Στον νέο του δίσκο «Στιγμές», ο Ευαγόρας Καραγιώργης «ντύνει» μουσικά τους αιχμηρούς στίχους του σπουδαίου Λεύκιου Ζαφειρίου, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από την ποιητική συλλογή «Σχεδόν μηδίζοντες» του 1977. «Ο ποιητής είχε την ικανότητα να συμπυκνώνει τα πράγματα, όπως ένας μινιμαλιστής: Να λέει λίγα και ν’ αφήνει να εννοηθούν πολλά», σχολιάζει ο μουσικοσυνθέτης.

-Ποιες ήταν οι πρώτες σου σκέψεις όταν διάβασες τα συγκεκριμένα ποιήματα του Λεύκιου Ζαφειρίου; Τι είναι αυτό που σε άγγιξε στους στίχους του; Σκέφτηκα, πώς μπορεί κάποιος, με τόσο μικρά κείμενα/ποιήματα, να εκφράσει τον πόνο του ακρωτηριασμού των ανθρώπων και του τόπου; Μου προκάλεσαν συγκίνηση και θαυμασμό. Οι στίχοι είναι καταιγιστικοί, χωρίς να φωνασκούν, προσεγγίζουν με  ασυνήθιστο τρόπο την κατάσταση του 1974. Ο ποιητής μιλά αλληγορικά για τη διχοτομημένη Λευκωσία, το «αλλόκοτο φεγγάρι, ματωμένο, απομακρυσμένο, που είδε το φονικό και κρύφτηκε πίσω από το σύννεφο…» εικόνες ασυνήθιστες σε τραγούδια για την προδοσία και την κατοχή.

–Πώς αποφάσισες να προχωρήσεις στη μελοποίηση τους;  Τα ποιήματα είχαν επιλεγεί από τον Λεύκιο Ζαφειρίου και τον σκηνοθέτη Χρίστο Ζάνο για να ενταχθούν στο θεατρικό «Ο γάμος της Χαρούλας». Προορίζονταν να γίνουν τραγούδια και να σχολιάζουν ή να τονίζουν τις διάφορες σκηνές. Ο σκηνοθέτης μου ζήτησε να γράψω μουσική για το έργο, το οποίο θα ανέβαινε τον Ιανουάριο του 1992 από το Σατιρικό Θέατρο. Δυστυχώς η παράσταση δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί, και σ’ εμένα έμειναν εφτά τραγούδια.

–Γιατί δεν ανέβηκε τελικά το θεατρικό; Ένα εγκλωβισμένο κορίτσι ερωτεύτηκε έναν έποικο – μια αληθινή ιστορία που είχε συνταράξει την κοινωνία, η οποία δεν μπορούσε να αποδεχθεί το σοβαρό «ολίσθημα» του κοριτσιού. Ο Ζάνος μετέφερε την ιστορία σε θεατρικό κείμενο με τον δικό του τρόπο. Υπήρχε ενθουσιασμός για το ανέβασμα του έργου αλλά το Σατιρικό, φοβούμενο αντιδράσεις, δεν προχώρησε με την παράσταση. Προσωπικά, δεν είχα καταλάβει τότε το γιατί. Αυτά τα έμαθα πρόσφατα.  

-Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση; Πώς προσέγγισες μουσικά τους στίχους στον νέο σου δίσκο «Στιγμές»; Τα ποιήματα μου προκαλούσαν συγκίνηση, αλλά και αγωνία για το πώς με 5-6 στίχους θα έκανα τραγούδια. Ήταν σύντομα σαν τις «Στιγμές»του Μόντη. Χρησιμοποίησα μουσικές ιδέες όπως η λούπα (επανάληψη) που είχα επεξεργαστεί σε προηγούμενα θεατρικά μου («Στου κύκλου τα γυρίσματα», «Οι περιπέτειες της μικρής Ιφιγένειας» – 1990/91) και στα «Κεντήματα» του 1987, καθώς και στοιχεία από ροκ μπαλάντες διαμαρτυρίας. Τα ολοκλήρωσα ενορχηστρωτικά με ηλεκτρονικά-midi όργανα και τη φωνή μου και τα έβαλα σε μια κασέτα με την επιγραφή «7 Στιγμές Λεύκιου Ζαφειρίου, 1992». Για την πρόσφατη έκδοση, αφού μελοποίησα ακόμα 3 ποιήματα, μετέγραψα όλα τα κομμάτια για πιάνο και κάλεσα ένα ικανότατο «θηρίο» της πιανιστικής τέχνης, την Κλειώ Παπαδιά, για να τα ερμηνεύσει.

