Κυριάκος Στυλιανού: «Κλεμμένα παιγνίδια», εκδόσεις Αρμίδα, 2022.
Ύστερα από τέσσερις συλλογές διηγημάτων, με την υπό παρουσίαση πέμπτη συλλογή του, ο Κυριάκος Στυλιανού πιστεύω ότι κατασταλάζει πια όσον αφορά το αισθητικό του στίγμα ως πεζογράφος, θεματικά και υφολογικά. Υπογραμμίζω αυτό το καταστάλαγμα ως απότοκο μιας σθεναρής και συνεπούς συγγραφικής πορείας, με επιμονή, εργατικότητα και αφοσίωση.
Ο Κ.Σ. πέρασε από πολλά κύματα τεχνοτροπικών αναζητήσεων και συναφών πειραματισμών προτού κατασταλάξει στο συγκεκριμένο ύφος που διακρίνει την παρούσα πέμπτη συλλογή διηγημάτων υπό τον τίτλο: «Κλεμμένα παιγνίδια».
Τα νέα διηγήματα του Κ.Σ. εμπεριέχουν παραπάνω σκέψη παρά δράση. Προσομοιάζουν αρκετά με ευσύνοπτα διηγήματα που αναλύουν διάφορους προβληματισμούς, κοινωνικού, φιλοσοφικού, ψυχολογικού ή άλλου περιεχομένου. Ο συγγραφέας δεν παραθέτει, δεν περιγράφει μεγάλα και σημαντικά γεγονότα, παρά μόνο μικρές, απλές, συνηθισμένες και συμβατικές στιγμές της καθημερινότητας που δεν περιλαμβάνουν ούτε εκπλήξεις, ούτε ανατροπές, ούτε κοσμογονικές αλλαγές. Ωστόσο, οι στιγμές που μεταπλάθει λογοτεχνικά ο Κ.Σ. είναι όλες δοσμένες με τρυφερότητα, αγάπη, ευαισθησία και προσοχή.
Τα μικρά ενσταντανέ της ζωής που καταγράφει ο Κ.Σ. είναι ιδιαιτέρως βραχεία μέσα στον χρόνο. Όμως πρόκειται για ενσταντανέ ευρείας ουμανιστικής διάστασης, καθώς στο επίκεντρο τους βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος και κάθε τι το ανθρώπινο. Μάλιστα, ο άνθρωπος που κατ’ αποκλειστικότητα θεματοποιείται είναι ο απλός, ο καθημερινός, ο ασήμαντος, ο χαμηλών τόνων και ρόλων άνθρωπος.
Ο συγγραφέας είναι πάντα περιγραφικός, αναλυτικός, ενδελεχής. Στις περιγραφές του, στέκεται στις λεπτομέρειες τόσο όσον αφορά τον περιβάλλοντα χώρο, όσο και όσον αφορά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των ηρώων του, αλλά και τις σκέψεις, τις συμπεριφορές και τον χαρακτήρα τους. Ωστόσο, η μεγάλη αναλυτικότητα ελέγχεται. Κι αυτό διότι, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι πάντα αρωγός στην αισθητική βελτιστοποίηση των αισθητικών πραγμάτων. Ενίοτε, αθέλητα βεβαίως, η μεγάλη αναλυτικότητα παραβλάπτει το τελικό αποτέλεσμα.
Ο Κ.Σ. αναφέρεται σε σύγχρονες κοινωνίες με εξίσου σύγχρονα προβλήματα και προβληματισμούς. Θεματοποιεί κυρίως τη μοναξιά, την εγκατάλειψη, την κοινωνική αναλγησία αλλά και τον αλτρουισμό και την αλληλεγγύη. Ο τρόπος γραφής του σ’ αυτή τη συγκεκριμένη προσπάθεια θα έλεγα ότι είναι περισσότερο χρονογραφικός, παρά διηγηματογραφικός. Κι αυτό διότι οι ήρωες του είναι προσωπικότητες και χαρακτήρες που φωτίζονται ελλειπτικά, αφαιρετικά, όχι ολοκληρωμένα και πλήρως. Στα διηγήματα οι ήρωες έχουν μέγιστη σημασία, στα χρονογραφήματα έχουν λιγότερη σημασία, καθώς εδώ προέχει το μήνυμα και όχι ο φορέας και εκφραστής του.
