Γυμναστικός Σύλλογος «Ευαγόρας», ΓΣΕ Αμμοχώστου, 1903-2023, 120 χρόνια στις επάλξεις, έκδοση Γ.Σ.Ε. Έρευνα-Συγγραφή Δρ Χρύσανθος Χρυσάνθου
Η φετινή έκδοση του μνημειώδους επετειακού τόμου-λευκώματος για την πολυκύμαντη ιστορία του Γυμναστικού Συλλόγου «Ευαγόρας», του εμβληματικού της Αμμοχώστου Γ.Σ.Ε., συμπίπτει με τα 120 χρόνια (1903-2023) της αθλητικής και πολυσχιδούς πολιτιστικής του δράσης, όπως και τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την κατασκευή το 1923 του σταδίου του με τα επιβλητικά νεοκλασικά προπύλαια. Σηματοδοτεί ακόμη από την τραγωδία του 1974 την παρέλευση μισού αιώνα στην προσφυγιά των Αμμοχωστιανών με δορυάλωτο τον στίβο των λαμπρών αγωνιστικών επιδόσεων των τεθνεώτων και ζώντων συμπολιτών τους.
Την αναγκαιότητα της σημαντικότητας του έργου επισημαίνει εκ προοιμίου ο Πρόεδρος του ΓΣΕ Σοφοκλής Χαραλαμπίδης, ο οποίος πρωτοστάτησε στον συντονισμό του αξιέπαινου εκδοτικού επιτεύγματος, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Η έκδοση Γ.Σ.Ε. – 120 χρόνια στις επάλξεις» επιβαλλόταν να γίνει και αποτελεί οφειλή προς την Ιστορία. Με την ανάκτηση χαμένου αρχειακού θησαυρού, μιας και το αρχείο του Συλλόγου μας λεηλατήθηκε ολοκληρωτικά από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής, η έκδοσή μας θα αποτελέσει βιβλίο αναφοράς όχι μόνο για την ιστορία του Γυμναστικού μας Συλλόγου, αλλά και για την πόλη και επαρχία της Αμμοχώστου.». Μετά τους χαιρετισμούς πολιτειακών αξιωματούχων και αθλητικών παραγόντων, ο ερευνητής-συγγραφέας του πονήματος Χρύσανθος Χρυσάνθου στο εισαγωγικό του σημείωμα εξηγεί τους λόγους των ερευνητικών προβλημάτων για την τελεσφόρηση του εγχειρήματος, που οφείλονταν στην έλλειψη επαρκών πρωτογενών πηγών ένεκα της Εισβολής, όπως και στις ελάχιστες καταγεγραμμένες μαρτυρίες και εφόσον δεν είναι πλέον εν ζωή οι πρωταγωνιστές ή μάρτυρες των γεγονότων στο δύσκαμπτο εκείνο μεταίχμιο δύο αιώνων. Εντούτοις, η υπέρβαση αρκετών δυσκολιών κατέστη δυνατή με τη συμβολή πολλών ανθρώπων, που φλέγονται για τον Γ.Σ.Ε. και την αγαπημένη τους πόλη, στην άντληση πολύτιμων εγγράφων, φωτογραφιών, εποπτικών εντύπων και άλλων διαφωτιστικών πληροφοριών από ποικιλώνυμες αρχειακές δεξαμενές.
Του ογκώδους τόμου των 543 σελίδων προτάσσεται «Το χρονικό της προσφοράς του Γ.Σ.Ε.» ως χρονολογικός οδικός χάρτης στη συνάρθρωση των επτά θεματικών ενοτήτων, μέσα από τις οποίες επιχειρούμε ενδεικτικές απλώς προσεγγίσεις σε κομβικούς σταθμούς της ιστορικής πορείας του Συλλόγου. Τα πρώτα βήματα για τη σύστασή του σημειώνονται το 1899, λόγω όμως αντίξοων συνθηκών πραγματοποιείται το 1903, με σκοπό, ως εκ της ονομασίας του, το μήνυμα των αρχαιοελληνικών του καταβολών και συνακόλουθα την ενίσχυση του εθνικού φρονήματος. Παρά τη βραδύτητα, που επέσυρε την κριτική του Τύπου της εποχής σε σχέση με ενεργούς ήδη Συλλόγους άλλων πόλεων και την πενιχρή αθλητική του δραστηριότητα, το 1910 ο Γ.Σ.Ε. ανέδειξε τον πρώτο του διακριθέντα αθλητή σε Παγκύπριους Αγώνες, τον μαθητή Βαρνάβα Μιχαηλίδη. Η ίδρυση το 1918 του Συνδέσμου Φιλάθλων «Ο Ευαγόρας» και η πραγματοποίηση των Α΄ Επαρχιακών Αγώνων πυροδοτεί την αφετηρία της συστηματικής δραστηριοποίησης του Συλλόγου. Προεδρεύων αυτή την περίοδο της διαχειριστικής επιτροπείας ο Αναστάσης Οικονομίδης, ο οποίος υπήρξε εκ των συντακτών του καταστατικού του Γ.