Οι μοναδικές δημιουργίες της, όπως οι περίτεχνες «κουκκουμάρες», αλλά και τα ζωγραφικά, γλυπτικά έργα, σχέδια, εγκαταστάσεις, ψηφιδωτά, είναι μια μεγάλη κληρονομιά που άφησε πίσω της η εμβληματική γλύπτρια Νίνα Ιακώβου. Σημαντικός αριθμός έργων της θα συντηρηθεί και θα μελετηθεί από το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου.
Η ΑΜΜΟΧΩΣΤΙΑΝΗ ΚΕΡΑΜΙΣΤΡΙΑ ΚΑΙ ΓΛΥΠΤΡΙΑ Νίνα Ιακώβου, που έφυγε από τη ζωή πρόσφατα σε ηλικία 92 ετών, άφησε πίσω της ένα πολύ σημαντικό και πολυδιάστατο έργο. Το σπίτι της στη Λάρνακα, όπου εγκαταστάθηκε μετά την Τουρκική εισβολή, έμοιαζε με ένα μικρό μουσείο. Τα ξεχωριστά γλυπτά της ήταν διάσπαρτα σε όλους του χώρους του σπιτιού, στον κήπο και στο εργαστήρι της. Σ’ αυτό τον μαγικό χώρο υποδεχόταν συχνά με μεγάλη χαρά φίλους και άλλους επισκέπτες που ήθελαν να δουν από κοντά τις περίφημες «κουκκουμάρες» της -καμωμένες με τη δική της εντελώς ιδιαίτερη σφραγίδα- εμπνευσμένες από της ανθρωπόμορφες στάμνες της παραδοσιακής κεραμικής της Αμμοχώστου, καθώς και άλλα έργα της που δημιούργησε στα 50 χρόνια προσφυγιάς. Ένας σημαντικός αριθμός έργων έχουν ήδη μεταφερθεί μετά τον θάνατό της στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου για συντήρηση, έρευνα και μελέτη, όπως μας ανέφερε ο διευθυντής του, Γιάννης Τουμαζής «Το έργο της Βαρωσιώτισσας γλύπτριας Νίνας Ιακώβου ενσωματώνει ποικίλες εικαστικές εκφάνσεις και μέσα: Ζωγραφικά και γλυπτικά έργα, σχέδια, εγκαταστάσεις, βοτσαλωτά και ψηφιδωτά».
ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ, είχε εκφράσει τον μεγάλο της πόνο για τα δεκάδες έργα που χάθηκαν στην Αμμόχωστο και δεν περιλαμβάνονταν στα 219 έργα που επιστράφηκαν από τα κατεχόμενα το 2020. Το μόνο που έμαθε όλα αυτά τα χρόνια για τα γλυπτά της, είναι ότι πολλά από αυτά βρίσκονται στην κατοχή ενός Τούρκου συνταγματάρχη. Επίσης, δύο μικρά έργα της που πουλιούνταν στα κατεχόμενα, τα αγόρασε και της τα έφερε ένας Βαρωσιώτης φίλος. Καθώς μου ξεδίπλωνε τις ιστορίες για την κάθε ξεχωριστή δημιουργία της, μου είχε δείξει ένα κεραμικό πάνω στο οποίο αποτύπωσε με τόση ευαισθησία το κύμα της θάλασσας της Αμμοχώστου, που είδε σ’ ένα όνειρο να διώχνει τους εισβολείς από την πόλη. Μνημειακά γλυπτά της σε τσιμέντο, ξύλο ή σίδηρο, καθώς και κεραμικά, κατασκευάστηκαν για ξενοδοχεία της Αμμοχώστου όπως τα «Μαριάννα», «Λοϊζιάνα», «Cypriana», «Grecian» και «Sandy Beach», ενώ το καλοκαίρι του 1974 μια μεγάλη σειρά ανάγλυφων έργων της είχαν μόλις παραδοθεί στο ξενοδοχείο «Castle Beach» της Κερύνειας. Μεγάλο μέρος της δουλειάς της είναι γλυπτά πορτρέτα γυναικών, αντρών και παιδιών από την Αμμόχωστο, που παρέμειναν στα σπίτια τους. Σημαντική θεωρεί η ίδια και τη σειρά έργων της βασισμένη στον αγώνα της ΕΟΚΑ, που έμεινε στο σπίτι της.
ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΑΖΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΣΟΥΝ πως ήταν πολύ καλλιεργημένη, προοδευτική, με πολύ σύγχρονες ιδέες και αντιλήψεις για την τέχνη που τις ξεδίπλωνε με μεγάλη ευαισθησία στα περίτεχνα γλυπτά της. Σ’ αυτά είχε αποτυπώσει αρχικά τις εμπειρίες της από την τουρκική εισβολή και τη νοσταλγία της επιστροφής στην Αμμόχωστο. Το πρώτο της έργο με θέμα την εισβολή ήταν «Η Κραυγή», το οποίο βρίσκεται στη συλλογή της Κρατικής Πινακοθήκης. Ακολούθησαν «Η σταματημένη πορεία», με πρόσφυγες που βλέπουν με νοσταλγία την Αμμόχωστο. «Οι μανάδες των αγνοουμένων», τις οποίες έβλεπε συχνά στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας, ήταν ένα από τα εμβληματικά έργα της. Ακολούθησαν κι άλλα, όπως «Η νύφη της προσφυγιάς», ένα γλυπτό πάνω στο οποίο υπάρχουν πολλές κλειδαριές από τα σπίτια των προσφύγων, «Οι διαμαρτυρίες» και η σειρά του «Πολέμου». Η πρώτη της ατομική έκθεση έγινε το 2002 στην γκαλερί Γκλόρια, όπου παρουσίασε τα πρώτα έργα από τις «Διαμαρτυρίες». Ακολούθησαν και άλλες εκθέσεις, στην Γκλόρια και στο Μουσείο Πιερίδη στη Λάρνακα.
ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΑ από Κύπριους και ξένους ποιητές – όπως μου είχε πει, αγαπούσε ιδιαίτερα την ποίηση. Μάλιστα, μου είχε απαγγείλει από στήθους ποιήματα του φίλου της Κυριάκου Χαραλαμπίδη, του Κωστή Παλαμά, του Τόμας Έλιοτ και του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Αυτό που θαυμάζει κανείς στη δουλειά της είναι η εξέλιξή της, από τις κουκκουμάρες και τα παραδοσιακά σε πιο σύγχρονες φόρμες. Με έμπνευσή της θέματα που την απασχολούν σε κάθε εποχή, εκφράζεται με ένα πλούσιο εικαστικό λεξιλόγιο. Η εφευρετικότητα, το πάθος και η φαντασία της ήταν αστείρευτα. Εκτός από τον πηλό χρησιμοποιούσε ύφασμα, τσιμέντο, ξύλο, σίδερο, πολυστερίνη, σπάγγο ή βότσαλα, ακόμα και τους επιδέσμους με τους οποίους ήταν δεμένο το πόδι της όταν είχε πάθει ένα κάταγμα. Κάποια κομμάτια αργαλειού που της χάρισε μια φίλη, μεταμορφώθηκαν επίσης σε σύγχρονα γλυπτά. Οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες της δεν περιορίζονταν σε τοπικά θέματα, αλλά διευρύνονταν και εκτός Κύπρου. Την απασχολούσε το Παλαιστινιακό και άλλα διεθνή γεγονότα, όπως και η κλιματική κρίση. «Τα φιλιά της παρηγοριάς» είναι ένα έργο για τον πόλεμο στην Παλαιστίνη. «Η Κασσάνδρα», μια μορφή που τη ζώνουν τα φίδια και τραβά τα μαλλιά της, φτιάχτηκε με αφορμή την πτώση των Δίδυμων Πύργων. Είχε πάρει επίσης πολλά ερεθίσματα από την ελληνική μυθολογία. «Ο καιρός των Κενταύρων και των Μινωταύρων» είναι ένα από τα σημαντικά έργα της, το οποίο αναφέρεται στην καταστροφή του πλανήτη.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΗΤΑΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥΣ της με τις πηλογραφίες τα τελευταία χρόνια. Έφτιαχνε χαρακτικά τα οποία τύπωνε σε πλάκες από πηλό, μια μοναδική τεχνική που ο φίλος της ο χαράκτης Χαμπής θεωρεί ότι είναι δικής της επινόησης. «Η μάνα των Διόσκουρων» είναι ένα έργο που δημιούργησε με αυτή την τεχνική, αφιερωμένο στους δίδυμους νέους που σκοτώθηκαν στο Μαρί, το οποίο χάρισε στη μητέρα τους. Διασχίζοντας τον διάσπαρτο με δεκάδες γλυπτά κήπο, έφτανες στο εργαστήριό της και τον φούρνο όπου έψηνε τα γλυπτά της, γεμάτο με πολλές δημιουργίες, ανάμεσα στις οποίες και ένα επιτοίχιο με τους εννέα απαγχονισθέντες της ΕΟΚΑ. «Είναι ένα έργο που μου προκαλεί μεγάλο πόνο και δεν μπορώ να το έχω στο σαλόνι μου. Γι’ αυτό το έχω εδώ», μου είχε πει. Στο εργαστήρι είναι και το επιτοίχιο με τίτλο «Αποχαιρετισμός», στο οποίο αναπαριστάται η ίδια με τον σύζυγό της, που τον έχασε το 1999.
ΘΥΜΑΜΑΙ ΠΟΥ, ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΣ στο σπίτι της στη Λάρνακα με τον φωτογράφο Δημήτρη Βαττή, μας κατευόδωσε με εκείνη τη μοναδική ευγένεια ψυχής και γενναιοδωρία που σπάνια συναντάς σήμερα σε ανθρώπους, χαρίζοντας μας από ένα μοντέρνο γλυπτό. «Μέσα από τη δουλειά μου αποτυπώνω την αλήθεια της ψυχής μου και της πατρίδας μου. Δεν θα μπορούσα να ζήσω διαφορετικά. Η ζωή μου ήταν γεμάτη», ήταν τα τελευταία της λόγια που θυμάμαι.
Ελεύθερα 23.2.2025