Την ίδια ώρα, θέλω να σημειώσω ότι στα πεζογραφήματα του Κ.Σ. εντοπίζονται διάσπαρτα – αλλά πάντα ισχνά και σεμνά – αρκετά αυτοαναφορικά στοιχεία. Μάλιστα στα πλείστα από αυτά θεωρώ ότι ιχνηλατείται και μια έφεση αφαιρετικότητας και ποιητικότητας. Αυτή η έφεση απορρέει βεβαίως και από την ποιητική διάσταση του συγγραφέα, καθώς ο Κ.Σ. έχει εκδομένες και δυο ποιητικές συλλογές.
Ώρα όμως να περάσω σε πιο συγκεκριμένες αναφορές, τεκμηριώνοντας τα όσα είπα πιο πάνω με την ανάλυση ενδεικτικών παραδειγμάτων. Στο αφήγημα «Η απολογία» (σελ. 18) ο συγγραφέας επιχειρεί διακωμώδηση – διεκτραγώδηση των επίπλαστων, ψευδεπίγραφων σχέσεων που δημιουργούνται στο διαδίκτυο. Οι οποίες σχέσεις όμως, έστω και έτσι, αποτελούν μια κάποια λύση στο σύγχρονο κόσμο της μοναξιάς, της αποξένωσης και της μοναχικότητας.
Ο Κ.Σ. αγγίζει τα κοινωνικά προβλήματα, όπως πχ η ανεργία, μόνο ακροθιγώς, μόνο έμμεσα και παρεμπιπτόντως. Αυτό συμβαίνει πχ στο «Η ζωή που χάθηκε». (σελ. 23) Θεωρώ πως ο συγγραφέας, ειδικά στη συγκεκριμένη θεματική, θα μπορούσε να γίνει πιο εύτολμος και πιο καυστικός. Στο πεζογράφημα «Η συνήθεια» (σελ. 38) θεματοποιείται η ρουτίνα της ζωής, που ισοπεδώνει τους ανθρώπους και τους καθιστά αδιάφορους, επίπεδους και παραδομένους. Γενικά, υπογραμμίζω ότι σε αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας επιλέγει σύγχρονες θεματικές και αναδεικνύει εξίσου σύγχρονες οπτικές γωνίες θέασης των δρωμένων: «Οι μαθητές που είχαν εδώ και πολύ καιρό επιλέξει ως τόπο κατοικίας τους το διαδικτυακό σύμπαν…». (σελ.43)
Στο «Ύστατη αγκαλιά» (σελ. 50) έχουμε να κάνουμε με την πικρή γεύση της περιορισμένης αποδοχής της διαφορετικότητας μέσα στην κοινωνία μας, ιδωμένη μάλιστα από μια άλλη σκοπιά, αυτή της αντίπερα όχθης. Επαναλαμβάνω, η μοναξιά είναι δεσπόζον θεματικό μοτίβο σε όλο το βιβλίο ή μοτίβο που προβάλλει συνεχώς στο πίσω μέρος, στο φόντο της κεντρικής σκηνής όλων των αφηγημάτων. Η εγκατάλειψη είναι επίσης ένα άλλο παραπλήσιο θεματικό μοτίβο. Σχετικές αναφορές υπάρχουν στο «Διπλός καθρέφτης». (σελ. 58)
Τέλος, το «Περιστατικό στην τάξη» (σελ. 64) είναι ένα διήγημα που φανερώνει ευαισθησία, καθώς πραγματεύεται τον πόνο που προκαλούν οι μη αποδεχτές από τον κοινωνικό περίγυρο ιδιαιτερότητες. Κεντρικό πρόσωπο ο μοναχικός μαθητής – ποιητής που όλοι οι άλλοι, καθηγητής και συμμαθητές, κοιτάζουν παράξενα.
Γενικά, ο Κ.Σ. είναι ένας συγγραφέας που προσπαθεί. Μάλιστα προσπαθεί πολύ και αυτό φαίνεται. Αυτή η προσπάθεια επειδή είναι επίμονη, συνεπής, συνεχής, φιλόπονη και φιλότιμη, αποδίδει καρπούς. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά.
