Ο Χρήστος Πολυμενάκος μιλά για την έκδοση «10+1 ιστορίες χορού» και επισημαίνει ότι η τέχνη είναι δημιούργημα των υποκειμένων και των πλαισίων ύπαρξης τους.
Η συλλογή διηγημάτων χορού «10+1 ιστορίες χορού» εμπνέεται από συναντήσεις ανθρώπων που μοιράστηκαν τον τρόπο που ο χορός και η γραφή αποτελούν μέρος της ζωής τους. Βασίζεται στην body/ word performance writing έρευνα «Σωματικές Κοινότητες», όπου οι εμπλεκόμενοι διερεύνησαν τρόπους για να χορέψουν, να γράψουν, να δημιουργήσουν μαζί. Μια επιπλέον ιστορία αποτελεί πρόσκληση προς τους αναγνώστες να δημιουργήσουν και να μοιραστούν τι είναι γραφή και χορός για εκείνους. Η έκδοση αποτελεί κοινή κατάθεση της ιστορικού τέχνης, με ειδίκευση στο σύγχρονο χορό, Ηλιάνας Φύλλα, της χορεύτριας, χορογράφου και εκπαιδεύτριας Θάλειας Δήτσα και του εμπνευστή της μεθοδολογίας body/ word Performance Writing Χρήστου Πολυμενάκου. Με την αφορμή αυτή, συζητάμε με τον τελευταίο για τις πτυχές αυτού του εγχειρήματος.
–Ποια ήταν η αφετηρία της έρευνας και του βιβλίου; H ανάγκη των τριών μας να συνεργαστούμε και ν’ ανταλλάξουμε γνώσεις, εμπειρίες, μεθοδολογίες και απορίες γύρω από τη σχέση των χορογραφικών παρτιτούρων (scores) με τη δημιουργία ιστοριών- χορών με/ για/ από διαφορετικές κοινότητες. Ήταν μεγάλη η ανάγκη μου να εξετάσω μαζί τους συγκεκριμένα την ίδια του την ταυτότητα, αρχές και εργαλεία, αναφορές και να δώσουμε χρόνο στο να εντοπίσουμε αναζητήσεις και ευρήματα, κοινά και διαφορές με τους κόσμους και τις σημαντικές και πολυδιάστατες διαδρομές και μεθοδολογίες που έχουν αντίστοιχα η Ηλιάνα και η Θάλεια στα πεδία του χορού και της γραφής, σε σχέση με τη σωματικότητα, τους χώρους και τους τόπους και τις κοινότητες. Το βιβλίο ήρθε σε μια στιγμή που η πρόκληση της ανοιχτής μετεγγραφής ερευνητικού υλικού, συλλεγμένου από τα πολυάριθμα άτομα της έρευνάς μας– και σ’ αυτό περιλαμβάνω εξίσου δεδομένα και εμπειρίες- σε πιο κλασική, αν μου επιτρέπεται, μορφή (λέξεις χωρίς εικόνες) μάς έδωσε τη δυνατότητα να έρθουμε σε διάλογο ξανά οι τρεις μας, μέσα από λογοτεχνικές διαδικασίες αυτή τη φορά.
–Πώς διαμορφώθηκε η συγκεκριμένη μεθοδολογία; Το Performance Writing, όπως εφαρμόστηκε στο Dartington College of Arts, διερευνούσε την επιτελεστικότητα της γραφής ως διαδικασία κι ως αποτέλεσμα, φέρνοντας κριτικά στοιχεία από διαφορετικές τέχνες και επιστήμες, προάγοντας την ιδιαίτερη ταυτότητα κάθε ατόμου και συνόλου πέρα από στενά περιθώρια σωστού και λάθους. Σε τέτοιο πλαίσιο άρχισα να διερευνώ από το 2009 στο body/word Performance Writing τι θα συμβεί αν ορίσουμε το «γράφειν» και το «γραμμένο» με λόγια που χρησιμοποίησε ο Μερς Κάνιγκχαμ για να ορίσει τον χορό. Μια υβριδικότητα που δεν αναιρεί τους μη κοινούς τόπους και επιπλέον αναδεικνύει όσα συμβαίνουν στους ενδιάμεσους χώρους σε βάθος χρόνου. Πώς στοιχεία των σωμάτων, έμψυχων και μη, ιδωμένα από διαφορετικές εμπειρίες, τέχνες, επιστήμες και πρακτικές, και πώς αντίστοιχα στοιχεία σχετικά με τις λέξεις, μπορούν ν’ αποκαλύψουν συνδέσεις και διευρυμένες διαστάσεις για τον χορό και τη γραφή, να τα κάνουν περισσότερο διαθέσιμα σε πιο πολλές κοινότητες; Τέτοιες ερωτήσεις μοιραστήκαμε μεταξύ μας οι τρεις από τις διαφορετικές μας αφετηρίες και στη συνέχεια με όλα τα άτομα και τους φορείς που έγιναν καταλυτικό κομμάτι της έρευνας.
