Έννοιες που έχουν να κάνουν με την ύλη, τον χρόνο, το εφήμερο, το εύθραυστο, το σημαίνον, το σημαινόμενο, τη μνήμη, διατρέχουν τα έργα της έκθεσης της Ρέας Αφαντίτου στην γκαλερί Γκλόρια με τίτλο «Καθρέφτης σε 40 δωμάτια». Με αφορμή μια ιστορική φωτογραφία του Ιωάννη Π. Φώσκολου με 40 πρόσωπα από τη Λάνια, η εικαστικός δημιουργεί τρισδιάστατα κολάζ με νέες αφηγήσεις.
Μια φωτογραφία της δεκαετίας του 1890 του J.P. Foscolo, καρφιτσωμένη σε μια γωνιά στον τοίχο του εργαστηρίου της εδώ και χρόνια, ήταν η αφετηρία για μια σειρά έργων της Ρέας Αφαντίτου με τίτλο «Καθρέφτης σε 40 δωμάτια». Στη συνάντησή μας στο στούντιό της στην Παλλουριώτισσα, με τα έργα απλωμένα στον χώρο, η εικαστικός μου εξηγεί ότι, αν και δεν γνώριζε αρχικά τα πρόσωπα που εικονίζονται, αυτή η φωτογραφία του Φώσκολου με τη λεζάντα «Vilagers from Lania» την άγγιξε ιδιαιτέρως, γι’ αυτό άλλωστε την είχε αρκετά χρόνια να τη συντροφεύει. Με το πέρασμα των χρόνων, έμαθε ότι τραβήχτηκε όταν τέλειωσε η γέφυρα που κατασκεύαζαν οι Άγγλοι στη Λάνια το 1894. Ο Φώσκολος, ο οποίος ήταν ο επίσημος φωτογράφος των Άγγλων, είχε μαζέψει όλο το χωριό κοντά στη γέφυρα κάτω από ένα δρυ για ένα αναμνηστικό ενσταντανέ. Σήμερα η φωτογραφία υπάρχει στην πλατεία του χωριού τυπωμένη σ’ ένα τοίχο και σ’ αυτήν είναι σημειωμένα τα ονόματα των 40 εικονιζόμενων. «Βλέπουμε παιδιά, γυναίκες, άντρες, ιερείς, και ένα ζευγάρι Αφρικανών με το μωρό τους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έγιναν μια εικόνα συλλογική, και αυτό με συγκίνησε ακόμη περισσότερο. Είναι ο απλός και αγνός κόσμος της Κύπρου. Δεν παίρνουν κάποια πόζα αλλά απλώς παραθέτουν τον εαυτό τους, χωρίς να τον επινοούν, με μια αθωότητα», λέει η εικαστικός.
Η Ρέα Αφαντίτου αντιμετώπισε τη φωτογραφία ως ένα θέμα συλλογικό, και την ενσωμάτωσε στα έργα της για να εκφράσει έννοιες οικουμενικές αλλά και προσωπικές. «Από το συλλογικό πήγαινα στο ατομικό, και αντίστροφα. Έκανα συνέχεια αυτές τις διαδρομές. Η δουλειά αυτή έχει να κάνει με το ότι είμαι γυναίκα, με τη γενιά μου, τα προσωπικά μου βιώματα, τις ανησυχίες μου. Δουλεύοντας πάνω στα έργα, σιγά-σιγά έβγαινε η δική μου ιστορία, το δικό μου υλικό. Είχα μια προσέγγιση πολύ βιωματική μέσω της φωτογραφίας. Μια διαδικασία αυτογνωσίας, κατά κάποιον τρόπο, στη διάρκεια της οποίας έψαχνα να βρω ποια είμαι τώρα, ποιο είναι το θεμέλιό μου. Νομίζω πως μας λείπει το θεμέλιο σήμερα. Ζούμε σε μια αβεβαιότητα».
