Ο Μάριος Μεττής ανοίγει τα χαρτιά του για τη Λυσιστράτη που σκηνοθετεί στον ΘΟΚ φωτίζοντας τη λυρικότητα της βωμολοχίας.
– Τα «βρήκατε» με τον Αριστοφάνη; Ίσως να μου παραπονιόταν σήμερα που του έχω βγάλει όλα τα χορικά για να βάλω τα «Αντρικά Μουνάτα» που μάζεψε ο Γιώργης Μελίκης. Πείραξα και τις παραβάσεις. Ελπίζω να το δει συγκαταβατικά. Δεν μπορείς να αμφισβητήσεις τη δεξιοτεχνία του Αριστοφάνη. Η Λυσιστράτη κατ’ εμέ είναι ένα οικουμενικό αριστούργημα. Υπάρχει η αθυροστομία, υπάρχουν τα ελαφριά αστεία, αλλά υπάρχει και η καυστική πολιτική σάτιρα.
– Πώς αντιμετωπίζεις την πρώτη σου απόπειρα στο αρχαίο δράμα σε παραγωγή επιπέδου ΘΟΚ; Δέχτηκα με χαρά την πρόταση. Με το που άκουσα «Λυσιστράτη» το μυαλό μου πήγε αμέσως στα «Αντρικά Μουνάτα». Ξεκαθάρισα εξαρχής τι θέλω να κάνω και μου έδωσαν χωρίς σκέψη το ελεύθερο.
– Το έργο είναι χιλιοανεβασμένιο. Δεν σε προβλημάτισε αυτό; Καθόλου. Πολλά κλασικά έργα είναι χιλιοπαιγμένα. Υπάρχει λόγος γι’ αυτό. Ο θεατής δεν έρχεται στο θέατρο για το σασπένς και την πλοκή. Και δεν έρχεται για να δει τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, αλλά του Αριστοφάνη και του Μεττή, με τους συγκεκριμένους συντελεστές. Από τη φύση τους τα έργα της αρχαίας γραμματείας, όπως και του Σαίξπηρ, δεν ανήκουν στο ψυχολογικό θέατρο. Είναι περισσότερο ιδέες. Οι χαρακτήρες είναι αρχετυπικοί κι όχι ρεαλιστικοί. Είναι πιο κοντά σε μια προσωποποίηση ιδεών. Δεν κρύβουν τα συναισθήματά τους. Αντίθετα, στο σύγχρονο ρεπερτόριο, ό,τι λέγεται δεν έχει τόση σημασία όση αυτό που δεν λέγεται.
– Ποια είναι η Λυσιστράτη του Μεττή; Μια πολύ φρέσκια Λυσιστράτη. Έχω βγάλει τον Χορό των Γερόντων και των Γραιών, έβαλα νέα παιδιά, γιατί θεώρησα ότι δεν υπήρχε ουσιαστικός λόγος που είναι γριές και γέροι και δεν θα επηρέαζα την πρόθεση του συγγραφέα. Το έκανα κυρίως γιατί η παράσταση που προτείνουμε είναι κινησιολογικά απαιτητική, έχει πολύ σωματικότητα. Είναι μια σεξουαλική, ερωτική, γήινη και ανθρώπινη Λυσιστράτη. Περισσότερο στα λόγια, όμως. Δεν με ενδιέφερε να εμφανίσω πάλι μεγεθυμένους φαλλούς. Σκηνοθετικά, πάντα εστιάζω στις ανθρώπινες σχέσεις. Τα έργα που συνήθως επιλέγω είναι ανθρωποκεντρικά, που σημαίνει ότι υπάρχουν και πολλές λέξεις που αιωρούνται.
– Το έκανες πιο υπαινικτικό δηλαδή; Το γείωσα λίγο. Δεν μπορείς να ξεφύγεις πολύ από τον συγγραφέα και τη γραφή του. Τις βωμολοχίες, ας πούμε, τις φώτισα. Στη δική μας πρόταση, όμως, δεν είναι τόσο σκληρές και ωμές. Υπάρχει μια ομορφιά στη βωμολοχία μας, ίσως επειδή δεν υπάρχει τόσο στην πρόζα όσο στα χορικά. Όταν ακούς τους στίχους με μια τόσο υπέροχη μουσική, δημιουργείται ένα αίσθημα που «εξομαλύνει» την τραχύτητα της βωμολοχίας. Είναι σαν «χάδι» η πούτσα και το μουνί στη δική μας Λυσιστράτη. Έτσι να το βάλεις αυτό, όπως το λέω.
– Απέφυγες το επιθεωρησιακό στοιχείο; Δεν είναι κακό που το έργο έχει επιθεωρησιακά στοιχεία, αλλά δεν είναι πολύ του γούστου μου. Το θέμα είναι το μέτρο. Tο μήνυμα είναι τόσο οικουμενικό που το μειώνεις όταν το κάνεις συγκεκριμένο για να φωτίσεις σημεία που θέλεις εσύ και να τα κάνεις να μοιάζουν επίκαιρα.
