«Τόπος ευκλεής» Ιερά Μονή Αποστόλου Βαρνάβα, Ιστορία-Προσφορά-Προσφυγιά. Επιμέλεια Χριστίνα Κάκουρα. Έκδοση Πολιτιστική Ακαδημία «Άγιος Επιφάνιος», Αγία Νάπα, 2024
Στο πλαίσιο του Ζ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Κυπριακής Αγιολογίας, που πραγματοποιήθηκε στις 12-15 Μαΐου 2024 σε συνδιοργάνωση της Ιεράς Μητροπόλεως Κωνσταντίας και Αμμοχώστου και της Πολιτιστικής Ακαδημίας «Άγιος Επιφάνιος», παρουσιάστηκε η σημαντική έκθεση, αφιερωμένη στον Απόστολο Ιδρυτή και Προστάτη της Εκκλησίας της Κύπρου, όπως και στο κατεχόμενο Μοναστήρι του, η οποία θα επαναληφθεί την προσεχή 29η Οκτωβρίου συν άλλες δύο εκθέσεις κειμηλίων και φωτογραφιών για τα θρησκευτικά μνημεία της Αμμοχώστου στην εκδήλωση της Ι΄ Κληρικολαϊκής Συνέλευσης από τους ως άνω φορείς. Κορωνίδα της έκθεσης, μνήμης χάριν, υπήρξε η λίαν ενδιαφέρουσα έκδοση υπό τον ομώνυμο τίτλο «“Τόπος ευκλεής” Ιερά Μονή Αποστόλου Βαρνάβα. Ιστορία-Προσφορά-Προσφυγιά», που με ακαταπόνητο ζήλο επιμελήθηκε η Εκτελεστική Διευθύντρια της Πολιτιστικής Ακαδημίας δρ Χριστίνα Κάκουρα.
Στον Χαιρετισμό του ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Γεώργιος υπομιμνήσκει ότι «ο Απόστολος Βαρνάβας με τον βίο και το μαρτύριό του παραμένει καθοδηγητής στον αγώνα για απονομή του δικαίου στην Πατρίδα μας» και στον δικό του Χαιρετισμό ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής των Κατεχομένων Κοινοτήτων της περιοχής Αποστόλου Βαρνάβα – Σαλαμίνας Θεόφιλος Β. Θεοφίλου επαινεί, μεταξύ άλλων, την αξιόλογη έκδοση ως «πολύτιμη συμβολή στη συντήρηση της μνήμης, την αναζωπύρωση της ελπίδας, την ενδυνάμωση της θέλησης για δικαίωση και επιστροφή.».
Σε δομική συμμετρία των προϊδεαστικών επισημάνσεων στα «Προλογικά» της επιμελήτριας του τόμου, συνηχούν τα «Επιλογικά» στις ακροτελεύτιες σελίδες των βιωματικών εμπειριών του Μητροπολίτη Κωνσταντίας και Αμμοχώστου Βασιλείου από την ιστορική Μονή της εγκαταβίωσης και της δημιουργικής του παιδεύσεως ως περιεκτική συγκεφαλαίωση του πονήματος, που συναρθρώνει μια δαψιλή συγκομιδή επίλεκτων κειμένων διά χειρός παλαιότερων και νεότερων συγγραφέων, καθώς και πλειάδα δυσεύρετων ή πρωτοδημοσίευτων αρχειακών τεκμηρίων, φωτογραφιών, αγιογραφιών και ιερών σκευών, παλαίτυπων εγγράφων και προσαρμοσμένων αποσπασματικών αναδημοσιεύσεων από βιβλιακές και άλλες έντυπες είτε διαδικτυακές πηγές. Το έργο, που εμπλουτίζει την Κυπρολογική εκκλησιαστική βιβλιογραφία, εμφαίνει τους οδοδείχτες της μακραίωνης διαδρομής από τους Πρωτοχριστιανικούς Αποστολικούς Χρόνους με επίκεντρο τη βιοτή του Αποστόλου Βαρνάβα, «το μέγα κλέος της Κύπρου», μέχρι την Πρωτοβυζαντινή Εποχή της ιδρύσεως της περιώνυμης Μονής και την άχρι των ημερών μας πολυκύμαντη εξελικτική της πορεία. Ευστόχως το βιβλίο επιμερίζεται σε δέκα θεματικές ενότητες, τα γραπτά και εποπτικά συμφραζόμενα των οποίων σηματοδοτούν τον καθαγιασμένο Τόπο στις ποικιλώνυμες πολιτισμικές του εκφάνσεις.
