Ο Liu Jiakum δεν ανήκει στους προβεβλημένους αρχιτέκτονες στο δυτικό κόσμο. Με την ανακοίνωση της απονομής του Pritzker όμως σε αυτόν, ψάχνουμε να δούμε τι είναι εκείνο που κάνει το έργο του ξεχωριστό.
Ο Liu Jiakum, γεννημένος το 1956 στο Chengdu της Κίνας, όπου ζει μόνιμα, είναι ο 54ος κάτοχος του βραβείου Pritzker που θεσμοθετήθηκε το 1979 και είναι η πιο ψηλή διάκριση στην αρχιτεκτονική. Το έργο του, αν και περιορίζεται στη χώρα του, ξεπερνά πλέον τα όρια της Κίνας, αποτελώντας παράδειγμα για το πως μπορείς να δώσεις ποιότητα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις κυρίως μέσω του δημόσιου χώρου. Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτό που χαρακτηρίζει τη δουλειά του.
«Ο Liu Jiakun φαντάζεται και κατασκευάζει νέους κόσμους, απαλλαγμένους από κάθε αισθητικό ή στιλιστικό περιορισμό», επισημαίνει η κριτική επιτροπή υπό την προεδρία του Alejandro Aravena ήδη βραβευμένου με Pritzker (2016). «Αντί για στιλ, έχει αναπτύξει μια στρατηγική που δεν βασίζεται σε μια επαναλαμβανόμενη μέθοδο, αλλά στην αξιολόγηση των ειδικών χαρακτηριστικών και απαιτήσεων κάθε έργου. Παίρνει τις πραγματικότητες και τις χειρίζεται με στόχο να προσφέρει ένα νέο σενάριο καθημερινότητας».
Γεννημένος σε οικογένεια γιατρών, στράφηκε στις τέχνες, κυρίως συγγραφή και ζωγραφική, μέχρι που κάποιος δάσκαλος τον έσπρωξε στην αρχιτεκτονική. Τελειώνοντας όμως το πανεπιστήμιο κατέφυγε στο Θιβέτ με στόχο να γίνει συγγραφέας. Εκείνα τα χρόνια και τα πολλά που ακολούθησαν, ήταν αρχιτέκτονας τη μέρα, αλλά συγγραφέας τη νύχτα. Μέχρι που παρακολουθώντας μία έκθεση με τη δουλειά συμφοιτητή του, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον του για την αρχιτεκτονική. «Πάντα φιλοδοξώ να γίνω σαν το νερό – να διαπεράσω ένα μέρος χωρίς να φέρω μια σταθερή δική μου μορφή και να εισχωρήσω στο τοπικό περιβάλλον και στην ίδια την τοποθεσία. Με την πάροδο του χρόνου, το νερό σταδιακά στερεοποιείται, μετατρέπεται σε αρχιτεκτονική, και ίσως ακόμη και στην υψηλότερη μορφή ανθρώπινης πνευματικής δημιουργίας. Ωστόσο, εξακολουθεί να διατηρεί όλες τις ιδιότητες αυτού του τόπου, τόσο καλές όσο και κακές».
Κι η δουλειά του αυτό κάνει στην ουσία. Προσαρμόζει το καλό στο κακό. Στην περίπτωση, το κακό είναι η πυκνότητα των πόλεων που από τη μια φαίνεται να είναι πιο βιώσιμη λύση για τη συμβίωση των ανθρώπων, αλλά η έλλειψη χώρου συνήθως συνεπάγεται κακή ποιότητα ζωής. Ο Liu Jiakun επανεξετάζει τις βασικές αρχές της πυκνότητας μέσω της συμβίωσης, δημιουργώντας έξυπνες λύσεις που εξισορροπούν αντίθετες δυνάμεις.
«Οι πόλεις τείνουν να διαχωρίζουν λειτουργίες, αλλά ο Liu Jiakun ακολουθεί την αντίθετη προσέγγιση ενσωματώνοντας όλες τις διαστάσεις της αστικής ζωής», σχολιάζει ο Aravena. «Σε έναν κόσμο που τείνει να δημιουργεί ατελείωτες βαρετές περιφέρειες, έχει βρει έναν τρόπο να χτίζει μέρη που είναι ταυτόχρονα κτήριο, υποδομή, τοπίο και δημόσιος χώρος. Το έργο του μπορεί να προσφέρει σημαντικές ενδείξεις για το πώς να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της αστικοποίησης, σε μια εποχή ταχέως αναπτυσσόμενων πόλεων».
Ενδιαφέρον είναι επίσης ο τρόπος που χειρίζεται στοιχεία της παράδοσης. Επανεξετάζει την κινεζική παράδοση ως εφαλτήριο για καινοτομία χωρίς νοσταλγία ή ασάφεια. Επίπεδες μαρκίζες επαναλαμβάνουν τη μορφή περιπτέρων που χρονολογούνται πολλές χιλιετίες, κλιμακωτά μπαλκόνια θυμίζουν πύργους που αντιπροσωπεύουν πολλές δυναστείες, κήποι είναι διαμορφωμένοι σύμφωνα με τη φιλοσοφία όπου νερό και πέτρα εξισορροπούνται. Τοπική και άγρια χλωρίδα παρουσιάζεται σε όλα του τα έργα, καθώς οι πλάκες στο δάπεδο τοποθετούνται με τρόπο ώστε να επιτρέψουν στα χόρτα να βλαστήσουν ανάμεσα τους, ενώ ανοίγματα στις οροφές επιτρέπουν σε υφιστάμενα δέντρα να συνεχίσουν να υπάρχουν.
Όσον αφορά τα υλικά δεν ευνοεί τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα, αλλά προτιμά την παραδοσιακή χειροτεχνία και συχνά χρησιμοποιεί τοπικά υλικά που συντηρούν την οικονομία και το περιβάλλον, αλλά και υλικά από έχουν απομείνει σε ερείπια. «Υπάρχει μια σοφία στην αρχιτεκτονική του, που κοιτάζει φιλοσοφικά πέρα από την επιφάνεια για να αποκαλύψει ότι η ιστορία, τα υλικά και η φύση είναι συμβιωτικά», παρατηρεί ο Tom Pritzker, πρόεδρος του The Hyatt Foundation, που χορηγεί το βραβείο.