–Με ποιους τρόπους συνδέονται ο χορός και η γραφή στην έρευνα; Μέσα από την υλικότητα, τη σωματικότητα, την κριτική ματιά και εργαλεία από διαφορετικές εμπειρίες, τέχνες και επιστήμες, πρακτικές. Μέσα από την πρόθεση να δηλώσουν πρακτικά διαφορετικοί άνθρωποι τι είναι για τους ίδιους γραφή και χορός, σε σχέση και πέρα από περιορισμούς και αποκλεισμούς που επιβάλλονται σε διαφορετικές σωματικότητες, τόπους, ομάδες. Συνδέονται επίσης μέσα από την ίδια τη διαρκή αναρώτηση: τι είναι το καθένα, τι τα διακρίνει, τι τα ταυτίζει, τι τα προσομοιάζει, τι θα συμβεί αν δοκιμάσεις λειτουργίες του ενός σε διαδικασίες του άλλου; Όλα τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα θα σου πουν τη δική τους ματιά και ιστορία και αυτό είναι πολύ συγκινητικό και ανταποδοτικό για εμένα.
–Πώς θα περιέγραφες το body/word Performance Writing; Η λέξη «Ελευθερία» γραμμένη με σιρόπι φράουλα σε λευκή τούρτα, με αίμα σε μισογκρεμισμένο τοίχο, ή με το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού εκεί που σκάει το κύμα στην άμμο, είναι τρεις πολύ διαφορετικές συγγραφικές διαδικασίες και αναγνωστικές εμπειρίες. Εξετάζοντάς τες μέσα από το πρίσμα του σώματος και της λέξης, δηλαδή των πεδίων που αναπτύσσονται γύρω από αυτές τις δύο έννοιες, μπορούμε να συνδεθούμε πιο ενσυνείδητα με το σώμα μας και τα άλλα σώματα.
–Υπήρξε κάποια αφήγηση που σε συγκίνησε ή σε προκάλεσε να δεις τον χορό και τη γραφή από νέα οπτική; Η εμπειρία να μοιραζόμαστε τόσοι άνθρωποι διαφορετικές οπτικές με κοινά και διαφορετικά σημεία είναι η συγκινητική πτυχή. Δεν είναι νέα, αλλά πήρε άλλη διάσταση μέσα από το συνολικό εγχείρημα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι- σωματικότητες, τόποι, κοινότητες- των οποίων αποκλείεται η συμμετοχή σε διαδικασίες χορού και γραφής. Συνήθως δε οι αποκλεισμοί γίνονται με τρόπο τέτοιο ώστε εμείς τα ίδια τα άτομα να μην αναγνωρίζουμε κάτι ως δικό μας χορό, γραφή, ιστορία. Εξυπηρετεί πολύ αυτή η αποσιώπηση. Εδώ γίνονται κάποια βήματα για ν’ αλλάξει αυτό κι ευτυχώς γύρω μας υπάρχουν πολλοί τρόποι. Πολλοί άνθρωποι γύρω μας ψάχνουν, δοκιμάζουν τα δικά τους εργαλεία για να αλλάξει αυτή η συνθήκη.
