Σπύρος Δημητριάδης: Ούτε η ζωγραφική συμπληρώνει τη λογοτεχνία, ούτε η λογοτεχνία τη ζωγραφική

Έχοντας στο ενεργητικό του μια μακρά διαδρομή στην εικαστική δημιουργία, ο γνωστός ζωγράφος Σπύρος Χρύση Δημητριάδης αποπειράται την πρώτη του λογοτεχνική εμφάνιση με το μυθιστόρημα μυστηρίου και αγωνίας «O άλλος Degas». Ο συγγραφέας εμπνέεται από ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη στην Κύπρο την εποχή του «κουρέματος» για να διηγηθεί μια φανταστική ιστορία με επίκεντρο την κλοπή ενός αριστουργήματος του Ντεγκά.

–Ποιο ήταν το αρχικό ερέθισμα γι’ αυτό το βιβλίο; Πριν κάποια χρόνια στην Κύπρο, είχε κλαπεί από ιδιωτική συλλογή ένα έργο του Ντεγκά, γεγονός που προξένησε μεγάλη εντύπωση. Στα έντυπα μέσα κυκλοφόρησε τότε ένα έργο σε παστέλ του Ντεγκά ως το φερόμενο κλαπέν έργο. Κάτι δεν μου «πήγαινε» και αναζήτησα παστέλ του Ντεγκά στο διαδίκτυο για να συγκρίνω. Με έκπληξη ανακάλυψα το ίδιο έργο να εκτίθεται δημόσια σε ίδρυμα στο Τενεσί των ΗΠΑ. Αρχικά απέδωσα αυτό το ατόπημα μάλλον στην ανάγκη του συντάκτη της κυπριακής εφημερίδας να καλύψει οπτικά την είδηση, επιλέγοντας στην τύχη ένα έργο του Ντεγκά. Αυτό στάθηκε το ερέθισμα για να εμπνευστώ μια ιστορία μυστηρίου όπου η ύπαρξη δύο πανομοιότυπων Ντεγκά αναστατώνει τις ζωές των βασικών χαρακτήρων, όπως και την κοινή γνώμη την εποχή του «κουρέματος» στην Κύπρο.

–Πώς η ζωγραφική σας πορεία επηρέασε τον τρόπο που προσεγγίσατε την ανάπτυξη της πλοκής και των χαρακτήρων; Μεγάλωσα σε περιβάλλον δικηγόρων και δημοσιογράφων από την πλευρά του πατέρα και του παππού μου. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο, το 1980, δικηγόρος γνωστοποιεί την ύπαρξη μυστικού που κρύβει σφραγισμένη επιστολή που πρέπει να ανοιχθεί το 2013 από τον τότε ιδιοκτήτη του έργου «Η Μπαλαρίνα» του Ντεγκά. Στο δεύτερο κεφάλαιο βρισκόμαστε το 1886 στο Παρίσι σε γκαλερί όπου ο ξακουστός ζωγράφος έρχεται σε σύγκρουση με τον αιθουσάρχη επειδή για μήνες δεν φρόντισε να διαθέσει έργα του σε ενδιαφερόμενους πελάτες. Γνωρίζω τις ανησυχίες του καλλιτέχνη που μοχθεί για να δημιουργήσει έργο πρωτόγνωρο, αυτό ο καλλιτέχνης το ζει καθημερινά με διάφορους τρόπους. Θέλω να πω ότι οι σχέσεις καλλιτέχνη, γκαλερίστα και πελατών κυμαίνονται από άριστες μέχρι απογοητευτικές. Είμαι σε θέση να παρακολουθήσω την συμπεριφορά του Ντεγκά και άλλων χαρακτήρων της μυθοπλασίας μου με τρόπο βιωματικό, αφού γνωρίζω από πρώτο χέρι τις έγνοιες και τους δημιουργικούς προβληματισμούς καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και δικηγόρων.

–Ποια διαδικασία ακολουθήσατε για να ερευνήσετε την κλοπή έργων τέχνης και πώς αυτό επηρέασε την πλοκή; Βεβαίως, το βιβλίο αυτό δεν είναι εγχειρίδιο κλοπής έργων τέχνης. Η πλοκή εκτυλίσσεται μέσα στον χωρόχρονο και περιστατικά του χθες επηρεάζουν το παρόν. Όταν οι ληστές από σέλφη ανακαλύπτουν στην Κύπρο την ύπαρξη ενός Ντεγκά, καταστρώνουν σχέδιο για την κλοπή του και τη διαφυγή τους. Η κλοπή στην μυθοπλασία γίνεται στα πρώτα κεφάλαια και κατά τη διάρκεια της έρευνας από τον υπαστυνόμο Αυγερινό, ο ιδιοκτήτης του έργου, Φοίβος Στυλιανίδης και τα ανίψια του, η Αθηνά και ο Μηνάς Σταυρή, αναθυμούνται τα γεγονότα που προηγήθηκαν της κλοπής και ιδιαίτερα τη γνωριμία τους με την Αμερικάνα Πέτρα Χολμς, συμφοιτήτρια της Αθηνάς την οποία υποπτεύεται ο υπαστυνόμος Λεωνίδας Αυγερινός. Η Πέτρα Χολμς, όμως, έφυγε από την Κύπρο κάποιους μήνες πριν από την κλοπή. Πέραν τούτου, στην εξέλιξη της πλοκής θίγονται αρκετά θέματα που αφορούν την υποθήκευση έργων τέχνης και τις υψηλές τιμές εκκίνησης σε περίπτωση πλειστηριασμού. Το ζήτημα του χρηματιστηρίου τέχνης μ’ ενδιαφέρει ως καλλιτέχνη.

