Ο Δήμαρχος Λευκωσίας θεωρεί ότι η πόλη του χρειάζεται ένα σύγχρονο αφήγημα που να την καθιστά διακριτό προορισμό.
Τελικά, είναι προσόν ή βαρίδι να είσαι πρωτεύουσα όταν θέλεις να γίνεις… Πολιτιστική Πρωτεύουσα; Η Λευκωσία δηλώνει το δυναμικό της παρών στη διαδικασία διεκδίκησης του χρίσματος της ΠΠΕ 2030 όντας υποψιασμένη και κινητοποιημένη και με πλήρη γνώση των δυνατοτήτων και των μειονεκτημάτων της. Ο νέος της Δήμαρχος επισημαίνει ότι η πόλη δεν επαναπαύεται, αλλά έχει μπει σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία να αναθεωρήσει και να επαναπροσδιορίσει την πολιτιστική της πραγματικότητα. Ο Χαράλαμπος Προύντζος κλείνει σήμερα τον κύκλο συνεντεύξεων με τους ανώτατους άρχοντες των πέντε διεκδικητριών πόλεων, που τους δίνει βήμα για ν’ αποτιμήσουν την εικόνα και τη μέχρι τώρα δουλειά που έχει γίνει, καταθέτοντας τις σκέψεις και το όραμά τους.
–Γιατί η Λευκωσία μοιάζει να μπήκε μουδιασμένα στην κούρσα διεκδίκησης; Δεν είναι μυστικό ότι η προσπάθεια αντιμετώπισε στα αρχικά βήματα σημαντικές προκλήσεις, με αλλαγές σε υπεύθυνα πόστα. Ίσως δόθηκε η εντύπωση ότι ξεκίνησε κάπως μουδιασμένα. Ωστόσο, η Λευκωσία δεν άφησε αναξιοποίητη τη δουλειά που είχε γίνει για την υποψηφιότητα του 2017, με βάση την οποία είχε χτιστεί και μια πολιτιστική στρατηγική που τηρήθηκε ευλαβικά. Αυτό δημιούργησε προϋποθέσεις και ερείσματα για τη νέα στρατηγική. Τους τελευταίους μήνες, πάντως, η προσπάθεια κορυφώθηκε και καλπάζει. Είμαστε αισιόδοξοι ότι η πρόταση που θα καταθέσουμε θα είναι πολύ ανταγωνιστική.
–Η στρατηγική στην οποία αναφέρεστε εκπονήθηκε πριν από 13 χρόνια. Είναι ίδια η πόλη και οι ανάγκες της; Καθόλου. Ωστόσο εκείνη η προσπάθεια άφησε πίσω της κάποια καλά. Και μόνο η διαδικασία διεκδίκησης είναι ευεργετική. Υπήρξε και τότε κινητοποίηση, αναστοχασμός, προέκυψαν ιδέες, δράσεις, σχεδιασμοί που παρά την απώλεια, τελικά, του τίτλου αξιοποιήθηκαν και άφησαν θετικό αποτύπωμα. Η ίδια η διαδικασία καθορίζει συγκεκριμένους πυλώνες πάνω στους οποίους αξιολογούνται οι προτάσεις και σίγουρα οι πυλώνες για το 2030 δεν είναι ίδιοι με αυτούς για το 2017. Για παράδειγμα, η έννοια της συμπερίληψης τυγχάνει σήμερα μιας πιο σύγχρονης προσέγγισης. Η πολυπολιτισμικότητα της Λευκωσίας δεν έγκειται μόνο στον δικοινοτικό της χαρακτήρα, αλλά αφορά και τη συμμετοχή του μεταναστευτικού πληθυσμού που κατοικεί πλέον εδώ. Σημαντική παράμετρος είναι επίσης η συμπερίληψη ατόμων με αναπηρίες, αλλά και των οικονομικά ευάλωτων ομάδων. Εστιάζουμε επίσης στην αειφορία και τη βιωσιμότητα. Προωθούνται σημαντικές δράσεις και η πρόταση λαμβάνει υπόψη τις προκλήσεις της εποχής.
