Ο Δήμαρχος Λεμεσού διαβεβαιώνει ότι δεν ονειρεύεται μεγάλα θέατρα και αίθουσες αλλά μικρούς πυρήνες παραγωγής πολιτισμού.
Η Λεμεσός έχει πάρει το μάθημά της από την προηγούμενη διαδικασία διεκδίκησης του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και αυτή τη φορά ακολουθεί μια εντελώς διαφορετική «συνταγή»: από κάτω προς τα πάνω. Όπως διαβεβαιώνει ο Γιάννης Αρμεύτης, το κρίσιμο ζήτημα, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, είναι να λειτουργήσει ο πολιτισμός ως «συγκολλητική ουσία» και ως μηχανισμός που θα συνενώσει δημιουργικά τα διαφορετικά κομμάτια του πολυπολιτισμικού παζλ της πόλης. Δηλαδή, να αξιοποιήσει αποδοτικότερα το πολιτιστικό της κεφάλαιο γεγονός που θα έχει πολλαπλά και αμφίδρομα οφέλη. Λίγες εβδομάδες πριν την προεπιλογή, ο «Φ» δίνει βήμα στον ανώτατο άρχοντα κάθε μιας από τις πέντε διεκδικήτριες πόλεις για να αποτιμήσει την εικόνα της και τη μέχρι τώρα δουλειά που έχει γίνει, καταθέτοντας τις σκέψεις και το όραμά του.
–Την προηγούμενη φορά, η Λεμεσός αποκλείστηκε πρώτη από την κούρσα διεκδίκησης. Έχετε μελετήσει τα λάθη που έγιναν τότε; Εκείνη την περίοδο ήμουν Δημοτικός Σύμβουλος και το έζησα από κοντά. Θεωρώ ότι η προσέγγιση σήμερα είναι εντελώς διαφορετική. Ήταν και τα δεδομένα της εποχής διαφορετικά. Ήταν τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης, ίσως να θεωρήσαμε ότι τα ξέραμε όλα, ότι ήμασταν μια πόλη πλήρης και μπορούσαμε να σκεφτούμε κάτι μεγαλεπήβολο. Υπάρχει διάθεση αυτοκριτικής γι’ αυτό και ξεκινήσαμε αυτή τη φορά αντίστροφα. Κύριο μέλημα ήταν να συνομιλήσουμε με τον κόσμο. Αυτό συσχετίζεται άμεσα και με το σλόγκαν μας «Φαντάσου μια πόλη».
–Με ποιον τρόπο; Μπήκαμε σε μια διαδικασία να φανταστούμε, όλοι μαζί, μια πόλη καλύτερη, συμπεριληπτική, πιο δημοκρατική και εξωστρεφή. Αυτός εξάλλου είναι ο ρόλος και ο σκοπός του θεσμού της ΠΠΕ: να λειτουργεί ως καταλύτης για να μπορούμε να κάνουμε γενικότερα την αυτοκριτική μας, να αναγνωρίσουμε τις δυνατότητες και τις αδυναμίες μας. Μας υποχρέωσε να συμπυκνώσουμε ενέργεια και κόπο, με στόχο να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους μηχανισμούς. Λειτουργεί ως επιταχυντής σε μια συνεχή προσπάθεια βελτίωσης. Γι’ αυτό δεν αντιμετωπίζουμε το πλαίσιο του 2030 ως έναν διαγωνισμό, που ολοκληρώνεται μόλις ανακοινωθούν τα αποτελέσματα.