– Γιατί διάλεξες τη μετάφραση του Ταχτσή; Δεν είναι λίγο παλιά; Είναι όντως παλιά, αλλά σε σχέση με άλλες είναι η πιο «γειωμένη». Δεν ωραιοποιεί τα πράγματα. Πολλές άλλες ήταν λίγο ποιητικές, λυρικές ή κάπως «φτιαχτές». Την πείραξα πολύ, βέβαια. Ουσιαστικά, διαμόρφωσα το κείμενο της παράστασης. Για να γίνει σέξι, όπως τη θέλω.
– Πώς το εννοείς το «σέξι»; Όταν λέω σέξι εννοώ πιο αισθησιακή, πιο σκανδαλιάρα. Δεν εννοώ ότι έχει γυμνό.
– Η Χριστιάνα Αρτεμίου ήταν η πρώτη σκέψη για τον ρόλο της Λυσιστράτης; Ναι. Έχω δουλέψει με τη Χριστιάνα στην τηλεόραση και σκηνοθέτησα κι ένα δικό της έργο για την Accept. Δεν είχαμε δουλέψει ποτέ μαζί στο θέατρο. Διαθέτει σπάνιες ερμηνευτικές ποιότητες και ευαισθησίες. Κωμικές και δραματικές. Δεν αγνοώ ότι η τηλεόραση την έχει τυποποιήσει, αλλά το κάνει αυτό η τηλεόραση με όλους, τη θέλει όπως την έμαθε το κοινό κι όπως λειτουργεί με τον κόσμο. Δεν φταίνε μόνο οι ηθοποιοί γι’ αυτό. Εννοείται ότι έλαβα υπόψη τη δημοφιλία της στο τηλεοπτικό κοινό όταν τη σκέφτηκα. Η Χριστιάνα Αρτεμίου έκανε επιτυχίες στην τηλεόραση και καθιερώθηκε ως τηλεοπτική ηθοποιός. Όμως είναι καλό οι ηθοποιοί να μην είναι μονόμπαντοι. Θα έβαζα το χέρι στη φωτιά γι’ αυτή και κρίνοντας από το μέχρι τώρα αποτέλεσμα θεωρώ ότι έχω ήδη δικαιωθεί. Ανταποκρίνεται πλήρως σ’ αυτό που θέλω: συγκινεί και ψυχαγωγεί.
– Τι νέο κομίζει η πρότασή σας; Επενδύσαμε σε μουσική και ακούσματα που δεν έχει συνηθίσει το κοινό. Κινησιολογικά, χρησιμοποιούμε μια μίξη του ελληνικού στοιχείου με το voguing και μουσικά μια μίξη του παραδοσιακού ακούσματος με το γκόσπελ. Ενδυματολογικά, ζήτησα από την Ελένη Ιωάννου οι γυναίκες να μη φορούν την ίδια ενδυμασία, σαν να είναι στολή, αλλά καθεμιά να έχει την προσωπικότητά της. Έχω τις λόξες μου και θέλω να είναι όλα λογικά και με συνέπεια: το σκηνογραφικό, το φωτιστικό, το χαρακτηρολογικό κομμάτι. Τα πάντα έχουν κάποια σκέψη από πίσω. Αυτό συγκρούεται κάπως με την αριστοφανική γραμμή.
– Τι άλλο πείραξες; Αφαίρεσα τη σκηνή της σύγκρουσης των ανδρών με τις γυναίκες. Επίσης «μαλάκωσα» λίγο το φεμινιστικό στοιχείο. Ζούμε στην εποχή της πολιτικής ορθότητας και, όπως οι συνηθίζουμε οι άνθρωποι, κάπου χάσαμε το μέτρο. Ο φεμινισμός είναι σημαντικός, θεωρώ τον εαυτό μου φεμινιστή. Όμως, έχω αποστασιοποιηθεί απ’ αυτό που κατάντησε να είναι. Βέβαια, υπάρχει εξήγηση. Ίσως χρειάζεται να συμβεί όλο αυτό, αυτή η υπερβολή. Ίσως πρέπει να χαθεί λίγο το μπάλανς, μέχρι να ξαναβρεθεί. Όταν μια ομάδα ανθρώπων δέχεται έντονη καταπίεση, κάποια στιγμή αντιδρά και το ξέσπασμα μοιάζει υπέρμετρο, υστερικό. Χρειάζεται να ξεφύγουν λίγο τα πράγματα για να φτάσουμε μετά σε μια ισορροπία. Είναι μέρος της διαδικασίας.