–Θα λέγατε ότι όλες οι δράσεις και οι προσπάθειες περιστρέφονται γύρω από το Διεθνές Φεστιβάλ Λευκωσίας; Όχι, δεν είναι μόνο το ΔΦΛ. Ένα ολόκληρο καλλιτεχνικό οικοσύστημα συμμετέχει στη διαδικασία και φροντίζουμε να αντλούμε τακτικά ιδέες απ’ αυτό. Και το φεστιβάλ, πάντως, αποτελεί από μόνο του διοργάνωση ευρείας κλίμακας κι ένα δομημένο σύστημα, που ανάλογό του δεν υπάρχει στην Κύπρο.
–Έχετε προωθήσει συγκεκριμένες δράσεις και πρωτοβουλίες που εμπλέκουν τους δημότες στο εγχείρημα; Βεβαίως. Πολλά από τα κομμάτια της πρότασης έχουν προκύψει ακριβώς μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία. Διαπιστώσαμε στην πράξη ότι μια φρέσκια πρωτοβουλία ή δράση, όπως λ.χ. το Φεστιβάλ Αντάμα, μπορεί να ελκύσει και να εμπλέξει χιλιάδες άτομα. Ως πόλη διαθέτουμε θεσμική βάση για να κινηθούμε, ένα όχημα όπως είναι το Nicosia for Art, το οποίο δεν δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της ΠΠΕ αλλά προϋπήρχε. Αξιοποιήθηκε και για τους σκοπούς της συμμετοχικής διαδικασίας, στην οποία δεν εμπλέκεται μόνο η πόλη, αλλά όλοι οι Δήμοι και η υπόλοιπη επαρχία Λευκωσίας.
-Ποια είναι ήδη τα χειροπιαστά οφέλη από τη συμμετοχή στη διαδικασία; Καταρχάς, μάς έχει βάλει στη διαδικασία να επαναξιολογήσουμε και να επανεξετάσουμε την προσέγγισή μας στον πολιτισμό, ο οποίος είναι στο DNA της πόλης. Από μόνο του το γεγονός ότι τα ξανασκεφτόμαστε όλα πάνω σε λευκό χαρτί, είναι κέρδος. Θα μπορούσαμε να κινηθούμε εκ του ασφαλούς και να ακολουθήσουμε την πεπατημένη. Αλλά η προσέγγισή μας έχει αλλάξει εκτενώς. Μιλάμε για μια σαφώς πιο καινοτόμα και σύγχρονη πρόταση. Αυτό δεν μας απαγορεύει να πατάμε σε σταθερές βάσεις. Η Λευκωσία έχει υπαρκτές όχι μόνο υποδομές αλλά και δομές, θεσμούς και οργανισμούς. Θα αναφέρω ενδεικτικά το CYENS. Ως προς τις υποδομές, προγραμματίζουμε τον εκσυγχρονισμό κάποιων από τις υφιστάμενες, ενώ δεν απαγορεύεται να σκεφτόμαστε και νέες. Το σημαντικό είναι ότι δεν αφορούν μόνο την πόλη. Από μόνη της η εργασία που κάναμε για αξιολόγηση, υποστήριξη και βελτίωση πολιτιστικών χώρων σε όλη την επαρχία είναι μια σημαντική προίκα που θα μείνει.
–Τελευταία πρωτεύουσα που έγινε πολιτιστική πρωτεύουσα ήταν η Βαλέτα το 2018 και η επόμενη θα είναι τα Σκόπια το 2028. Ο ίδιος ο θεσμός, όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία 15 χρόνια, μοιάζει να μην ευνοεί τις πρωτεύουσες. Σας προβληματίζει αυτό; Καθόλου. Με την πάροδο του χρόνου και με τον τρόπο που λειτουργεί πλέον η διαδικασία, είναι απόλυτα φυσιολογικό να γίνονται ΠΠΕ περισσότερες περιφερειακές πόλεις παρά πρωτεύουσες. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πρωτεύουσες μειονεκτούν, αλλά ότι διεκδικούν ισότιμα. Εμείς δεν θέλουμε να μας δοθεί ο τίτλος χαριστικά και «δικαιωματικά» επειδή είμαστε πρωτεύουσα. Άλλωστε, δεν είμαστε μια οποιαδήποτε πρωτεύουσα. Σημασία έχει τι διαθέτει η πόλη ως απόθεμα και τι έχει να προτείνει για να προχωρήσει παρακάτω.