Σ.Ε. και ηγετική φυσιογνωμία της ανάπτυξης του κλασικού αθλητισμού στην Αμμόχωστο. Το 1929 η «Ανόρθωσις», που ιδρύθηκε το 1911, από Αναγνωστήριο μετατρέπεται σε Μουσικοφιλολογικό και Φιλαθλητικό Σύλλογο, περιλαμβάνοντας νεοεισαχθέντα ομαδικά αθλήματα, όπως και την ομώνυμη ποδοσφαιρική ομάδα με έδρα το νέο της Γήπεδο, που λειτουργεί και ως σχολικό Γυμναστήριο στην αυλή του Γυμνασίου της πόλης. Το 1933 συνιστά ορόσημο για τον Γ.Σ.Ε., καθώς διοργανώνει στο στάδιό του για πρώτη φορά Παγκύπριους Αγώνες και με την ανακήρυξή του σε πολυνίκη Σύλλογο, όπως το 1950 και 1960, από ουραγός καθίσταται πρωταγωνιστής. Το 1952, πρωτοπορώντας στον γυναικείο αθλητισμό, διοργανώνει τους Α΄ Παγκύπριους Αγώνες Γυναικών με πολυνίκη αθλήτρια του Γ.Σ.Ε. την Αγάπη Χατζηκυριάκου. Μετά τις έντονες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις το 1948, εξ αιτίας του Εμφυλίου στην Ελλάδα και την αποχώρηση αριστερών αθλητών του Γ.Σ.Ε., για να συμμετάσχουν στην ίδρυση νέου σωματείου υπό την επωνυμία «Νέα Σαλαμίς», με την καθοριστική παρέμβαση του Αναστάση Οικονομίδη το 1953 διεξάγονται Φιλικοί ποδοσφαιρικοί αγώνες της Ανόρθωσης με τη Νέα Σαλαμίνα και την Ομόνοια. Γεγονός αθλητοπρέπειας στην άνοδο του Κυπριακού ποδοσφαίρου. Εξάλλου, η Νέα Σαλαμίνα συμμετέχει στους Επαρχιακούς Αγώνες Αμμοχώστου, τροφοδοτώντας με αθλητές της τον Γ.Σ.Ε.
Η συνεισφορά του καταγράφεται στους εθνικούς αγώνες από την αρωγή σε Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Κύπρο το 1922 και τη συνέργειά του στην επιτυχία του Ενωτικού Δημοψηφίσματος μέχρι τη συστράτευση μελών του στον Ελληνικό στρατό και στο Κυπριακό Σύνταγμα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τη δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, προεξάρχοντος του Αντώνη Παπαδόπουλου, πρωταθλητή του Γ.Σ.Ε. και ποδοσφαιριστή της Ανόρθωσης, στην Τουρκανταρσία του 1963-1964 και κατά την Τουρκική Εισβολή με προλάτη τον ηρωικό ταγματάρχη Τάσο Μάρκου και παλαίμαχο αθλητή του Γ.Σ.Ε.
Συμβολικό πρότυπο δυναμικής παρουσίας αθλητών του Γ.Σ.Ε. στα παγκύπρια, πανελλήνια και διεθνή αθλητικά δρώμενα προδιαγράφει η ανασυγκρότηση του Συλλόγου στην προσφυγιά. Το 1975 ο θρυλικός σφαιροβόλος Λουκάς Λουκά συνεχίζει να καταρρίπτει το παγκύπριο ρεκόρ. Ο προσφυγικός Σύλλογος αναδεικνύεται πολυνίκης των Πανελληνίων Αγώνων, που διεξάγονται το 1980 στο Μακάρειο στάδιο στη Λευκωσία. Την ίδια χρονιά ο Λάμπρος Κεφάλας συμμετέχει με την εθνική Ελλάδας στην Ολυμπιάδα της Μόσχας, ενώ το 1984 ο δρομέας στα αγωνίσματα με φυσικά εμπόδια και πρώην εγκλωβισμένος στο Ριζοκάρπασο Φίλιππος Φιλίππου λαμβάνει μέρος στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες. Η σημαντική αθλήτρια μεγάλων αποστάσεων Άντρη Αβραάμ συμμετέχει σε δύο Ολυμπιάδες, στη Σεούλ το 1988 και στη Βαρκελώνη το 1992. Αν ο Σταύρος Τζωρτζής ανακηρύσσεται 6ος Ολυμπιονίκης στους Ολυμπιακούς του Μονάχου, η Ελένη Αρτυματά καταγράφει συμμετοχή σε τέσσερεις Ολυμπιάδες. Και οι δύο κορυφαίοι αθλητές του Γ.Σ.Ε. και όλων των εποχών της Κύπρου φιλοτεχνούν το εξώφυλλο του αξιόλογου βιβλίου.