–Δεν είναι αυτοσκοπός το 2030; Είναι μόνο η αφορμή. Θεωρώ ότι ακόμη και η διεκδίκηση είναι απλώς η αρχή. Το μεγάλο κέρδος είναι όλη αυτή η συμπυκνωμένη γνώση και εμπειρία που αποκτιέται. Είμαι αρχιτέκτονας και είμαι μπαρουτοκαπνισμένος από διαγωνισμούς. Είναι η φύση του επαγγέλματός μου τέτοια. Έχω λάβει μέρος σε αμέτρητους διαγωνισμούς. Για να κερδίσω το 1ο Βραβείο πέρασαν 7-8 χρόνια με συνεχή αρνητικά αποτελέσματα, που αλίμονο αν τα έβλεπα ως αποτυχίες. Είναι μια ωφέλιμη κούρσα συνεχούς βελτίωσης και επέκτασης των ορίων. Όταν δεν πετυχαίνεις τον στόχο, εκεί είναι που πρέπει να πεισμώνεις, να ενεργοποιείς τη σκέψη, να βλέπεις κάθε λεπτομέρεια διαφορετικά. Στην περίπτωση της Λεμεσού, χρειάστηκε να κοιτάξουμε πίσω και να κρίνουμε ότι πρέπει να ξεκινήσουμε από τα βασικά.
–Ποια είναι αυτά τα «βασικά»; Ο κόσμος, οι πολίτες και όχι οι υποδομές. Ο πολιτισμός μπορεί να διαδραματίσει τον ρόλο του και σε έναν δημόσιο χώρο. Καταλάβαμε ότι πρέπει να επενδύσουμε εκεί. Η ποιότητα ζωής του πολίτη σταθμίζεται με την ποιότητα του δημόσιου χώρου. Έτσι, η ομάδα διεκδίκησης- που, παρεμπιπτόντως νιώθω την ανάγκη να πω ότι κάνει εξαιρετική δουλειά- απευθύνθηκε στους κατοίκους. Ρώτησε και τους ανθρώπους που παράγουν πολιτισμό. Οργάνωσε και επιστράτευσε τον καλλιτεχνικό, τον επιχειρηματικό, τον επιστημονικό κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΣ του οργανισμού είναι αντιπροσωπευτικότατο. Πρόεδρος είναι ο Ανδρέας Πίττας, πρόσωπο με ιδιαίτερο εκτόπισμα και έντονη παρουσία σε αυτές τις πτυχές της κοινωνικής ζωής.
–Με την ανθρωπογεωγραφία της πόλης να έχει αλλάξει, νιώθετε ότι αφορά το σύνολο των κατοίκων; Η Λεμεσός δεν είναι πια μια επαρχιακή πόλη, έχει τα χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης μητρόπολης. Και είναι επίσης πολυπολιτισμική και μια πόλη δύο ταχυτήτων. Γίνονται πολλά φεστιβάλ και εκδηλώσεις από άλλες κοινότητες. Παράγεται πολιτισμός σε διάφορα επίπεδα, από εθνοτικής ή και ταξικής ακόμη σκοπιάς. Και ακριβώς εδώ είναι που έρχεται αυτή η διαδικασία να προσπαθήσει να ενώσει το παζλ. Είναι κρίσιμης σημασίας ο πολιτισμός, γιατί είναι ένας μηχανισμός που συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή. Μια κοινή γλώσσα. Εκεί που συναντώνται όλες αυτές οι διαφορετικότητες, οι αντιθέσεις, οι αντιφάσεις, τα ετερόκλητα χαρακτηριστικά, μπορεί να βγει κάτι σπουδαίο. Η πολυπολιτισμικότητα μπορεί να αξιοποιηθεί ως καύσιμο. Αυτό που θεωρείται πρόβλημα ή αδυναμία της πόλης, μπορεί να μετατραπεί στην απαρχή για κάτι όμορφο.
–Ποια βλέπετε να είναι ήδη τα χειροπιαστά οφέλη από τη διαδικασία; Η δική μας διαδικασία είναι μια διαδικασία διαλόγου σε μια εποχή που ο δημόσιος διάλογος λείπει. Η διεκδίκηση μάς ώθησε να αρχίσουμε να μιλάμε μεταξύ μας, να εκφράζουμε τις πραγματικές μας ανάγκες διαμέσου διαβουλεύσεων. Για παράδειγμα, εδώ και λίγο καιρό ξεκίνησε μια προσπάθεια για δημιουργία χώρου πολιτισμού. Αντί να έρθει ο Δήμος και να επιβάλει τη μορφή που θα πάρει, έγινε μια συμμετοχική διαδικασία μέσω εργαστηρίου του «Λεμεσός 2030» ώστε ν’ ανταλλάξουμε απόψεις για τις πραγματικές ανάγκες της πόλης. Οι συμμετέχοντες δεν γνώριζαν ότι αυτό θα ήταν καθοριστικό, αλλά το αποτέλεσμα της συζήτησης αποτέλεσε βάση για τη δημοτική αρχή ώστε να ετοιμάσει ένα κτηριολογικό πρόγραμμα.