–Η Πάφος, που είχε κερδίσει τον διαγωνισμό για το 2017, θεωρείτε ότι προχώρησε παρακάτω μέσω του θεσμού; Βρίσκω ισοπεδωτική την άποψη ότι η Πάφος κλότσησε τελείως την ευκαιρία. Νομίζω ότι είναι πασιφανές πόσο έχει επωφεληθεί από τον τίτλο. Μπορούσε να το αξιοποιήσει περισσότερο; Ίσως. Αλλά οφέλη υπήρξαν. Και υπάρχουν ακόμη περισσότερα έμμεσα οφέλη στην οικονομία, τον αστικό σχεδιασμό, την ίδια τη νοοτροπία της πόλης.
–Το σημαντικό για σας είναι το 2030, ή το 2031, το τι θα γίνει μετά; Ο θεσμός αξιολογεί παραμέτρους όπως η ανάπτυξη, η προετοιμασία, η στρατηγική και το όραμα της πόλης, η ευρωπαϊκή διάσταση, αλλά πάνω απ’ όλα αξιολογεί την προοπτική που έχει μια πόλη να υλοποιήσει όλα αυτά που προτείνει. Δηλαδή τη δυνατότητα να αξιοποιήσει και να επωφεληθεί όσο το δυνατόν περισσότερο αν κερδίσει τον διαγωνισμό. Από την άποψη αυτή, θεωρώ ότι η Λευκωσία υπερέχει. Είναι εξαιρετικά τοποθετημένη ως προς τα οφέλη που έχει να αποκομίσει.
–Τι είναι αυτό που κάνει την πόλη σας διακριτή, πέρα από το γεγονός ότι είναι πρωτεύουσα; Η απόλυτη απάντηση είναι ο πολυπολιτισμικός της χαρακτήρας και η πολιτιστική και ιστορική της διαδρομή. Όμως, οι επιλογές που έχουμε με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά είναι είτε να κοιτάζουμε μόνο προς τα πίσω, είτε να τα αξιοποιήσουμε ως πλατφόρμα και εφαλτήριο για να οδηγήσουμε την πόλη τα επόμενα χρόνια. Προσωπικά, επιμένω ότι η πρότασή μας πρέπει να κοιτάζει προς τα μπρος, χωρίς βεβαίως να απαρνιέται τον πλούτο που μας έχει χαρίσει η Ιστορία.
–Θα βλέπατε τον θεσμό ως ευκαιρία για να επιτευχθεί πιο γρήγορα η «ενοποίηση» του νέου Δήμου Λευκωσίας, όπως επήλθε από τη μεταρρύθμιση; Απολύτως. Αυτό πρώτιστα συμβαίνει από ψυχολογικής σκοπιάς. Τι πιο ιδανικό για να λειτουργήσεις ενοποιητικά σε μια νέα προσπάθεια από το να συντάσσονται όλοι πίσω από ένα κοινό σκοπό; Ο θεσμός λειτουργεί ως καταλύτης για την οικοδόμηση μιας νοοτροπίας που εξυπηρετεί ακριβώς τη φιλοσοφία της μεταρρύθμισης και τους σκοπούς για τους οποίους έγινε. Επιπρόσθετα, η μεταρρύθμιση άφησε «προίκα» στον Δήμο σημαντικές πολιτιστικές υποδομές, τις οποίες αξιοποιούμε και βελτιώνουμε και τις οποίες αγκαλιάζουμε στο πλαίσιο της υποψηφιότητας με πιο ενεργό τρόπο. Αναφέρω ενδεικτικά το Σκαλί Αγλαντζιάς, για το οποίο προγραμματίζουμε ήδη βελτιωτικά έργα. Θέλω να υπογραμμίσω, εντούτοις, ότι δεν βλέπουμε την υποψηφιότητα ως ενοποιητικό στοιχείο μόνο για τον Δήμο, αλλά για ολόκληρη την επαρχία. Δεν σκεφτόμαστε την προώθηση της πολιτιστικής παραγωγής με «αστυφιλικό» τρόπο, με την πόλη στο επίκεντρο, να έχει το αποκλειστικό προνόμιο των σημαντικών παραγωγών και διοργανώσεων. Αξιοποιούμε την πλατφόρμα της πόλης για να υποστηρίξουμε παραγωγές στην επαρχία.