–Τι προσφέρει η λογοτεχνία που δεν μπορεί να προσφέρει η ζωγραφική- και το αντίστροφο; Η ζωγραφική εκφράζεται με τη δύναμη των εικόνων και ο καθένας τις προσλαμβάνει και ερμηνεύει ανάλογα με τις δικές του γνώσεις και βιώματα. Ένα ζωγραφικό έργο δεν χρειάζεται τον ζωγράφο παρόντα να το εξηγήσει. Από την άλλη, στη λογοτεχνία οι περιγραφές και οι διάλογοι προκαλούν τον αναγνώστη να φανταστεί και να ζήσει αυτά που οι χαρακτήρες του συγγραφέα βιώνουν. Ούτε η ζωγραφική συμπληρώνει τη λογοτεχνία, ούτε η λογοτεχνία τη ζωγραφική. Το αξιόλογο συγγραφικό έργο του Κύπριου Νίκου Νικολαΐδη επισκίασε την αρχική ιδιότητα του ως ζωγράφου. Υπάρχει όμως και η εικονογράφηση βιβλίου που δημιουργεί ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και ευχαριστεί τον αναγνώστη.

–Γιατί στραφήκατε στη λογοτεχνία; Κατέφυγα στον γραπτό λόγο για να εκφράσω αυτά που θέλω να πω και δεν μπορούν να εκφραστούν ζωγραφικά. Δυνητικά όλοι μπορούν να γράψουν για κάτι που τους έχει επηρεάσει στη ζωή τους. Όμως, οι αληθινοί συγγραφείς όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ ή ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, αποφασίζουν να αφιερώσουν χρόνο, άπειρες ώρες, για να οργανώσουν και να σχεδιάσουν ένα μύθο που η εξιστόρησή του να προκαλεί το ενδιαφέρον και τη συγκίνηση του αναγνώστη. Ως εικαστικός, θα ήταν τιμή μου το βιβλίο μου να γίνει αποδεκτό από τους εγνωσμένου κύρους συγγραφείς του τόπου μας και του ευρύτερου ελληνισμού. Όμως πάλι, θα παραμείνω ο ζωγράφος που έγραψε ένα καλό βιβλίο κι αυτό το κοινό θα το αποφασίσει.

–Έχετε σκοπό να συνεχίσετε να γράφετε στο μέλλον και ποιες θεματικές θα θέλατε να εξερευνήσετε; Το 2000, μετά την επίσκεψή μου στη μεγάλη έκθεση για τον Ελ Γκρέκο στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών, ξεκίνησα να γράφω το πρώτο μου μυθιστόρημα, που ήταν αρκετά ζοφερό κι είχε τίτλο «Τα Δάκρυα του Πέτρου». Κάπου λόγω μεγάλου φόρτου, επαγγελματικών ασχολιών και πολλών ευθυνών, το άφησα ημιτελές με πρόθεση να το συνέχιζα όταν θα εύρισκα χρόνο. Ήρθαν όμως τα γεγονότα της κλοπής του Ντεγκά και μου έδωσαν τη σπίθα για κάτι καινούριο, πιο ανάλαφρο, με μυστήριο και περιπέτεια. Έτσι «έδωσα με τα μούτρα» στη συγγραφή του «Άλλου Ντεγκά».

-Σκοπεύετε να τελειώσετε και το πρώτο σας μυθιστόρημα; Στα «Δάκρυα του Πέτρου», ο κεντρικός χαρακτήρας, Κύπριος που διαμένει στο Χίλτον, φεύγει από επίσκεψη στην έκθεση του Ελ Γκρέκο όπου τον συντάραξαν συγκεκριμένοι πίνακες και, φορτισμένος από αναμνήσεις και τύψεις για πολλά που τον σημάδεψαν, αναθυμάται τη ζωή του, ενώ το παρόν τρέχει μαζί με καινούρια γεγονότα, επαγγελματικά και προσωπικά, που καλείται εντός ωρών να αντιμετωπίσει. Και στα δυο μυθιστορήματα με γοητεύει να κινούμαι μπροστά και πίσω μέσα στον χρόνο και στον χώρο. Εδώ, είναι, που βρίσκω ομοιότητες με τη ζωγραφική και τα κολλάζ μου, όπου υπάρχει η αίσθηση της ρευστότητας του χρόνου μέσα στον εικονιζόμενο χώρο. Φυσικά, η αποδοχή του «Άλλου Ντεγκά» θα με σπρώξει να συμπληρώσω το πρώτο μου μυθιστόρημα κι εύχομαι να μου δοθεί χρόνος να το ολοκληρώσω.