Λίλη Μιχαηλίδου: Έχω συνεχώς τη σκέψη μου σε εγρήγορση, ή και σε αμφισβήτηση

Έχει εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές και τρεις συλλογές διηγημάτων. Με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο «Αυτοπροσωπογραφία» συζητούμε για όλα όσα την παρακινούν να γράφει, την ανάγκη να πηγαίνει κόντρα στη συνήθεια και την αναζήτηση του νοήματος και της ουσίας στη ζωή.

–Με ποια υλικά έχεις συνθέσει την «Αυτοπροσωπογραφία» σου που μόλις κυκλοφόρησε; Άρχισα να γράφω την «Αυτοπροσωπογραφία» όταν μια ιδέα, μια φράση, ένα κείμενο, ένα συναίσθημα, με παρακινούσαν να γράψω, να ξαναφέρω στη μνήμη και να εκτιμήσω το παρελθόν, να ξαναταξιδέψω σε τόπους που με στιγμάτισαν και να σταθώ, πάνω απ’ όλα, στην αγάπη γι’ αυτά που υπάρχουν γύρω μου. Κάθε κείμενο ή στίχος έχουν σχέση, κυρίως, με το πώς αισθάνομαι και πώς βιώνω τις απλές καθημερινές μέρες, όπως ένα ταξίδι που φυλάω ζωντανό στο μυαλό μου, έναν σχιζοφρενή πόλεμο, μια πανδημία, εικόνες από το μακρινό παρελθόν που συνεχίζουν να εισβάλλουν στο παρόν, ανθρώπους που παλεύουν σε όλη τους τη ζωή να παραμείνουν άνθρωποι.

–Η συγγραφή είναι ένα μέσο αυτογνωσίας; Η γραφή πάντα οδηγεί σ’ αυτά τα μονοπάτια που μόνο αν γράψεις τα βιώματά σου μπορείς να πας βαθύτερα και να τα καταλάβεις. Όμως για μένα η λογοτεχνία είναι απόδραση. Απόδραση ακόμη κι από τον ίδιο μου τον εαυτό. Αυτές οι στιγμές είναι ιερές, είναι ώρες ονειροπόλησης, δημιουργίας, και προσεύχομαι, έστω τις λίγες ώρες που απομονώνομαι, να έχω δύναμη στη γλώσσα, να ισορροπώ στις λέξεις και να μπορώ να αισθάνομαι αυτή την ελευθερία που ρέει μεσ’ από το στυλό… Η απόδραση είναι οδηγός προς την αυτογνωσία.

–«Όσο μεγαλώνω κρατάω επιθετική στάση προς τη συνήθεια», γράφεις. Πώς πετυχαίνεις να πηγαίνεις κόντρα στη συνήθεια; Μέσα στις συνήθειες κρύβονται όλα μας τα βιώματα, και πολλές φορές πιστεύουμε πως οι επιλογές μας είναι διαδικασία σκέψης ή συλλογισμού, αλλά κατά βάθος αποτελούν συνήθειες. Ο φόβος είναι ο κυριότερος φίλος της συνήθειας. Σ’ αυτόν εγώ προσπαθώ να πάω κόντρα. Κόντρα στον φόβο που κρατά τη δημιουργία στα ήρεμα, λιμνάζοντα νερά. Έχω συνεχώς τη σκέψη μου σε εγρήγορση, ή και σε αμφισβήτηση, για να μπορεί να ξεχωρίζει τι είναι συνήθεια, τι επιλογή και τι οδηγεί στην εξέλιξη του νου.

–Ποια είναι τα «βαθύτερα νοήματα των πτήσεων» που αναζητάς; Οι πτήσεις του μυαλού μου είναι κυρίως ελεύθερα πετάγματα σε άγνωστα μέρη, γιατί είμαι σίγουρη πως εκεί βρίσκεται το νόημα και η ουσία. Αυτές οι αναζητήσεις μου ενδεχομένως να εμπεριέχουν κι έναν μυστικισμό… όμως κρατάω πάντα ελεύθερα και έτοιμα τα φτερά για νέες και ιδιαίτερα απρόβλεπτες πτήσεις. Σίγουρα υπάρχει συνειρμός με το ταξίδι του Καβάφη. Για μένα όμως σημαντικός είναι και ο προορισμός, ο στόχος, η ολοκλήρωση… κι ακόμη παραπέρα. Δεν θέλω το ταξίδι μου να μείνει ημιτελές ή μετέωρο.

–Τι ρόλο παίζει η λογοτεχνία στη ζωή σου; Και πόσο σημαντικό είναι να μεταφράζεται η δουλειά σου; Η λογοτεχνία, εκτός των πολλών ευεργετημάτων, είναι και ένα είδος πνευματικής κατεύθυνσης. Η συνεχής σχέση με την ανάγνωση, μπορεί να διαμορφώσει και ίσως καταφέρει να αλλαξοπιστήσει! Να κάνει, δηλαδή, κάποιον να την αγαπήσει βαθιά. Για μένα αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου. Άρχισα διαβάζοντας, σε νεαρή ηλικία, στη συνέχεια ήρθε το γράψιμο, και όταν δεν έχω έμπνευση να γράψω, διαβάζω… το πρωί όταν ξυπνήσω, το βράδυ πριν κοιμηθώ, κατά τη διάρκεια της μέρας σ’ ένα ήσυχο καφέ.

Το θεωρώ μεγάλο προνόμιο να έχω μεταφραστή, τριών βιβλίων μου στα Αγγλικά, τον David Connolly, ο οποίος έχει μεταφράσει Σεφέρη, Ελύτη και άλλους πολύ σημαντικούς Έλληνες λογοτέχνες. Η μετάφρασή του μου ανοίγει τον ορίζοντα μιας προοπτικής, ή καλύτερα μιας δυνατότητας να μοιραστώ τη δουλειά μου έξω από τα σύνορα του μικρού μας τόπου…

-Ποιο βιβλίο που διάβασες πρόσφατα ξεχωρίζεις; Τον τελευταίο καιρό διαβάζω παράλληλα διάφορα βιβλία, τόσο πεζογραφίας όσο και ποίησης. Ξεχωρίζω όμως τη συλλογή ποιημάτων του Αμερικανοβιετναμέζου Όσεαν Βουόνγκ, «Nυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου», μια βιωματική του κατάθεση που συγκλονίζει. Δεν αφήνω όμως ήσυχα τα ποιήματα του Νομπελίστα Toύμας Τράστρεμερ, που με μεταφέρουν σε βόρειους και υγρούς τόπους και με βοηθούν σε δύσκολες και άνυδρες λογοτεχνικές στιγμές να ξαναπιάσω τον ειρμό…