–Υπάρχει σύμπνοια και σύμπλευση στην επαρχία; Βεβαίως. Είχαμε πρόσφατα συνάντηση με εκπροσώπους όλων των δήμων και κοινοτήτων της μείζονος Λευκωσίας και εισπράξαμε τον ενθουσιασμό τους για το γεγονός ότι εμπλέκουμε ολόκληρη την επαρχία. Όταν εξηγείς στον άλλο πώς μπορούν να αξιοποιηθούν υποδομές στον Πύργο Τηλλυρίας, τη Δένεια, τη Δευτερά ή τα Λύμπια, περνάς το μήνυμα ότι δεν είναι απλώς υποστηρικτής, αλλά μέρος της διαδικασίας. Και πείθεις ότι δεν βλέπεις τη Λευκωσία ως στενό γεωγραφικό χώρο.
–Το 2025 ΠΠΕ θα είναι η Νόβα Γκόριτσα εκπροσωπώντας τη Σλοβενία. Είναι όμορη με την Γκορίτσια της Ιταλίας και μοιράζονται τον τίτλο ως η «1η ΠΠΕ χωρίς σύνορα», έχοντας ήδη αναπτύξει διασυνοριακή στρατηγική με ισχυρή αίσθηση συνοχής. Είναι αναπόφευκτος ένας «αντίστροφος» συνειρμός με την περίπτωση της βίαια διαιρεμένης Λευκωσίας. Υπάρχουν τρόποι η πρότασή σας να προσπεράσει τους πολιτικούς φραγμούς; Από την πρώτη συνάντηση με τον κύριο Χαρμαντζί συμφωνήσαμε ότι πολιτισμός και περιβάλλον είναι δύο κεφάλαια που πρέπει να ενώνουν όλους τους κατοίκους της Λευκωσίας κι ότι έχουν χαμηλό πολιτικό συμβολισμό, αλλά υψηλή προστιθέμενη αξία ως προς την ποιότητα ζωής. Εκείνο που σίγουρα δεν θέλουμε είναι να υποσχεθούμε πράγματα που είναι έξω από τον έλεγχό μας. Αυτό δοκιμάστηκε και για το 2017 και ενδεχομένως να κόστισε στην πόλη. Δεν το εννοώ με τον ωφελιμιστικό τρόπο, αλλά υπό την έννοια ότι εντοπίστηκαν σοβαρές αδυναμίες τότε στην υλοποιησιμότητα. Λάβαμε τα μαθήματα και πλέον οτιδήποτε αποτυπώνεται στην πρόταση θα είναι υλοποιήσιμο. Βεβαίως και θα εντάξουμε το δικοινοτικό στοιχείο, αλλά με τρόπο που εστιάζει στη δυνατότητα των ανθρώπων να παράξουν και να ενεργοποιηθούν και όχι προσβλέποντας σε μια top- down συνεργασία επίσημων φορέων. Σε τελική ανάλυση, το ζητούμενο είναι να δημιουργήσεις προϋποθέσεις να ενεργοποιηθούν οι δρώντες στον πολιτισμό κι όχι να επιβάλλεις τη συνεργασία ως αυτοσκοπό.