–Οι στίχοι του Ζαφειρίου γράφτηκαν 2-3 χρόνια μετά την εισβολή. Τι είναι αυτό που κάνει την ποίησή του διαχρονική; Τα ποιήματα του Λεύκιου δεν λένε τα αυτονόητα, ούτε μιλούν με χρονολογικά πλαίσια. Με συμβολικούς ή αλληγορικούς στίχους, θίγουν και σχολιάζουν την κατάσταση. Ο ποιητής είναι θυμωμένος! «Ο Μακρύδρομος δεν φτάνει πουθενά, πίσω απ’ τις βιτρίνες αιωρούνται πύργοι, πύργοι σιωπής…». Δεν είμαι σίγουρος τι θέλει να πει με το «…πύργοι σιωπής» αλλά μπορώ να σκεφτώ την εκκωφαντική σιωπή στις κλειστές βιτρίνες των μαγαζιών και των σπιτιών στη νεκρή ζώνη. Ο καθένας μπορεί να σκεφτεί ό,τι νομίζει. Ο ποιητής δεν οριοθετεί. Η ποίησή του έχει μια πλατιά και οικουμενική έννοια.  Στο «Λευκωσία δεν σε παίρνει ο ύπνος, το πρόσωπό σου ακουμπάει το πρόσωπο της προδοσίας…», οι απαντήσεις μπορεί να είναι άπειρες αλλά και η Λευκωσία μια οποιαδήποτε μοιρασμένη πόλη στον κόσμο.

–Αλήθεια, πόσο δύσκολο ήταν να πει τόσα πολλά και ουσιαστικά με λίγες λέξεις; Όπως είπα και σε μια άλλη περίπτωση, η ποίηση είναι μια συμπυκνωμένη άποψη της ζωής, της πραγματικότητας. Ο Λεύκιος είχε την ικανότητα να συμπυκνώνει τα πράγματα όπως ένας μινιμαλιστής: Να λέει λίγα και ν’ αφήνει να εννοηθούν πολλά. Μια τεχνική που χρησιμοποίησε ιδιαίτερα στις ποιητικές του συλλογές.

–«Οι ποιητές δεν μιλούν/ με λόγια χεσμένα/ ανοίγουν το στόμα τους/ και βγαίνουν λέξεις μαχαιριές». Πώς σχολιάζεις αυτή την άποψη του Ζαφειρίου; Ο ίδιος, άνθρωπος εσωτερικός, στωικός, χαμηλών τόνων, τρυφερός, σε αυτό το ποίημα αναφέρεται στο τι κάνουν οι ποιητές, όχι μόνον ο ίδιος αλλά όλοι οι πραγματικοί ποιητές. Με την πένα τους, με τη γραφή τους, κάνουν επανάσταση. Οι λέξεις τους είναι μαχαιριές, όχι στον εχθρό αλλά στη σκέψη, στο μυαλό, στο στομάχι. Πνευματικές μαχαιριές, που αφυπνίζουν και μιλούν στη συνείδηση, στο υποσυνείδητο.

–Τι θυμάσαι από την πρώτη γνωριμία μαζί του; Είχε ακούσει τα τραγούδια; Το 1991, όταν μελοποίησα τα τραγούδια, δεν γνώριζα τον Λεύκιο. Τον γνώρισα μέσω του Μιχάλη Πιερή γύρω στο 1998. Ο Πιερής εξέδιδε το «Ύλαντρον» στο οποίο ο Λεύκιος έγραφε άρθρα και έκανε φιλολογική επιμέλεια. Μέσα από δημοσιεύσεις μου στο «Ύλαντρον» γνωριστήκαμε καλύτερα. Ήταν εσωτερικός άνθρωπος, χαμηλών τόνων, φιλικός και  ουσιαστικός. Κάποιες φορές συμφάγαμε και με άλλους κοινούς γνωστούς, όμως ποτέ δεν έτυχε να του μιλήσω για τα τραγούδια. Μόνο πολύ αργότερα, του έστειλα τους «Ποιητές».

–Σκέφτεσαι να μελοποιήσεις και άλλα ποιήματά του; Ομολογώ πως το σκέφτομαι, μετά την παρούσα έκδοση και την επαφή που είχα εκ νέου με τη ζωή του ποιητή, και κυρίως με τις διάφορες πλευρές της δουλειάς και της ποίησής του.

-Πώς επέλεξες τον Πάρη Παράσχο για να ερμηνεύσει τα τραγούδια; Έψαχνα για μια νέα φωνή που να ταιριάζει στο ύφος των τραγουδιών, να έχει την αύρα της παλιάς σχολής, με βάθος και εσωτερικότητα, αλλά και να μπορεί να μεταφέρει τον λόγο του Λεύκιου. Ο Πάρης διαθέτει όλα αυτά. Ευτυχώς ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μου και πιστεύω πως έβαλε τον καλύτερό του εαυτό στην ηχογράφηση και ερμηνεία των τραγουδιών.

  • INFO: Παρουσίαση του δίσκου «Στιγμές» – ποίηση Λεύκιος Ζαφειρίου, μουσική Ευαγόρας Καραγιώργης, τραγούδι Πάρης Παράσχος, πιάνο Κλειώ Παπαδιά – Τηλ. 99671798, 99520610. Λευκωσία, Κέντρο Τεχνών Κάνθου, 17 Φεβρουαρίου ώρα 20:00 – Λάρνακα: Λύκειο Αγίου Γεωργίου, 19 Φεβρουαρίου ώρα 20:00.

Ελεύθερα 9.2.2025