Ερατώ Ιωάννου: Η Νεκρή Ζώνη είναι μέσα μας

H Νεκρή Ζώνη της Λευκωσίας τη συγκλόνιζε πάντα και όπως η ίδια επισημαίνει αποτελεί τη λογοτεχνική της εμμονή. Το νέο βιβλίο της Ερατώς Ιωάννου, η νουβέλα με τίτλο «Του Κανενός», διαδραματίζεται εκεί, σε έναν μη τόπο όπου τρεις κατατρεγμένοι αντιμάχονται τον εγκλεισμό τους. Σ’ αυτόν τον μη τόπο συνυπάρχουν η παραίτηση και η ελπίδα, η πραγματικότητα και το όνειρο, οι ώρες που καθένας τους περνά με τον δικό του τρόπο κάτω απ’ το ίδιο αυτό στενό κομμάτι ουρανού.

–Τι επιχειρεί να σκιαγραφήσει η νέα σου νουβέλα «Tου Κανενός»; Το παράλογο και τη ματαιότητα της υφιστάμενης γεωπολιτικής συνθήκης. Μέσα από την αφήγηση ενός κοριτσιού χωρίς όνομα, ερευνά την τραγική ειρωνεία της ατέρμονης αναζήτησης της ταυτότητας, η οποία συνδέεται στενά με τον πόθο για έναν φιλόξενο τόπο, με την ανθρώπινη ανάγκη για ταύτιση, αλλά και την απελπισία όταν όλα αυτά καταλήγουν σε αδιέξοδο. Την κατακερματισμένη φύση του τοπίου και εν συνεχεία της ταυτότητας αντανακλά στη νουβέλα και η τεχνική της αφήγησης καθώς σε πρώτο πρόσωπο και σε χρόνο ενεστώτα, ο αναγνώστης βιώνει την ιστορία μέσα από τη ματιά της ηρωίδας, η οποία παλινδρομεί συνεχώς στην αθωότητα του κοριτσιού και στις απότομες μεταπηδήσεις προς την ενηλικίωση.

–Τι συμβολίζει για σένα η Νεκρή Ζώνη; Είναι ένας τόπος… μη τόπος. Η Νεκρή Ζώνη με την κυριολεκτική της έννοια είναι δίπλα μας και με τη μεταφορική της έννοια είναι μέσα μας. Μπορεί να είναι τόπος άνυδρος και άγονος μέσα στην ψυχή μας. Ένα κενό. Μπορεί να είναι αυτό που μαρτυρά τη διττή μας διάσταση– αυτή του φωτός και του σκότους. Πάντα με συγκλόνιζε η Νεκρή Ζώνη της Λευκωσίας– μια γραμμή που είναι τόσο τραγική, όσο είναι σουρεάλ. Δύσκολο να χωνέψει κανείς την ύπαρξή της. Κι όμως είναι εκεί, στις γεωγραφίες μας, εσωτερικές κι εξωτερικές. Είναι μια γραμμή που σε σταματά αλλά, με τη μεταφορική της ίσως έννοια, μπορεί να είναι ταυτόχρονα μια γέφυρα που οδηγεί σε μια αναπόφευκτη μετάβαση, μια συνειδητοποίηση που δεν έχεις παρά να την αποδεχτείς έντρομη.

–Eίναι μια «δύσβατη» και «περιοριστική» περιοχή και από λογοτεχνικής σκοπιάς; Αντιθέτως. Από λογοτεχνικής σκοπιάς είναι μια ζώνη γόνιμη, τολμώ να πω. Δεν είναι αυτό οξύμωρο; Η Νεκρή Ζώνη της Λευκωσίας είναι η λογοτεχνική μου εμμονή. Με στοιχειώνει και κατά συνέπεια στοιχειώνει και τους χαρακτήρες μου, αφού αντικατοπτρίζεται σ’ αυτούς– στις προσωπικές τους ιστορίες, στις εμπειρίες τους. Καθρεφτίζεται στις αλληλεπιδράσεις τους με το διαιρεμένο τοπίο, στα ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την ταυτότητα και την ιδιοσυγκρασία τους. Είναι κάτι περισσότερο από απλό σκηνικό· συμμετέχει ενεργά στην πλοκή του μύθου και στην αφήγηση.

–Θα έλεγες ότι η συνθήκη της διαίρεσης και του εκτοπισμού είναι ένα θέμα που σε απασχολεί σταθερά; Ναι, αναμφίβολα. Η συνθήκη της διαίρεσης γενικότερα και η Νεκρή Ζώνη ειδικότερα, από λογοτεχνικής σκοπιάς, συνιστούν πεδία αναζήτησης σε σχέση με την υπαρξιακή εμπειρία του να ζεις σε μια κατάσταση «στο μεταξύ» ή «στο όριο» ή σε μία κατάσταση «ξεριζωμού». Επιδιώκω πάντα οι προσωπικές αναζητήσεις των λογοτεχνικών μου χαρακτήρων να μην περιορίζονται μόνο στο συγκεκριμένο τοπικό πλαίσιο. Και παρόλο που το τοπικό πλαίσιο είναι πολύ- πολύ συγκεκριμένο, μπορεί να λειτουργήσει μεταφορικά και συμβολικά, συμβάλλοντας έτσι στην ανάδειξη μίας ευρύτερης κατανόησης της ανθρώπινης εμπειρίας που υπερβαίνει τη συγκεκριμένη γεωγραφία και επιζητεί να φτάσει σε πιο γενικές και οικουμενικές εμπειρίες και πραγματικότητες.

–Η μεθοδικότητα ή η ελευθερία είναι το πιο καθοριστικό στοιχείο στη δική σου διαδικασία γραφής; Η ιδανική δημιουργική διαδικασία, ειδικά όταν γράφεται μια νουβέλα ή ένα μυθιστόρημα, είναι η προετοιμασία ενός αρχιτεκτονικού σχεδίου πάνω στο οποίο θα θεμελιωθεί ένα σταθερό οικοδόμημα. Η δική μου διαδικασία είναι, ενδεχομένως, κάπως ανορθόδοξη. Θα έλεγα ότι στα αρχικά, τουλάχιστον, στάδια θέλω να γράψω με απόλυτη ελευθερία. Δυναμικά και παθιασμένα. Έτσι γνωρίζομαι καλύτερα με τους χαρακτήρες μου και ξετυλίγεται αβίαστα η πλοκή. Μου είναι απαραίτητη η ελευθερία σ’ αυτό το στάδιο. Αφού ολοκληρωθεί το πρώτο προσχέδιο, όμως, ξεκινά μια άλλη διαδικασία, αυτή της λογοτεχνικής επιμέλειας. Είναι σ’ αυτό το στάδιο που ό,τι δεν εξυπηρετεί τη σκιαγράφηση των χαρακτήρων, την πλοκή, το νόημα και το κείμενο το ίδιο γενικότερα, κόβεται χωρίς κανένα ενδοιασμό.