–Υπάρχει εμπλοκή της κατεχόμενης πλευράς της πόλης με οποιονδήποτε τρόπο; Είναι μια υπαρκτή και κατάφωρη πραγματικότητα για την καθημερινότητα των κατοίκων και η πρόταση δεν μπορεί να την αγνοεί. Όμως, όταν έχεις να κάνεις μ’ ένα τόσο ευαίσθητο και περίπλοκο πρόβλημα οφείλεις να το αντιμετωπίζεις με τρόπο υπεύθυνο και ρεαλιστικό. Διαφορετικά, είναι μια συζήτηση ακαδημαϊκή, χωρίς χειροπιαστό αντίκρισμα. Οποιαδήποτε κουβέντα για επίσημη συνεργασία δεν μπορεί να γίνεται στο κενό. Εντάσσεται και στο πολιτικό κλίμα της δεδομένης εποχής. Το πρόβλημα της διαίρεσης της Λευκωσίας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «πλεονέκτημα» στη διεκδίκηση. Αλλά όχι αν του προσδώσουμε αμιγώς πολιτική χροιά. Η ένταξη αυτού του στοιχείου πρέπει να γίνει με τρόπο δημιουργικό και συνεργατικό, με προσέγγιση που διευκολύνει την επικοινωνία. Το ζήτημα είναι οι άνθρωποι, όχι η πολιτική.
–Διοικητικά, ο οργανισμός διεκδίκησης είχε σημαντικές αποχωρήσεις, όπως ο γενικός συντονιστής Γιάννης Τουμαζής και τώρα ο πρόεδρος Γιώργος Παμπορίδης, λίγες μέρες πριν την κατάθεση του bidbook. Αυτό δεν είναι σημάδι ότι δυσκολεύεστε να κατασταλλάξετε; Αποχωρήσεις συνέβαιναν πάντα σε τέτοιους οργανισμούς, είναι στη φύση του θεσμού. Δεν γίνονται μόνο για πρακτικούς λόγους ή λόγω ασυμφωνίας. Η αποχώρηση του κ. Παμπορίδη δεν είχε καθόλου να κάνει με την πρόταση. Ήτανε καθαρά για προσωπικούς λόγους. Το υπόλοιπο συμβούλιο παραμένει στη θέση του και άμεσα θα διοριστεί νέος πρόεδρος.
–Νιώσατε ποτέ ότι η Λευκωσία έβλεπε «αφ’ υψηλού» τη συμμετοχή της στη διαδικασία; Για να είμαι ειλικρινής, νιώθω ότι η προηγούμενη απόπειρα διεκδίκησης, με όλα τα θετικά της, απέπνεε ένα στοιχείο ελιτισμού το οποίο τελικά πλήρωσε. Αυτή τη φορά το έχει αποβάλλει και είναι πολύ πιο συμπεριληπτική και σεμνή. Ενδεχομένως και στις αρχές αυτής προσπάθειας να επικράτησε ένας εφησυχασμός. Οι τόσο αξιόλογες προσπάθειες που κάνουν οι άλλες υποψήφιες πόλεις ίσως να λειτούργησαν αφυπνιστικά, ώστε η Λευκωσία να παρακινηθεί και να υποβάλει μια ολοκληρωμένη και ανταγωνιστική προτάση. Οι πρωτεύουσες τείνουν να επαναπαύονται σ’ αυτή τους την ιδιότητα, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία τους ως διοικητικά κέντρα. Για τη Λευκωσία θα ήταν εύκολο να επαναπαυτεί. Έχει ένα καλό φεστιβάλ, με ποιοτικές και μεγάλες παραγωγές και την πιο δραστήρια πολιτιστική ζωή στο νησί. Όμως, διαπιστώνω ότι έχει κατέβει από το όποιο «βάθρο» κι έχει μπει σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία να αναθεωρήσει και να επαναπροσδιορίσει την πολιτιστική της πραγματικότητα.