– Δεν θεωρείς ότι το αντιπολεμικό μήνυμα του έργου είναι το επικρατέστερο; Είναι κυρίαρχο. Το καταλαβαίνω αυτό. Αλλά δεν είναι μόνο ένα αντιπολεμικό έργο. Όπως κάθε κλασικό αριστούργημα, καταπιάνεται με πολλά θέματα. Εκτός από αντιπολεμικό και φεμινιστικό, είναι κι ένα έργο για τις σχέσεις, τη συζυγική αγάπη, τη σεξουαλική πίστη. Ο Αριστοφάνης το κάνει με οξύ αλλά μπριόζικο τρόπο και επιλέγει, χάριν της κωμωδίας, να προσπεράσει κάποια ζητήματα, όπως λ.χ. η ύπαρξη της επιλογής των εταίρων οι οποίες δεν απεργούσαν. Μου δίνει όμως το ελεύθερο κι εμένα να μην παρουσιάσω τα πράγματα ως έχουν. Κάνουμε κωμωδία και θέλουμε ο κόσμος να διασκεδάσει. Δεν πειράζει αν, ποιητική αδεία, δεν υπάρχει συνέπεια και συνοχή σε μια σκέψη ή πράξη.
– Πιστεύεις ότι αν οι γυναίκες ήταν στην εξουσία ο κόσμος θα ήταν πιο ειρηνικός; Όχι απαραίτητα. Έχει να κάνει με το ποιος κατέχει την εξουσία. Και η εξουσία διαφθείρει. Ανεξαρτήτως φύλου. Αν η εξουσία βρισκόταν στα χέρια των γυναικών, θα είχαμε εκεί τα περισσότερα κρούσματα. Καλά κάνουν και καταγγέλλουν τα κακώς έχοντα της εξουσίας όσοι βρίσκονται σε αδύναμη θέση. Αλλά δεν σημαίνει ότι οι καταγγέλλοντες δεν θα έπρατταν τα ίδια αν βρισκόντουσαν σε θέσεις εξουσίας. Όταν φτάνεις να αποκτήσεις εξουσία είναι τεράστιο ζήτημα το πώς τη διαχειρίζεσαι. Επίσης, ακόμη και το σεξ είναι μέσο άσκησης εξουσίας. Τα πάντα αφορούν την εξουσία.
– Το άρχειν ήδιστον έλεγε κι ο Αριστοτέλης… Συμφωνώ απολύτως.
– Εσύ δεν είσαι λίγο εξουσιομανής; Όχι, θέλω να πιστεύω ότι δεν είμαι.
– Ο σκηνοθέτης δεν πρέπει να έχει και μια μικρή δόση αρχομανίας; Δεν ασκεί εξουσία πάνω στον θίασο; Ναι, αλλά εμένα αντιθέτως αυτό με κάνει να νιώθω μια τεράστια ευθύνη. Ακριβώς επειδή νιώθω αυτή την εξουσία στα χέρια μου. Πρώτο μου μέλημα είναι να μη κάνω κατάχρηση. Το βλέπω περισσότερο σαν μια θέση ευθύνης. Η όποια εξουσία θέλει φρόνηση.
– Αν δεν γίνεται η δουλειά όπως θέλεις δεν θα τρίξεις τα δόντια; Εννοείται. Και το έχω κάνει. Αλλά θα το έκανα ακόμη κι αν δεν είχα την εξουσία του σκηνοθέτη. Είναι ο χαρακτήρας μου τέτοιος. Δεν σιωπώ εύκολα και μου έχει στοιχίσει αυτό. Αν δω κάτι που δεν μου αρέσει, κάτι άδικο, θα το πω.
– Αυτή η αίσθηση ευθύνης είναι μέρος της χαράς της σκηνοθεσίας; Όταν είμαι ηθοποιός, είμαι ήρεμος. Στην αμέσως προηγούμενη δουλειά μου έπαιζα στη «Λυσσασμένη Γάτα». Ξέρεις τι σημαίνει να μην έχεις στο μυαλό άλλη έγνοια από τον ρόλο και τις σκηνές με τους συναδέλφους σου; Ως σκηνοθέτης αγωνιώ για τα πάντα. Είναι πιο ψυχοφθόρο. Έχει άλλη χάρη, που αφορά τη σύνθεση και τη δημιουργία. Το πρόβλημα είναι ότι στην Κύπρο γενικά οι σκηνοθέτες δεν αμείβονται όσο θα έπρεπε. Πολλές φορές παίρνουν λιγότερα από τους ηθοποιούς που σκηνοθετούν. Αλλά εμείς οι σκηνοθέτες φταίμε γι’ αυτό, που δεν είμαστε διεκδικητικοί. Οι ηθοποιοί συνδικαλίστηκαν, έκαναν τις κινήσεις τους και καλά έκαναν.
– Θα μπορούσε αυτή η παραγωγή να σταθεί στην Επίδαυρο; Πιστεύω πως ναι. Στέκεται όχι μόνο στην Επίδαυρο, αλλά και στην Αυστραλία. Σε ανοιχτά θέατρα, όμως.
- INFO Λυσιστράτη. 21, 22, 23/6 Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’, 28/6 Δημοτικό Αμφιθέατρο Δερύνειας, 7 & 8/7 Κούριο, 12/7 Αρχαίο Ωδείο Πάφου, 22/7 Παττίχειο Αμφιθέατρο Λάρνακας, 9μ.μ. 77772717
Ελεύθερα, 18.6.2023