–Πόσο έχει επηρεάσει τον χαρακτήρα και την ταυτότητα της Λεμεσού η ραγδαία και «επιθετική» οικονομική ανάπτυξη; Θα αποτελέσει πλεονέκτημα ή τροχοπέδη στην προσπάθεια για το 2030; Πρέπει να διαχειριζόμαστε τις προκλήσεις κάθε εποχής. Δηλαδή, να μπορούμε μέσα από τις δυσκολίες ή τις ιδιαιτερότητες να αντλήσουμε κάτι θετικό. Μετά από την οικονομική κρίση που πέρασαν χώρες του ευρωπαϊκού νότου με τις σκληρές οικονομικές πολιτικές της Ευρώπης, είχαν αρχίσει να ψάχνουν τον εαυτό τους. Καλώς ή κακώς, στην Κύπρο εφαρμόστηκε αυτό το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων, που έφερε μια ανάπτυξη που αφήνει το αποτύπωμά της στη Λεμεσό. Στη συνέχεια, ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία που επέφερε μεταναστευτική ροή. Είναι μια πόλη που αποτελεί διαχρονικά χώρο φιλοξενίας και επηρεάζεται βαθιά από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Ο πόλεμος του 1974, λ.χ., άλλαξε ριζικά την κλίμακα και τη σημασία της. Πλέον είναι το κύριο λιμάνι και Λεμεσός αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας. Είναι διεθνές κέντρο διαχείρισης της πλοιοκτησίας, κέντρο καινοτομίας, πολλές εταιρείες έχουν έδρα εδώ, έχουμε εισροή ψηφιακών νομάδων. Όλα αυτά δημιουργούν ανισότητες, ίσως και αντιξοότητες για τον ντόπιο πληθυσμό, αφού προκλήθηκε μια ανεξέλεγκτη έκρηξη στα ενοίκια.
–Το πρόβλημα με τις τιμές των ενοικίων δεν είναι αμελητέο για μια υποψήφια πολιτιστική πρωτεύουσα. Έχετε κατά νου λύσεις μέχρι το 2030; Είναι πρόβλημα εθνικό, αν όχι παγκόσμιο. Είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί μόνο με όρους ελεύθερης αγοράς και χρειάζεται πρώτιστα στοχευμένη στρατηγική από το ίδιο το κράτος. Ο Δήμος Λεμεσού τροχοδρομεί πρόγραμμα προσιτής κατοικίας, σε συνεργασία με τον ΚΟΑΓ. Επιπλέον, δημιουργούνται εστίες σε ιδιόκτητα τεμάχια για διευκόλυνση της ζωής των φοιτητών. Οι ανάγκες όμως παραμένουν πολλές. Θα πρέπει να σκεφτούμε τρόπους όπως το υποχρεωτικό πλαφόν. Είναι ένα πρόβλημα που επηρεάζει διεθνώς την κοινωνική συνεχή και βαθαίνει την γκετοποιήση. Δεν πρέπει να κάνουμε ανάλογα λάθη με χώρες του εξωτερικού, αλλά να επιδιώξουμε την ανάμειξη. Και τι πιο ωραίο από το να λειτουργεί ο πολιτισμός ως κοινή γλώσσα; Προσπαθούμε να εμπλέξουμε όλες τις κοινότητες στη συζήτηση για το μέλλον της πόλης. Οι διαπολιτισμικές δράσεις είναι ζωτικής σημασίας προς αυτή την κατεύθυνση.