–Η προεργασία για την ετοιμασία της πρότασης θα αξιοποιηθεί ανεξαρτήτως αποτελέσματος; Είναι μια πολύτιμη προίκα και θα την αξιοποιήσουμε γιατί πιστεύουμε σ’ αυτή. Δεν έχει νόημα να υποβάλουμε μια πρόταση που μετά θα την ξεχάσουμε στο συρτάρι. Όλο αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να είχε γίνει ακόμη κι αν δεν υπήρχε η προοπτική της ΠΠΕ. Η διαδικασία αυτή δεν είναι μια άσκηση φαντασίας ή μετάλλαξης. Η πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός και το μυστικό είναι να καταφέρεις να ανασχεδιάσεις αυτό που ήδη έχεις. Αυτό απαιτεί προσεγγίσεις δημιουργικές και φιλόδοξες, αλλά ρεαλιστικές.
–Ποιο είναι το όραμά σας σχετικά με την αναδιαμόρφωση του χαρακτήρα της πόλης; Αγκαλιάζει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα που διαχρονικά έχει, αλλά και τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα που διαμορφώνουν τα νέα δημογραφικά δεδομένα με τους μετανάστες που είναι πλέον μόνιμοι κάτοικοι. Θέλουμε μια πόλη προσβάσιμη, που να σέβεται όλους όσοι επιθυμούν να είναι κοινωνοί στον πολιτισμό. Που σέβεται το περιβάλλον και εντάσσει όσα της χαρίζει μέσα στην πολιτιστική παραγωγή. Η Λευκωσία χρειάζεται επίσης να αναλογιστεί την ανάγκη να αυξήσει το μερίδιό της στην τουριστική πίττα. Σήμερα, της αναλογεί το 4% των διανυκτερεύεων. Αυτό είναι απαράδεκτο. Όλοι μιλάνε για την ιστορία της. Ωραία, αλλά πώς το κεφαλοποιήσαμε αυτό; Χρειαζόμαστε ένα σύγχρονο αφήγημα που να την καθιστά διακριτό προορισμό. Δεν έχει θάλασσα, άρα μόνο ως πολιτιστικός προορισμός μπορεί να καταστεί ελκυστική.
–Μπροστά από ποιο σημείο πολιτιστικού ενδιαφέροντος θα βγάζατε την πιο αντιπροσωπευτική φωτογραφία; Μπροστά από τον «Ποιητή» του Κώστα Βαρώτσου στο παλιό δημαρχείο. Δεν υπάρχει πιο κατάλληλο έργο τέχνης να αποτυπώσει τη Λευκωσία, χωροθετικά και αισθητικά. Ένα πρωτότυπο βιομηχανικό γλυπτό, με θέμα μια άλλη τέχνη, μετακινήθηκε εκεί από την Πύλη Αμμοχώστου αποκομίζοντας μεγαλύτερη ορατότητα. Αυτό δείχνει και ότι δεν σταματούμε ποτέ να επανεφευρίσκουμε τον εαυτό μας. Παράλληλα, συνδέεται με τον αιώνιο διάλογο ανάμεσα στο παλιό και το νέο.
–Πώς θα ξαναγούσατε έναν ξένο δημοσιογράφο ή πολιτιστικό παράγοντα; Με ποδήλατο. Είμαστε ενδεχομένως η μόνη πόλη της Κύπρου με τόσο εκτεταμένες και σημαντικές ποδηλατικές υποδομές και θα αποκτήσουμε κι άλλες. Μάλιστα, μία από αυτές που έχουμε σχεδιάσει και θα υλοποιήσουμε συνενώνει τους παραδοσιακούς πυρήνες της πόλης, στο Καϊμακλί, τους Άγιους Ομολογητές, την Αγλαντζιά κ.ο.κ. Το ιστορικό κέντρο είναι από μόνο του ένα αξιοθέατο με εκκλησίες, τεμένη, αρχαία μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, το τείχος, μαζί με σύγχρονα κτήρια όπως το δημοτικό μεγάρο και το CYENS που έλαβε βραβείο αρχιτεκτονικής. Η ποδηλατική αυτή βόλτα θα περνούσε τέλος κατά μήκος του Πεδιαίου, που είναι μια παρακαταθήκη βιωσιμότητας, και θα έφτανε σε περιοχές στην περιφέρεια.
Ελεύθερα, 1.12.2024