–Τι προσδοκάς να ανακαλύψουν οι αναγνώστες μέσα από τη διαδικασία; Το βιβλίο γράφτηκε με βάση τις συνδρομές 25 προσκεκλημένων, 17 ακόμα που ανταποκρίθηκαν στο ανοιχτό κάλεσμα για τα ερευνητικά εργαστήρια και βέβαια τους ανθρώπους που εργάζονται στους φορείς που υποστηρίζουν όλο το εγχείρημα. Περιλαμβάνει λοιπόν, χωρίς να τους εξαντλεί, πολύ διαφορετικούς κόσμους. Αν μέρος της δουλειάς των εργαζόμενων στην τέχνη είναι να συμμετέχουν ενεργά σε μια ροή αναστοχασμού, έμπνευσης, μοιράσματος, θα χαιρόμουν πολύ διαφορετικές αναγνωστικές κοινότητες να ανακαλύψουν ότι υπάρχουν εκεί έξω και άλλοι άνθρωποι με παρόμοιες χαρές και έγνοιες. Να τις προκαλέσει να μοιραστούν τους δικούς τους τρόπους να συνδέονται μέσα από τον χορό και τη γραφή.
–Πώς βλέπεις τη σχέση μεταξύ σωματικότητας, κοινότητας και τέχνης; Η τέχνη είναι μέρος της ζωής, δεν είναι ξεχωριστή. Στη ζωή όλα σχετίζονται μεταξύ τους με διαφορετικές και δυναμικές σχέσεις. Επίσης η τέχνη είναι δημιούργημα των υποκειμένων και των πλαισίων ύπαρξης τους. Δεν είναι ένα ανεξάρτητο εργαλείο, ούτε έχει ως μόνη λειτουργία να εξημερώνει και να εξασφαλίζει την αρμονία. Η αναγνώριση και η καλλιέργεια της συμμετοχής διαφορετικών σωματικοτήτων, τόπων και κοινοτήτων σε καλλιτεχνικές διαδικασίες είναι που δίνει απαντήσεις στο πώς μπορούμε να σχετιζόμαστε. Πολλές και διαφορετικές απαντήσεις.
–Πώς η τέχνη ενώνει διαφορετικές εμπειρίες και ταυτότητες; Σε ένα πολύ βασικό και πρακτικό επίπεδο, βιώνουμε εαυτά και σχέσεις μέσα από το σώμα μας κι από τα ερεθίσματα από τα άλλα σώματα, ανθρώπινα και μη ανθρώπινα, ακόμη και άβια ή φανταστικά. Στον τρόπο που λειτουργεί κάθε σώμα έρχεται και το πώς βιώνει αυτές τις λειτουργίες μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια και το ζήτημα αν έχει συνείδηση, τι είδους και τι περιθώρια αντίδρασης. Όσο επιστρέφουμε σ’ αυτή τη βάση με την πρόθεση να αναγνωρίσουμε και να διευρύνουμε τα δικά μας αρχικά πεπερασμένα πλαίσια, τόσο πιθανότερο είναι ο διάλογος να γίνεται πιο δημοκρατικός.
–Υπήρξαν απρόβλεπτες στιγμές ή ανατροπές κατά τη διάρκεια της έρευνας που οδήγησαν σε νέα συμπεράσματα; Το body/ word Performance Writing είναι από τη φύση του και συνειδητά πολύ ανοιχτό. Επίσης, η έρευνά μας έχει ως στόχο να διερευνήσει τις συνθήκες που χρειάζονται για ν’ ακουστούν περισσότερες φωνές, χωρίς να αλλάξει η ένταση με την οποία επιλέγουν να εκφραστούν. Και φυσικά μια έρευνα δεν διεξάγεται μόνο στους περιορισμένους χώρους και χρόνους των εργαστηρίων και των ερωτηματολογίων. Τα νέα συμπεράσματα, λοιπόν, είναι οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους διαφορετικά σύνολα επιλέξαν να συνδεθούν μέσα από τη σωματικότητα και το περιβάλλον της, να συνδεθούν και να έρθουν σε διάλογο. Τέτοια δείγματα υπάρχουν μέσα στο βιβλίο, τόσο στα 10 διηγήματα, όσο και στη +1 μεθοδολογική ιστορία. Αυτά είναι κάθε φορά διαφορετικά. Κι αυτός ο ανοιχτός και δυναμικός χαρακτήρας είναι κάτι πολύ όμορφο, ελπιδοφόρο και εντελώς πρακτικό.
- INFO H συλλογή διηγημάτων «10+1 ιστορίες χορού» (εκδ. FLOCK COLLECTIVE) παρουσιάζεται διαδικτυακά την Τετάρτη 12/2 στη Στέγη Χορού Λευκωσίας, 6.30μ.μ.
Ελεύθερα, 9.2.2025
