Χρύσανθος Χρυσάνθου, «Ανδρέας Γεωργιάδης – Κυπρολέων. Ο λογοτέχνης με ψυχή λέοντα», Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου, 2024.
Το πρόσφατο πόνημα του πολυγραφότατου συγγραφέως- ερευνητή δρος Χρύσανθου Χρυσάνθου έρχεται να φωτίσει πτυχές από τη ζωή και το έργο του Ανδρέα Γεωργιάδη-Κυπρολέοντα (1904-1988), ενσωματώνοντας συγχρόνως στη αξιόλογη μελέτη-μονογραφία του ενδιαφέρουσες αναφορές για τα πολιτικοκοινωνικά και πολιτισμικά δρώμενα στην Ελλάδα και την Κύπρο της εποχής του επιφανούς αυτού λογοτέχνη μας, το λογοτεχνικό ψευδώνυμο του οποίου απηχεί τον ψυχισμό της ανυπότακτης μαχητικότητάς του.
Όπως ευστόχως επισημαίνει ο Χρυσάνθου στα «Προλεγόμενα» και την εισαγωγή του, η πεζογραφία και θεατρογραφία του συνυφαίνεται με κομβικές περιόδους της Νεώτερης Ιστορίας της Ελλάδας και της Κύπρου, ήτοι την Επανάσταση του 1821, τη Γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο, τον Απελευθερωτικό μας Αγώνα και τη δράση της Χούντας, που οδήγησε στην τουρκική εισβολή. Μέσα από πολλούς χαρακτήρες των έργων του αναδεικνύει καταγγελτικά τις κοινωνικές ανισότητες εις βάρος πονεμένων βιοπαλαιστών και ανθρώπων του περιθωρίου, μετουσιώνοντας επίσης στη βιωματική του γραφίδα τις παιδικές τραυματικές εμπειρίες και τις νεανικές αντιξοότητες της επιβίωσής του.
Χαιρετίζοντας την έκδοση ο Γιώτης Παπαχριστοφής, Δήμαρχος Πόλης Χρυσοχούς, τονίζει με αισθήματα ευγνωμοσύνης τη σύνδεση του Πεδουλιώτη Κυπρολέοντα με τη κοινότητά τους, μετά την εκεί μόνιμη εγκατάσταση και τη δημιουργία της οικογένειάς του, ιδίως τη συνεισφορά του στην εκπαίδευση όχι μόνο ως καθηγητής στο Γυμνάσιο, αλλά και πρωτοστατώντας στην ανέγερση νέου σχολικού κτηρίου και στην ίδρυση Τεχνικής Σχολής.
Τη θέση του στο λογοτεχνικό στερέωμα σηματοδοτεί η εικοσάχρονη παραμονή του στην Αθήνα (1925-1945), συγγράφοντας θεατρικά έργα, μεταξύ των οποίων τα μονόπρακτα «Μια νύχτα στο χάνι» και «Η ζωή εν τάφω», που ανεβάστηκαν επί σκηνής, και δημοσιεύοντας σε γνωστά Αθηναϊκά περιοδικά τις νουβέλες «Ο φευγιός» και «Η προίκα της Μαριάννας».
Και τα τέσσερα έργα, γραμμένα στο διάστημα 1928-1930 και εμπνευσμένα από τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης των Κυπρίων αγροτών και τα ήθη της τότε κλειστής Κυπριακής κοινωνίας, αποτυπώνουν στη δραματική και αφηγηματική τους πλοκή τους αγώνες για δικαιοσύνη εναντίον της αδικοπραγίας. Οι δύο νουβέλες που εξέδωσε το 1937 υπό τον τίτλο της δεύτερης, παρότι το βιβλίο επαινέθηκε από κορυφαίους κριτικούς, δεν είχε τις αναμενόμενες πωλήσεις, για να καλύψει τις εκδοτικές δαπάνες και να μπορέσει να προβεί στην έκδοση άλλων έργων.
Ενδεικτική η επιστολή στον καθηγητή του στην Πρακτική Σχολή Πεδουλά Μάρκο Γαβριηλίδη, για να τον βοηθήσει να διατεθεί στην Κύπρο. Εν συνεχεία, η ολοένα αυξανόμενη κυκλοφορία των βιβλίων του τον συνέδεσε με ανθρώπους των Γραμμάτων και του Θεάτρου. Μεταξύ άλλων πληροφοριών, που παραθέτει ο Χρυσάνθου από τα «Αυτοβιογραφικά» του Κυπρολέοντα και άλλες πηγές, δεν περιορίζονται μόνο στη συγγραφική και εκδοτική του δραστηριότητα, αλλά επεκτείνονται και στην εν Αθήναις πολιτική του δράση.