–Δρομολογούνται σχετικοί θεσμοί και προγράμματα; Το Διαπολιτισμικό Συμβούλιο που έχει θεσπιστεί χρειάζεται να ισχυροποιηθεί. Από εκεί και πέρα, η τοπική αρχή μπορεί να βάλει το δικό της στίγμα. Το σημαντικό είναι να ευνοηθούν προϋποθέσεις συναπαντήματος. Μια από τις πρώτες αποφάσεις που πήραμε ως Δημοτικό Συμβούλιο είναι οι λεγόμενες «πράσινες διαδρομές», που ουσιαστικά είναι δημόσιοι χώροι που ενοποιούν τις γειτονιές- που πλέον είναι όλες πολυπολιτισμικές. Δημόσιος χώρος δεν γίνεται να λογίζεται μόνο ο Δημοτικός Κήπος, η Επίχωση και τα μεμονωμένα πάρκα. Πρέπει να επεκταθεί μέσα στις γειτονιές, σαν ένα δίκτυο συναναστροφής.
–Πώς θα συμπυκνώνατε τη δική σας πρόταση, την εικόνα που σας εκφράζει ως πόλη; Ως προς τη φιλοσοφία μας, θεωρούμε μέγιστο κέρδος το «μετά». Είναι ένα πλάνο για την πόλη που περιλαμβάνει το πώς μπορεί να δημιουργήσει εκείνες τις δομές ώστε ν’ αυξήσει τη συμμετοχικότητα, τη δημιουργία κοινού, την εξωστρέφεια. Μια κρίσιμη μάζα του πληθυσμού ξεκινά από διαφορετικές αφετηρίες.
–Αν αποκλειστείτε, θα απογοητευτείτε; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα; Εμείς προχωρούμε κανονικά στην υλοποίηση της στρατηγικής για τον πολιτισμό, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Το στοίχημα είναι η αξιοποίηση αυτής της προεργασίας. Τη στρατηγική την έχει υιοθετήσει και η τοπική αρχή. Ο πολιτισμός είναι για μας σημαντικός πυλώνας που πρέπει να επενδύσουμε. Αφορά την ποιότητα ζωής, την καθημερινότητα, τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, την αισθητική μας, τη γαστρονομία- τα πάντα. Η υλοποίησή της δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων. Σημαντική είναι η δημιουργία προϋποθέσεων για παραγωγή πολιτισμού. Ως τοπική αρχή, πάντως, οφείλουμε να καταφέρουμε να ανεβάσουμε το ποσοστό που αφορά τον πολιτισμό από το 3-4% στο 7%.
–Αν επιτευχθεί ο μεγάλος στόχος, τι θα αλλάξει; Είναι μεγάλη τιμή για κάθε πόλη να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο τίτλος θα προσφέρει μια επιπρόσθετη δυναμική. Είναι ένας καταλύτης. Θέλουμε να εκπροσωπήσουμε τη χώρα επάξια, να αποτελέσουμε παράδειγμα προς μίμηση ως προς το τι καταφέραμε να υλοποιήσουμε και τι μαγιά αφήνουμε για μετά. Το όφελος δεν είναι μόνο να κερδίσουμε έναν διαγωνισμό, αλλά να το δούμε αυτό ως έναυσμα για ακόμη μεγαλύτερους στόχους.
–Σας προβληματίζει το γεγονός ότι δεν είστε σε θέση να μιλήσετε εξ ονόματος ολόκληρης της επαρχίας ή έστω της μητροπολιτικής περιοχής; Πώς βλέπετε την υποψηφιότητα του Κουρίου; Μπορούμε να αποκλείσουμε την Αμαθούντα, το Κούριο, τα Πολεμίδια κ.ο.κ. ή την υπόλοιπη επαρχία από τη συμμετοχή στην ΠΠΕ αν πάρουμε τον τίτλο; Βρισκόμαστε στην αρχή της διαδικασίας. Τα πράγματα θα ξεκαθαρίσουν όταν ανακοινωθούν οι πόλεις που θα περάσουν στον επόμενο γύρο. Φυσικά, θα προτιμούσαμε να εκπροσωπηθεί η μητροπολιτική Λεμεσός με κοινή υποψηφιότητα, αλλά από εκεί και πέρα είναι δημοκρατικό δικαίωμα του καθενός να επιλέξει αυτό που θεωρεί καλύτερο για τον Δήμο του. Δεν κονταροχτυπιόμαστε, υπάρχει ευγενής άμιλλα με όλες τις πόλεις σ’ αυτή τη διαδικασία που μόνο θετικά μπορεί να επιδράσει. Το Κούριο είναι διαφορετική οντότητα. Είμαστε, βεβαίως, γείτονες και είμαστε υποχρεωμένοι όχι μόνο να συζητάμε, αλλά και να σχεδιάζουμε κοινά έργα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί ο καθένας να καθορίσει το όραμά του.