Κατ’ αρχήν, στις πρώτες δύο ενότητες η Σαλαμίνα, η ένδοξη Ομηρική κοιτίδα των Αχαιών, προσαγορεύεται ως «Τόπος ευκλεής» και «Τόπος Αποστολικός, Τόπος Μαρτυρίου», καθότι προσμαρτυρεί το κλέος της καταγωγής, του μαρτυρικού θανάτου και της ταφής του Αποστόλου Βαρνάβα, αλλά και ευδόκησε επίσης με τις ευλογίες του να καταστεί γη της άφιξης και της εκκίνησης με τον συνέκδημό του θείο Παύλο και τον ανεψιό του Ιωάννη Μάρκο τον Ευαγγελιστή για την αποστολική τους περιοδεία στην Κύπρο. Η έκθεση του τότε μαθητή Ανδρέα Φράγκου και η εκτενής εργασία του τότε Ιεροδιακόνου-μαθητή στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου Βασίλειου Καραγιάννη και νυν Μητροπολίτη, δημοσιευμένες στο περιοδικό «Αγωγή», συμπληρώνονται με τις προεκτάσεις των κειμένων του Χρήστου Οικονομίδη και της Αθηνάς Ταρσούλη, καθώς και της Χριστίνας Κάκουρα, η οποία μας καθιστά κοινωνούς του απόκρυφου κειμένου του 4ου ή 5ου αιώνος «Περίοδοι και μαρτύριον του αγίου Βαρνάβα του αποστόλου». Η ίδια στην τρίτη ενότητα, που επιγράφεται «Τόπος της “ Υγείας”, Τόπος Φανέρωσης», σε σχέση με τον θαυματουργό τάφο και το ιαματικό αγίασμα, όπου ανευρέθη το λείψανο του Αποστόλου Βαρνάβα και έγινε δημοφιλές προσκυνηματικό κέντρο, επικαλείται μαρτυρίες ξένων περιηγητών, των ιστοριογράφων Στέφανου Λουζινιανού και Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, επί πλέον το έργο «Αλεξάνδρου μοναχού εγκώμιον εις τον άγιον Βαρνάβαν τον απόστολον…», το οποίο αναδεικνύει την ιστορία της αποστολικότητας και της αυτοκεφαλίας της Κυπριακής Εκκλησίας έναντι των εντεινόμενων τον 5ο αιώνα αξιώσεων της Εκκλησίας της Αντιοχείας. Εν συνεχεία, περιγράφεται από τον Ιερομόναχο Βαρνάβα το ιστορικό της εύρεσης του λειψάνου και τα βασιλικά προνόμια από τον αυτοκράτορα Ζήνωνα στον Αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο, όπως αποτυπώνονται στην «Τοιχογραφία της Φανέρωσης», παρέχονται πληροφορίες για τα τεμάχια του λειψάνου που φυλάσσονται σε Ιερές Μονές της Κύπρου, του Αγίου Όρους και στην Ιταλία, όπως και για την ανέγερση της τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής και της Μονής του Αποστόλου Βαρνάβα στα αντίστοιχα κείμενα της Κάκουρα και του Αθανάσιου Παπαγεωργίου. Ιδιαίτερο κεφάλαιο στοιχειοθετεί το Χρονολόγιο της Μονής από τον 5ο αιώνα της ίδρυσής της, έως τις καταστροφές, τις επισκευές και τις ανακαινίσεις, τις ανά τους αιώνες περιόδους παρακμής και της άνθησής της μέχρι τη διακοπή της ζωής στο ονομαστό μοναστήρι τον τραγικό Αύγουστο του 1974, την εκδίωξη των μοναχών τον Δεκέμβριο του 1976 και τη σύληση των θησαυρών της από τους Τούρκους. Ορόσημο κατά τις επόμενες δεκαετίες η ανακήρυξή της ως σταυροπηγιακής το 2007 από την Ιερά Σύνοδο. Συμπερίληψη των κομβικών σταθμών της Μονής καταγράφεται από τον Κωστή Κοκκινόφτα.
Στις υπόλοιπες ενότητες, που συνυφαίνουν ιστορικές αναφορές και συγκινησιακές πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις η Μονή προσδιορίζεται ως Τόπος εγκαταβίωσης των τριών, κυρίως, αυτάδελφων μοναχών, Χαρίτωνος, Στεφάνου, εγκαθιδρυθέντος ηγουμένου την 11ην Ιουνίου 1964, και Βαρνάβα, Τόπος προσευχομένων μέσα από τα λειτουργικά βιβλία που δώρισε στη Μονή ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και τη ψαλτική της παράδοση, Τόπος Πανήγυρης κατανυκτικών συνάξεων, Τόπος Δημιουργίας στο αγιογραφείο της Μονής απροσμέτρητων εικονισμάτων, Τόπος επίσκεψης και εγκάρδιας φιλοξενίας ντόπιων και ξένων, επωνύμων και ανωνύμων. Ιστορείται ακόμη ως μαρτυρικός Τόπος προσφύγων και των εγκλωβισμένων Γερόντων επί δύο δίσεχτα έτη, αλλά και διαμηνύεται ως Τόπος Ελπίδας για απελευθέρωση από τα δεσμά της κατοχής και επιστροφή της ευκλεούς Μονής στους χριστιανούς νόμιμους διεκδικητές της.
