Ελένη Αρτεμίου – Φωτιάδου, «Φώτα στη διαπασών», εκδόσεις Μανδραγόρας, 2022.
Σε κάθε νέα ποιητική συλλογή της και κυρίως στα πιο ώριμα έργα της, η Ελένη Αρτεμίου – Φωτιάδου, αναζητεί ένα ενιαίο θεματικό ιστό, γύρω από τον οποίο πλάθει το συνολικό χωριστό ποιητικό βιβλίο κάθε φορά. Ο ιστός αυτός άλλοτε είναι ιδιαιτέρως σφιχτός και άλλοτε χαλαρότερος. Στη συλλογή «Φώτα στη διαπασών», ο ιστός είναι σφιχτοδεμένος, ευκρινής και επαγωγικά εξελισσόμενος. Πρόκειται για ένα ιστό που περιστρέφεται γύρω από τη θεατρική τέχνη με επίκεντρο τη δραματουργία.
Οι κλασικοί θεατρικοί συγγραφείς, από την αρχαιότητα μέχρι της μέρες μας, αποτελούν για την Ε.Α.Φ. πηγή έμπνευσης, στοιχείο συμβολισμού αλλά και εκφραστικό μέσο. Οι αναφορές στα ονόματά τους – Ευριπίδης, Αισχύλος, Σοφοκλής, Σαίξπηρ, Τσέχοφ, Λόρκα, Τένεσι Ουϊλιαμς, Άρθρουρ Μίλερ και άλλοι – δεν γίνονται χάριν εντυπωσιασμού, πόζας ή διακοσμητικού ντεκόρ. Γίνονται ελέω ουσίας, περιβάλλονται από νοηματικό φόρτο, εμφορούνται από αισθητικό δέος.
Ομοίως συμβαίνει και με τις ονομαστικές αναφορές σε εμβληματικά δραματουργικά αριστουργήματα, όπως ο Οιδίποδας, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, οι Τρείς Αδελφές, ο Θάνατος του Εμποράκου, το Λεωφορείο ο Πόθος, η Αυλή των Θαυμάτων κλπ. Ανάλογη συναισθηματική αλλά και νοηματική βαρύτητα χαρακτηρίζει και τις ονομαστικές αναφορές σε κεντρικά πρόσωπα αυτών και άλλων συναφών έργων. Κατά κανόνα οι αναφορές αφορούν γυναίκες, όπως η Ιοκάστη, η Ιφιγένεια, η Ιουλιέτα, η Άννα Καρένινα, η φερμίνα Δάσα, η Μπλανς και άλλες.
Παράλληλα, η Ε.Α.Φ. φροντίζει να θεματοποιήσει ποιητικά και όλη τη σχετική ορολογία γύρω από τη θεατρική δημιουργία, τη δραματουργία, την υποκριτική, αλλά και τις παραστάσεις. Αναφέρω ενδεικτικά κάποιους τίτλους ποιημάτων: Βεστιάριο, Ταξιθέτηση, Μαύρη κωμωδία, Σκηνοθετικές οδηγίες, Θεατρικό αναλόγιο, Συνάντηση στον εξώστη κλπ.
Κυρίως στα εισαγωγικά ποιήματα της συλλογής, η ορολογία που χρησιμοποιείται στα θεατρικά πράγματα μεταπλάθεται αισθητικά ως ποιητικό σύμβολο. Και αξιοποιείται άλλοτε μεταφορικά, άλλοτε αλληγορικά και ενίοτε με ρεαλιστικούς, πραγματιστικούς όρους. Επί του προκειμένου, ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάμω στο ποίημα «Αρχαίο θέατρο Σαλαμίνας» (σελ. 18 – 19) όπου η ποιήτρια, αξιοποιώντας μια προπολεμική ανάμνηση, επιχειρεί μια συνανάγνωση του «Οιδίποδα» του Σοφοκλή με την «Αγία Τυλληρία» του Σπύρου Παπαγεωργίου. Πιστεύω ότι, τόσο η χρονική μετάταξη όσο και ο αναγνωστικός παραλληλισμός παράγουν επαρκές και αξιομνημόνευτο ποιητικό αποτέλεσμα.