–Αν περάσει στον επόμενο γύρο το Κούριο και όχι η Λεμεσός, είστε έτοιμοι να το στηρίξετε; Δεν παύω να βλέπω τη Λεμεσό ως πρακτικά ενιαία μητροπολιτική περιοχή. Δεν γίνεται να λειτουργούμε στη βάση στενών γεωγραφικών περιορισμών ή δημοτικών ορίων. Είμαστε ανοιχτοί σε κάθε συνεργασία που σε τελική ανάλυση αποβαίνει προς όφελος της ευρύτερης Λεμεσού.
–Μπροστά από ποιο σημείο πολιτιστικού ενδιαφέροντος θα βγάζατε την πιο αντιπροσωπευτική φωτογραφία; Σημείο αναφοράς για τη Λεμεσό είναι η θάλασσα. Στην εικόνα αυτή θα πρέπει να διακρίνεται το υγρό στοιχείο. Ο Μόλος και γενικά το παραλιακό μέτωπο δημιουργεί πολλά διαφορετικά τοπία. Αλλά από εκεί και πέρα, όλη η ιστορία της πόλης είναι συμπυκνωμένη στην περιοχή του Παλιού Λιμανιού και του Κάστρου, με εκκλησίες παλαιοχριστιανικές, οθωμανικά τζαμιά και μεσαιωνικά χτίσματα. Για μένα, πάντως, τα πια ισχυρά σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος δεν φαίνονται. Είναι οι οσμές της πόλης. Αν μπορούσα θα έβγαζα μια φωτογραφία σ’ αυτές τις περιοχές που διεγείρουν όλες τις αισθήσεις, με φόντο τον ορίζοντα της Λεμεσού.
–Πώς εντάσσεται στη φιλοσοφία της πρότασης το τουρκοκυπριακό στοιχείο; Είναι αναπόσπαστο κομμάτι. Περιλαμβάνονται πολλές δράσεις, όχι μόνο στα χαρτιά αλλά και στην πράξη, όπως περιδιαβάσεις στην τουρκοκυπριακή συνοικία και σημεία που μπορούν να διηγηθούν σπουδαίες ιστορίες. Τα προηγούμενα Δημοτικά Συμβούλια είχαν εντάξει στους σχεδιασμούς τους έργα που περιλαμβάνουν γραμμικά πάρκα για διευκόλυνση της προσβασιμότητας στις περιοχές αυτές, ώστε να απαλειφθούν τα στοιχεία εγκατάλειψης και να αναδειχτεί η ιστορική και πολιτιστική τους σημασία. Μέρος της εξέλιξης του προγράμματος αποτελεί η συμπερίληψη. Αυτή περιλαμβάνει όλες ανεξαιρέτως τις κοινότητες που συνθέτουν τον πληθυσμό, διαχρονικά και σε ενεστώτα χρόνο.
