Στέφανος Κουρατζής Αμμόχωστος – Το Άλγος του Νόστου. Ιδιωτική Έκδοση 2024
Μια αξιόλογη συγκομιδή φωτογραφιών ήλθε προσφάτως στο φως, με σκοπό να προβάλει όψεις και κομβικά σημεία του τμήματος εκείνου της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου, που τον Οκτώβριο του 2020 υπό την ανοχή των Ηνωμένων Εθνών άνοιξε το κατοχικό καθεστώς. Επιπρόσθετη παράνομη ενέργεια κυνικής προκλητικότητας όχι απλώς για λόγους θλιβερής τουριστικής διαφήμισης, αλλά πασιφανώς προαναγγέλλοντας τη συνέχιση των εποικιστικών προθέσεων και των μεγαλεπήβολων αναπτυξιακών τους σχεδιασμών. Συναφή τα καταγγελτικά σχόλια σε σχέση με τον ασφυκτικό κλοιό της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στο εισαγωγικό σημείωμα της παρούσας έκδοσης, που υπογράφει ο δημιουργός της Στέφανος Κουρατζής. Μεταξύ άλλων επισημαίνει: «Σκοινιά και προειδοποιητικές πινακίδες παντού. Η διακίνηση επιτρέπεται σε συγκεκριμένους δρόμους και σημεία, καθώς το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της πόλης είναι απροσπέλαστο, ως στρατιωτική ζώνη. Εύκολα εντοπίζει κανείς, άλλωστε, ότι η πόλη είναι γεμάτη κάμερες, ενώ και στους δρόμους, παντού, ομάδες πάνοπλων στρατιωτών περιπολούν. Την ίδια ώρα, από ψηλά κτήρια, ένστολοι σαρώνουν τους δρόμους με κιάλια. Και δίπλα σου άλλοι με πολιτικά, ελέγχουν κάθε σου κίνηση.».
Το δίγλωσσο φωτογραφικό λεύκωμα, με επιμέλεια των αγγλικών κειμένων του Φίλιππου Στυλιανού, τιτλοφορείται ευστόχως και με κεφαλαιογράμματη επίταση «Το Άλγος του Νόστου» – «Τhe Algos of Nostos»· όχι μόνο για να συνηχεί με την ελληνόφωνη αγγλική του απόδοση, αλλά και για να τονίζει τα αλγεινά αισθήματα των εκτοπισμένων Αμμοχωστιανών και τον τραγικά διαψευσμένο ασίγαστο πόθο τους για επιστροφή στην αγαπημένη τους πόλη, που επωδύνως αναζωπυρώνουν οι εμβληματικές φωτογραφίες μιας εύγλωττης πολυσημίας. Αυτό επιτυχώς επιχείρησε ο καλλιτεχνικός φακός του φωτογράφου-δημοσιογράφου, καθώς γνωρίζει την επιτελεστική λειτουργία της φωτογραφικής γλώσσας ως συμβολικής εξεικόνισης και εννοιολογικής αποτύπωσης, που στοιχειοθετεί πολλαπλά σημειολογικά συμφραζόμενα. Είναι εμφανής ο στόχος της επιλεκτικής εστίασης του προσωπικού βλέμματος και της διεισδυτικής ευφάνταστης όρασης, που υπερβαίνει το μηχανικό μάτι της απλής και τυχαίας θέασης, της τυφλής γραφικής απομίμησης και της ανιαρής επανάληψης.
Απεναντίας, η δημιουργική, εν προκειμένω, πρόσληψη μέσα από εποπτικές θεματικές ενδεικτικών πτυχών, που συγκροτούν την πολυεπίπεδη φυσιογνωμική ταυτότητα της πόλης, ιχνηλατούν και αποκαλύπτουν την ανεξίτηλη σφραγίδα της τοπογραφίας και της ιδιαίτερης εντοπιότητάς της, περιγράφουν και ερμηνεύουν το περιώνυμο κοσμοπολίτικο παρελθόν της, αφηγούνται ιστορίες αναπαριστώντας σκηνές από τα πολιτισμικά της δρώμενα και μνημονεύουν τα έργα και τις ημέρες των ανθρώπων της, ανασυντάσσουν, εν τέλει, ατομικά βιώματα επαναφέροντας συλλογικές μνήμες με τη συνέργεια της αψευδούς φωτογραφικής μνήμης. Εξ ου και ο Κουρατζής δεν επιστρατεύει τεχνικές εντυπωσιοθηρικής επιτήδευσης παρά μόνο τα σύνεργα μιας αυθεντικής αισθητικής με το σκηνοθετικό αισθητήριο της λεπτομερειακής τεκμηρίωσης και της πειστικής αλήθειας ως αναίρεσης της λήθης. Απέναντι στην αμνησία της έστω μερικής μνημονικής έκλειψης με την πάροδο 50 χρόνων προσφυγιάς αντιπαρατάσσει την αφύπνιση της αναμνημόνευσης και την ενδυνάμωση όχι μιας μουσειακής μνημείωσης αλλά της αγωνιστικής ζωντανής μνήμης. Απευθύνει ακόμη το βάθος και το εύρος των φωτογραφιών του στην άγνοια των ξένων, όπως θέλει να υπομνήσει στην ανάλγητη ολιγωρία των κέντρων εξουσίας τη διάπραξη του εγκλήματος της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, της άλωσης, της καταστροφικής ερήμωσης και της λεηλασίας της Αμμοχώστου, που ενσαρκώνει όλους τους τουρκοκατεχόμενους τόπους της πατρίδας μας. Αμετάθετη προτεραιότητα η άρση της κατάφωρης αδικίας και η διεκδίκηση των δικαίων μας.