Στο Μουσείο Μπενάκη φυλάσσεται η τολμηρή επιστολή του με το ψευδώνυμο Αντίοχος Κυπρολέων προς τον Βενιζέλο, τότε ηγέτη του Κόμματος των Φιλελευθέρων και πρωθυπουργό της Ελλάδας, όπου εισηγείτο αποτελεσματικότερους τρόπους λειτουργίας του κόμματος. Ενταγμένος ήδη στο ΚΚΕ, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο την περίοδο της ναζιστικής κατοχής και διετέλεσε επί βραχύ διάστημα δήμαρχος Κηφισιάς μέχρι τα Δεκεμβριανά του 1944, που κυνηγήθηκε από Άγγλους στρατιώτες και κυβερνητικά στρατεύματα. Από την ταραγμένη εκείνη εποχή διαπνέεται η νουβέλα του «Ο Μπάρμπ’ Αντώνης», που περιλαμβάνεται στη συλλογή του «Οι αροδάφνες κι άλλα διηγήματα».
Με τον επαναπατρισμό του, υπηρέτησε για δύο χρόνια στην Εμπορική Σχολή Πεδουλά και ακολούθως εργάστηκε σε εμπορικό οίκο στη Λεμεσό, εξασφαλίζοντας χρόνο για συγγραφή της μελέτης «Το έγκλημα και η περιστολή του» και της νουβέλας «Εκ προμελέτης», που προβλήθηκε από το ΡΙΚ το 1984. Κεντρική τους θεματική είναι ότι ο υπαίτιος ενός εγκλήματος καθίσταται συχνά το θύμα, όταν τον προκαλούν στη διάπραξή του.
Ο διορισμός του στο Γυμνάσιο Πόλεως Χρυσοχούς και η ενεργός συμμετοχή του στον Αγώνα του 1955-1959 ως υπεύθυνος της ΠΕΚΑ στην περιοχή, τού ενέπνευσε τη νουβέλα «Για τα λημέρια του Διγενή», καθώς και τα μονόπρακτα θεατρικά «Με τα φτερά της δόξας», «Η πατρίδα ας τον συγχωρέση» και το τετράπρακτο «Εξιλέωση», ανεβασμένα σε Φεστιβάλ Νεολαίας το 1961 και 1962. Η συλλογή «Καμπάνες της αγάπης», εκτός από τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα, το διήγημα «Τα σκλαβόπουλα» αναφέρεται στον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ.
Στη συγκομιδή «Αναστάσιμο μήνυμα» η νουβέλα και τα οκτώ διηγήματα αντλούν τα θέματά τους από την κυπριακή ύπαιθρο. Επί πλέον εξέδωσε τα «Σκιρτήματα καρδιάς» με δύο νουβέλες και πέντε διηγήματα. Ωστόσο, κορυφαία έργα θεωρούνται τα αλληλένδετα ιστορικά μυθιστορήματα, που αφορούν στην πολιορκία και την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου, «Ελεύθεροι πολιορκημένοι», βραβευμένο με το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος του Υ.Π., και «Αποθέωση της λεφτεριάς». Η τραγωδία του 1974 καταγράφεται στο θεατρικό «Η μπόρα θα περάσει» και στο πεζογραφικό «Για ένατη χρονιά». Έντονη υπήρξε επίσης η εμπλοκή του στο πολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι της Κύπρου.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει αποσπάσματα και επιλεκτικές βιβλιοκρισίες από τα έργα του, αυτοαξιολόγηση της συγγραφικής του δημιουργίας και τις επισημάνσεις του για τον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα, καθώς και τις απόψεις του για την ίδρυση κρατικού θεάτρου.
Τις 142 σελίδες του βιβλίου, που εμπλουτίζονται με φωτογραφίες και άλλο εποπτικό υλικό, επιστεγάζουν η εκδομένη εργογραφία του Ανδρέα Γεωργιάδη-Κυπρολέοντα και οι βασικές βιβλιογραφικές πηγές. Η μελέτη συνιστά αφόρμηση για περαιτέρω εντρύφηση, καθώς και έκδοση του πληθωρικού ανέκδοτου έργου του σημαντικού αυτού λογοτέχνη της Κύπρου.