–Πώς θα ξεναγούσατε έναν ξένο πολιτιστικό παράγοντα στην πόλη σας; Θα ξεκινούσα από τη θάλασσα, το λιμάνι και θα τον πήγαινα στην οδό Αγίου Ανδρέου. Από την προέκταση Αγκύρας και ξεκινώντας από την περιοχή του Κάστρου, είναι ένας δρόμος που αποτυπώνει σχεδόν όλη την ιστορία της πόλης, με στοιχεία μεσαιωνικής, φραγκικής, οθωμανικής, χριστιανικής, κλασικής και μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Με την ευκαιρία, θέλω να πω ότι θεωρώ κομβική τη σύνδεση όλης της περιοχής από τον Εναέριο μέχρι την τ/κ συνοικία, μέσω ενός πολιτιστικού περιπάτου μήκους 3,5 χιλιόμετρων. Εκεί βλέπεις στην ολότητά του το παζλ της Λεμεσού και όλα τα cluster πολιτισμού: από την Πινακοθήκη, το Αρχαιολογικό Μουσείο, την προέκταση στην Πάνου Σολομωνίδη, μέχρι το κέντρο της πόλης με το Ριάλτο και την Πλατεία Ηρώων. Κι από εκεί στην περιοχή μεταξύ παλιού και νέου λιμανιού με τις παλιές οινοβιομηχανίες και τους χαρουπόμυλους, όπου υπάρχει μεγάλο πολιτιστικό απόθεμα. Το Καρνάγιο συνεχίζει να εξελίσσεται. Φανταστείτε μια Ακταία Οδό χωρίς αυτοκίνητα που να συνδέει τον δημόσιο χώρο και να δίνει ώθηση στην ενοποίηση γειτονιών, όπως του Αη Γιάννη, του Αποστόλου Ανδρέα, του Αγίου Σπυρίδωνα, της Ομόνοιας. Έναν κοινό τόπο με διέξοδο προς τη θάλασσα κι όχι ένα «νεκρό» μέτωπο.
–Πώς εμπλέκεται το ΤΕΠΑΚ; Είναι κομμάτι της Λεμεσού. Είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία της. Οι χώροι και οι υποδομές του παραχωρούνται για διάφορες δράσεις. Εκπροσωπείται και στο ΔΣ του «Λεμεσός 2030». Η αξία και η σημασία του ΤΕΠΑΚ είναι αυτονόητη. Άλλωστε, δεσπόζει στο κέντρο της πόλης.
–Πώς θα εξηγούσατε σ’ έναν Ευρωπαίο εμπειρογνώμονα τους λόγους για τους οποίους η Λεμεσός πρέπει να γίνει ΠΠΕ; Το ζήτημα είναι να αφηγηθεί η ίδια την ιστορία της και την αξία της. Διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά ώστε να λειτουργήσει ως case study μιας πολυπολιτισμικής, πολυταξικής πόλης που κατάφερε να συνενώσει δημιουργικά τα κομμάτια του εαυτού της. Δεν αντιμετωπίζει το χρίσμα ως ευκαιρία για να δημιουργηθούν υποδομές, αλλά για να αποτελέσει παράδειγμα για όλη την Ευρώπη με σημείο εκκίνησης τους κατοίκους, σε μια διαδικασία από κάτω προς τα πάνω. Και μπορεί να εγγυηθεί ότι αυτή επένδυση στον ανθρώπινο παράγοντα δεν θα σταματήσει το 2030.
–Πού υπολείπεστε σε σχέση με τις υποδομές; Η ουσία είναι ότι δεν ονειρευόμαστε μεγάλα θέατρα και αίθουσες, αλλά μικρούς πυρήνες παραγωγής πολιτισμού. Έχουμε υπόψη τη δημιουργία υποδομών που ενισχύουν την πολιτιστική ταυτότητα και χώρων παραγωγής πολιτισμού, ώστε να υπερπηδηθεί η κρίση των ακριβών ενοικίων που προκαλεί φυγή καλλιτεχνών. Η σκέψη είναι να μετατρέψουμε το τεμάχιο Επαμεινώνδα σε στέγη πολιτισμού. Πρόθεση της δημοτικής αρχής είναι να προκηρύξει το συντομότερο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
–Πώς φαντάζεστε ιδανικά την πόλη σας το 2031; Ιδανικά, οι κάτοικοι θα καλλιεργήσουν συνείδηση ώστε να αποτελέσουν οι ίδιοι πολιτιστικό απόθεμα. Το μεγάλο κέρδος θα είναι στην ψυχοσύνθεση του Λεμεσιανού, ο οποίος παραμένει ανοιχτό πνεύμα με ιδιαίτερο ταπεραμέντο.
Ελεύθερα, 24.11.2024