Η ποιήτρια βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με κλασικά λογοτεχνικά έργα, με μεγάλους συγγραφείς, ποιητές, αρχαίους τραγωδούς. Στα ποιήματά της, απαντώνται συχνά και συγκεντρωτικές αναφορές, που αφορούν συγγραφείς πέραν του ενός και έργα επίσης πέραν του ενός. Όπως στο ποίημα «Αρχέτυπο»: «Αν δεν θυμάσαι / ποια ήμουν κάποτε για σένα / ποια είμαι πάντοτε για μας / παραμένω Αρχέτυπο αγάπης / Θα απαντήσω αν φωνάξεις / Κάθριν / Ιουλιέττα / Άννα Καρένινα / Σκάρλετ / Φερμίνα Δάσα / Το όνομα στα χρόνια της αγάπης / Γράψε επώνυμο στον έρωτα / σβήσε τον θάνατο / και έλα». (σελ. 53) Εδώ βέβαια ανιχνεύεται εμφανώς και η ερωτική υφή στην ποίηση της Ε.Α.Φ., που δεν λείπει από καμιά συλλογής της. Κυρίως η ερωτική προσμονή, είναι διάχυτη παντού: «Αναδυόμενη έλουσα τα μαλλιά μου / μες στη ζωή που δεν μας έφτασε / Γιατί μου λείπεις / Και ό,τι θα μπορούσε να θυμίζει / πως κάποιος κλήρος έρωτα μάς ψάχνει (ακόμη) εμάς τους / εκ γενετής αγνοούμενους». (σελ. 31)
Συχνά τα ποιήματα της Ε.Α.Φ. αναδεικνύουν και μια στάση ζωής, έμφορτη από γυναικεία ενσυναίσθηση. Αυτό το modusvivendi συνυφαίνεται και με την ποιητική της: «Αν δεν αγγίξεις πυρκαγιά / το πάθος πως θα σβήσει / μέσα σε γάργαρη χαρά / Αντίθετα από άχυρο οι μέρες μου / φτιάχνουνε σκιάχτρο / για το πουλί που έθαψα παιδί στον κήπο / Κάθε φορά το διώχνω κι όλο επιστρέφει / σαν το κοράκι άλλου ποιήματος / Δεν με καταλαβαίνω». (σελ. 41)
Από τις καλύτερες στιγμές στο βιβλίο θεωρώ το ποίημα «Κουΐντες». Διότι μεταφέρει όλη τη θεατρική ατμόσφαιρα, την αύρα, τη σαγήνη, τη μαγεία, την όλη θωριά του θεάτρου. Και δεν το πράττει απλά με εύστοχα λογοπαίγνια και άλλα καλολογικά στοιχεία, αλλά με νοηματικές υπερβάσεις φιλοσοφικής πνοής και διάθεσης. «Κάποιος φύλακας / επίτηδες ή από αφηρημάδα / αφήνει κάποτε ξεκλείδωτη τη σκέψη / Οι ήρωες φτύνουνε τις χειροπέδες / λύνουν τη γλώσσα / βγαίνουν σιγά σιγά από μέσα μας / Μπορεί πλέον να στηθεί η παράσταση / Για μουσική έχουμε τόση σιωπή / Για ρόλο ό,τι δεν ζήσαμε». (σελ. 75)
Γενικά, η Ε.Α.Φ. στην ποίησή της συνολικά πραγματεύεται ανθρώπινες – διαπροσωπικές σχέσεις. Κι αυτό συμβαίνει όσο κι αν διαφοροποιείται το σκηνικό, τα σύμβολα, τα εκφραστικά μέσα και οι σημειολογικές – μεθοδολογικές της προσεγγίσεις. Το φόντο μπορεί να αλλάζει, αλλά η ουσία παραμένει αναλλοίωτη.
Θα ήθελα να πω δύο λόγια και για το καταληκτικό ποίημα της συλλογής, που πιστεύω πως είναι εύστοχο, λειτουργικό και απόλυτα αρμόζον με αυτό που κλήθηκε να υπηρετήσει. Στην κατακλείδα μιλούν πρωτοπρόσωπα οι πρωταγωνιστές – μούσες της ποιήτριας, αυτοί που έδωσαν το πρωτογενές ερέθισμα και την έμπνευση για την σύλληψη και συγγραφή του βιβλίου. Το ποίημα αυτό συμβάλλει καίρια στην αισθητική αρμονία που χαρακτηρίζει όλη τη συλλογή.
Η Ε.Α.Φ. έχει εκδώσει έως τώρα 12 ποιητικές συλλογές αρχής γενομένης από το 2007. Ανάλογα πυκνή είναι και η συγγραφική της πορεία στην παιδική λογοτεχνία, όπου με αφετηρία το 2000 αριθμεί ήδη 9 βιβλία. Μετά βεβαιότητας θεωρώ ότι η συχνότητα θα συνεχίσει να είναι το ίδιο πυκνή και στο μέλλον. Εύχομαι η ικανότητα ανανέωσης των θεματικών και των υφολογικών προσεγγίσεών της να διατηρηθεί για πάντα.