Σε τούτο ακριβώς συνίσταται η πρωτοτυπία του εγχειρήματος. Η συγκεντρωτική κατάθεση εμφατικών φωτογραφικών στιγμιοτύπων σε ορισμένες περιοχές της περιφραγμένης, σιδηροδέσμιας από τον κατακτητή πόλης, που με την αριστοτεχνική κάμερα του εικαστικού φωτογράφου και την επίπονη επιμονή της αποκαλυπτικής του ματιάς ανακαλεί θύμησες και αναμνήσεις στην οδύνη και την οργή της αλλοτρίωσής τους. Εγκαλεί συγχρόνως τους αυτουργούς του παρατεταμένου εγκλήματος, κάνοντας έκκληση στη διεθνή κοινότητα για επιστροφή ολόκληρης της πόλης στους νόμιμους κατοίκους της. Το επιβεβλημένο αίτημα σηματοδοτεί ο συμβολισμός της πρώτης φωτογραφίας, που επιγράφεται «Μαζί» με τις δύο αγκαλιασμένες γυναίκες να παίρνουν τον δρόμο όχι της παροδικής επίσκεψης αλλά της μόνιμης επανόδου στη γενέθλια γη τους.
Ακολουθούμε με σπαραγμό ψυχής το φωτογραφικό οδοιπορικό, που συναρθρώνουν τρεις συνεκτικές ενότητες περιδιάβασης. Ασθματικές μουντές διαδρομές και πένθιμες οδοιπορίες, που θρηνούν την απώλεια και τον χαλασμό στην πόλη των νεανικών μας ονείρων. Ζοφερά τα χρώματα και βαριές οι σκιές στις φωτογραφικές απεικονίσεις, που προϊδεάζει η γκρίζα λυπημένη θάλασσα με τα σκυθρωπά παραλιακά κτήρια στο μαύρο φόντο του εξωφύλλου. Διατρέχουμε, κατ’ αρχήν, τις οδούς Ήρας, Ολυμπιάδος, Αγίας Τριάδος, Φαλήρου και Ακταίου. Αμετακίνητες οι πινακίδες των οδωνυμίων, όπως και οι επιγραφές των καταστημάτων, των μεγάλων εμπορικών οίκων, ορισμένων ξενοδοχειακών μονάδων και των κέντρων αναψυχής ανάμεσα σε χορταριασμένους δρόμους, σκοτεινά ρημαγμένα σπίτια, πνιγμένα στους ατίθασους θάμνους και τ’ αγριεμένα δέντρα. Στεκόμαστε στη μοντέρνου αρχιτεκτονικού ρυθμού για την εποχή Αγία Τριάδα, στο κατεδαφισμένο το 2021 εστιατόριο Φάληρο, στο ξεχαρβάλωτο Blue Bungalow, το γνωστό εξοχικό του ζωγράφου της Αμμοχώστου Πολ. Γεωργίου, με αλώβητο τον Δον Κιχώτη της τοιχογραφίας του. Αφημένο στη φθορά του χρόνου το γραφικό καμαροσκέπαστο ξενοδοχείο King George.
Aνεβαίνουμε τη λεωφόρο Δημοκρατίας, όπου τα πνευματικά φυτώρια της πόλης μας, το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το επίσης νεοκλασικό μέγαρο με ιωνικούς κίονες του Λυκείου Ελληνίδων, καθώς και οι πολυσύχναστες άλλοτε καφετέριες Edelweiss και Boccaccio. Χωρίς να παραλείπεται η φωτογράφιση ενός παλαιικού παρκόμετρου, οι παραδοσιακές ρομβοειδείς σιδεριές καταστημάτων, το ερειπωμένο κινηματοθέατρο Χατζηχαμπή. Και στη συμβολή Δημοκρατίας Ερμού αλειτούργητος καρτερεί μισό αιώνα ο καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου. Όπως περιμένουν οι πολυκατοικίες και τα ξενοδοχεία στη λεωφόρο Κέννεντυ. Στην ακροτελεύτια σελίδα τα βήματα οδηγούν στη χρυσή αμμουδιά της θαλασσοφίλητης πόλης μας.