Τα έργα, τα οποία προέκυψαν από μια έρευνα έξι περίπου χρόνων, είναι σαν τρισδιάστατα κολάζ. Η φωτογραφία κάποιες φορές γίνεται αντικείμενο και τα αντικείμενα γίνονται εικόνες. Υλικά που βρήκε στο εργαστήρι του επιπλοποιού πατέρα της, όπως παλιοί ράβδοι, ξύλα, κομμάτια από πολυθρόνες και καρέκλες, μια ακτινογραφία σώματος, και άλλα στοιχεία τα οποία κουβαλούν μνήμες μιας άλλης εποχής, ενσωματώνονται στα έργα της και παίρνουν μια νέα πνοή. Η φωτογραφία του Φώσκολου, με τον αγνό αυθεντικό κόσμο της Κύπρου, τυπώνεται και ενσωματώνεται πάνω σε διαφάνειες, καμβάδες και ξύλα, δημιουργώντας νέες αφηγήσεις ανοικτές σε πολλές ερμηνείες. Έννοιες που έχουν να κάνουν με την ύλη, τον χρόνο, το εφήμερο, το εύθραυστο, το σημαίνον, το σημαινόμενο, τη μνήμη, διατρέχουν όχι μόνο την τωρινή δουλειά αλλά και προηγούμενες εκθέσεις της. Οι τίτλοι των έργων της έκθεσης «Καθρέφτης σε 40 δωμάτια» δίνουν και το στίγμα των προβληματισμών της Ρέας Αφαντίτου: «Ρίζωμα», «Το οικείο εκκρεμεί συνεχώς στο παρόν», «Υλικότητα. Μνημονικός μηχανισμός», «Απορία. Η αγωνία του αδιέξοδου», «Της ύλης και του χρόνου», «Απόσυρση του σημαίνοντος».
«Στον “Καθρέφτη σε 40 δωμάτια” η Ρέα Αφαντίτου επιλέγει τη μετατόπιση από το ιστορικό βάθος στην επιφάνεια του βιώματος», σχολιάζει η Δέσπω Πασιά, Μουσειολόγος, Μουσειοπαιδαγωγός. «Παρόλο που η ιστορικότητα αναπόφευκτα παρεισφρέει στις διαδικασίες της, αυτό που βλέπουμε δεν είναι οι αναστοχασμοί της πάνω στις ιστορικές συνθήκες του φωτογραφικού κλικ, αλλά η επανεξέταση, ξανά και ξανά της εαυτής της ως ιστορικό υποκείμενο. Η μετατόπιση αυτή είναι καθοριστική: Η φωτογραφία ξεφεύγει από το ιστορικό βάθος, παύει πλέον να αφορά αποκλειστικά “αυτό που υπήρξε”. Μετατρέπεται, από μια επιφάνεια καταγραφής, σε μια οθόνη διεπαφής, ανάμεσα στο ιστορικό συγκείμενο του φωτογραφικού στιγμιότυπου και στo παρόν της προσωπικής βιωμένης εμπειρίας».
Η Ρέα Αφαντίτου σπούδασε Πλαστικές Τέχνες στη Γαλλία – Universite de Provence Aix – Marseille. Η εικαστική της πορεία είναι βασισμένη στη μελέτη και έρευνα εννοιών όπως το χνάρι ως φορέας μνήμης, η λήθη, η ταυτότητα, η ετερότητα. Το έργο της φορτίζεται εννοιολογικά μέσα από την σημασιολογική αξία της ύλης –ζωγραφική, ματιέρα, μέταλλο, ύφασμα, βαμβάκι, διαφάνεια, objet trouve κ.λπ.– και λειτουργεί ως μια αυτόνομη πολυσήμαντη εικαστική γραφή.
Παράλληλη ενασχόλησή της, από την επιστροφή της στην Κύπρο μέχρι και σήμερα, είναι η διδασκαλία της Τέχνης. Το 1985 δημιούργησε το Εργαστήρι Τέχνης ΗΛΙΟΣ, με στόχο την εικαστική παιδεία για παιδιά, έφηβους και ενήλικες, διοργανώνοντας εκπαιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια, εκθέσεις, διαλέξεις και σεμινάρια. Φέτος το εργαστήρι συμπληρώνει 40 χρόνια λειτουργίας και, όπως μου λέει, στη διάρκεια αυτής της περιόδου έδωσε και πήρε πολλά από τους μαθητές της.
Λευκωσία, γκαλερί Γκλόρια (22762605). Η έκθεση της Ρέας Αφαντίτου με τίτλο «Καθρέφτης σε 40 δωμάτια» εγκαινιάζεται την Τετάρτη 5 Μαρτίου, 19:30. Μέχρι 22 Μαρτίου (Δευτέρα 17:30-20:00, Τρίτη – Παρασκευή 10:30-12:45 και 17:30-20:00, Σάββατο 10:30-12:45).
