδοχή του εαυτού του. Ωστόσο, η πλήρης συμφιλίωση με τον εαυτό του παραμένει μάλλον, μια ανοιχτή πληγή.

–Είναι η ενασχόληση με το θέατρο μια απόπειρα αυτογνωσίας ή μια απόπειρα απόδρασης από τον εαυτό; Κατά ένα περίεργο τρόπο, αυτά τα δύο συνυπάρχουν. Ίσως παλαιότερα να σου απαντούσα είτε το ένα είτε το άλλο. Όμως, τώρα πια πιστεύω πως είναι ένα παιχνίδι πειραματισμού και εξερεύνησης όπου αποδρώ από τον εαυτό μου και ταυτόχρονα μαθαίνω για μένα. Η ενσάρκωση ρόλων είναι μια διαδικασία ενσυναίσθησης. Δηλαδή, να καταλάβω, να κατανοήσω τον άλλο, να αλλάξω προοπτική, να μπω στα δικά του παπούτσια. Και αναπόφευκτα αυτή η διαδικασία μού αποκαλύπτει και τις δικές μου πλευρές. Παρατηρώ τις αντιστάσεις μου, τις αδυναμίες μου και τα πιστεύω μου κι έτσι εξελίσσομαι, διαμορφώνομαι.

–Πόσο αυτοβιογραφικό μπορεί να γίνει το θέατρο, ειδικά σε παραστάσεις που αγγίζουν υπαρξιακά ζητήματα; Συχνά οι ηθοποιοί καλούμαστε να βιώσουμε προσωπικά τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των χαρακτήρων που υποδυόμαστε. Αναπόφευκτα αντλούμε υλικό και από τις δικές μας εμπειρίες, ενώ η σκηνή γίνεται ένας καθρέφτης της ανθρώπινης εμπειρίας, κάνοντας την αυτοβιογραφία να ξεπερνά το ατομικό και να γίνεται οικουμενική. Το προσωπικό και το συλλογικό μπλέκονται κι όσο πιο ειλικρινής και δοτικός είσαι, τόσο πιο βαθιά και αυθεντική είναι η καλλιτεχνική εμπειρία.

–Πώς συνδέεσαι προσωπικά με τις «Εξομολογήσεις μιας Μάσκας»; Υπήρχαν και υπάρχουν φορές που νιώθω ότι φοράω και εγώ μια «μάσκα» προσαρμόζοντας τον εαυτό μου στις προσδοκίες των άλλων, στη συλλογική αίσθηση του «κανονικού». Ίσως αυτό ήταν εντονότερο κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή την περίοδο εκείνη που έπρεπε να πάρεις «σημαντικές» αποφάσεις για το μέλλον σου. Συχνά αναρωτιέμαι αν η αλήθεια του εαυτού μας είναι κάτι που πρέπει να εκτεθεί ή να μείνει κρυφό κι αυτό με διχάζει ενώ μου δημιουργεί μια αίσθηση αποξένωσης.

–Νιώθεις ότι το κοινό συμμετέχει σε τέτοιες «αναζητήσεις αυθεντικότητας»; Πώς αντιλαμβάνεσαι την αλληλεπίδραση μαζί του; Ναι, το πιστεύω. Όλοι μας συνειδητά ή όχι συμμετέχουμε σ’ αυτές τις αναζητήσεις αυθεντικότητας. Το θέατρο λειτουργεί ως καθρέφτης των κρυφών μας αγωνιών και νομίζω όλοι έχουμε βιώσει τη σύγκρουση μεταξύ του κοινωνικά αποδεκτού και του προσωπικά αληθινού σε πληθώρα ζητημάτων. Με εξιτάρει το γεγονός πως σ’ αυτό που μοιράζομαι και είναι φαινομενικά δικό μου, κάποιοι θα αναγνωρίσουν κομμάτια του εαυτού τους, θα ταυτιστούν και θα προβληματιστούν. Θα συνταξιδέψουμε για μια ώρα και θα συνειδητοποιήσουν πως αυτό που βιώνουν δεν είναι μόνο υπόθεση ατομική, αλλά και συλλογική. Αυτή η αλληλεπίδραση είναι ένας υπαρξιακός διάλογος που εκτείνεται και πέραν των ορίων της σκηνής.