Πώς περνούσαν τον ελεύθερό τους χρόνο οι άνθρωποι των γραμμάτων του όψιμου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης;
Σε ποιο βαθμό τα επιτραπέζια παιχνίδια τους αποτελούσαν διδακτικές εφαρμογές μαθηματικών και φιλοσοφικών ιδεών; Ποια διάδοση γνώριζαν τέτοιου είδους παιχνίδια στον ευρωπαϊκό χώρο; Θα μπορούσαμε να μάθουμε κάτι από τα παιχνίδια αυτά ακόμα και σήμερα και να το εφαρμόσουμε στη σύγχρονη διδακτική πράξη;
Η νέα έκδοση του Πανεπιστημίου Κύπρου με τίτλο «Ένα μαθηματικό παιχνίδι στην Αναγέννηση: Η Rythmomachia του Francesco Barozzi και οι πηγές της» έρχεται να απαντήσει στα παραπάνω και σε πολλά ακόμα ερωτήματα. Την έχουν εκπονήσει ο καθηγητής Μαθηματικών και τέως Αντιπρύτανης Αθανάσιος Γαγάτσης και η αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικών Σσπουδών Ειρήνη Παπαδάκη.
Πρόκειται για τη δημοσίευση του εγχειριδίου ενός μαθηματικού παιχνιδιού, που συνέταξε ο περίφημος βενετοκρητικός λόγιος Φραγκίσκος Μπαρόκιος ή Μπαρότσι (Francesco Barozzi, Ηράκλειο 1537- Βενετία 1604) στο τρίτο τέταρτο του 16ου αιώνα. Το πρωτότυπο κείμενο είναι στα ιταλικά και δημοσιεύεται μαζί με ελληνική μετάφραση. Παράλληλα εκδίδεται στο γαλλικό πρωτότυπο και σε ελληνική μετάφραση το βασικό πρότυπο από το οποίο άντλησε τις γνώσεις του για το παιχνίδι ο Μπαρότσι: η Rythmomachie του Γάλλου μαθηματικού Κλοντ ντε Μπουασιέρ (Claude de Boissière), η οποία κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1556.
Στην εισαγωγή του τόμου διερευνώνται οι σχέσεις του παιχνιδιού Rythmomachia (σ.σ. ρυθμομαχία- ή ίσως αριθμομαχία) με την πυθαγόρεια παράδοση, παρουσιάζεται η ιστορία του και η ιστορία των κειμένων που γράφτηκαν για αυτό και παρακολουθείται η γεωγραφική εξάπλωσή του στον ευρωπαϊκό χώρο ανάλογα με τις ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες των μεσαιωνικών και νεότερων χρόνων. Ανασυστήνεται η εργοβιογραφία του Μπαρότσι, παρουσιάζονται οι πηγές του και αναλύονται οι τρόποι με τους οποίους τις αξιοποίησε και οι απώτεροι ιδεολογικοί του στόχοι.
Οι οφειλές του παιχνιδιού στη σκέψη των πυθαγορείων υπαγόρευσαν στην επιστημονική ομάδα την ανάγκη να διευρύνει ακόμα περισσότερο την οπτική της προς τη φιλοσοφία των μαθηματικών της ελληνικής αρχαιότητας. Για το λόγο αυτό, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, παρουσιάζεται αναλυτικά η άπειρη περιοδική ανθυφαίρεση ως εργαλείο μελέτης της ασυμμετρίας μεγεθών και της πλατωνικής φιλοσοφίας, σύμφωνα με τον στοχασμό του καθηγητή Σ. Νεγρεπόντη.
Η πραγμάτευση αυτή συμπληρώνεται με την παρουσίαση ορισμένων αριθμητικών λόγων σύμφωνα με τον μαθηματικό και φιλόσοφο της όψιμης αρχαιότητας Θέωνα Σμυρναίο.
Στο τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο «Eπιστροφή στο παρόν ή στο παρελθόν: μια επισκόπηση της σύγχρονης έρευνας στην επίλυση προβλήματος και το πρόβλημα της Rythmomachia», προτείνεται πως το παιχνίδι θα μπορούσε και σήμερα να αξιοποιηθεί διδακτικά στο πλαίσιο της τριτοβάθμιας ή και δευτεροβάθμιας ακόμα εκπαίδευσης, με τους αναγκαίους βέβαια για την εποχή μας γνωστικούς μετασχηματισμούς.
Η πραγματοποίηση της έρευνας και η δημοσίευση του τόμου κατέστησαν εφικτές χάρη στην απρόσκοπτη και γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη και του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Η ρυθμομαχία παίζεται ακόμη και σήμερα σε κάποιες πόλεις της Πορτογαλίας.
