Τα συγκροτήματα κατοικιών δημιουργούνται από επιχειρηματίες και αυτοί που θα τα κατοικήσουν προσπαθούν να ταιριάξουν μέσα. Υπάρχει όμως κι άλλος τρόπος λένε οι Γερμανοί. Είναι το Baugruppe όπου τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν οι κάτοικοι.
Το σύστημα Baugruppe, που στα γερμανικά σημαίνει “ομάδα δόμησης”, προτείνει μια εναλλακτική προσέγγιση στη στέγαση δίνοντας σε ομάδες ατόμων τη δυνατότητα να συνεργαστούν για να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν τους οικιστικούς χώρους τους, με στόχο να δημιουργήσουν εξατομικευμένα και βιώσιμα περιβάλλοντα διαβίωσης. Πρόκειται για ένα αναδυόμενο αναπτυξιακό σύστημα που ξεκίνησε στη Γερμανία με στόχο να επανατοποθετήσει τους κατοίκους στον πυρήνα της δόμησης.
Δημιουργώντας μια συλλογικότητα, οι μελλοντικοί ιδιοκτήτες κατοικιών συνεργάζονται με αρχιτέκτονες και εργολάβους, σχεδιάζοντας χώρους που καλύπτουν τις ανάγκες και τις πεποιθήσεις τους. Ορίζονται από την αρχή σαφείς κανόνες για την αποφυγή συγκρούσεων και προσλαμβάνονται ειδικοί κατασκευών, για να επιβλέπουν την ανάπτυξη. Οι βασικές αρχές στο εν λόγω σύστημα είναι η συνεργασία, η προσαρμογή, η οικονομική προσιτότητα και η βιωσιμότητα.
Αυτή η άμεση εμπλοκή έρχεται σε αντίθεση με τις συμβατικές κατοικίες, όπου οι αγοραστές καλούνται να ταιριάξουν σε προκαθορισμένες δομές. Το σύστημα εμφανίστηκε στη Γερμανία, ως αντίδραση στις τιμές. Παρά τα χαμηλά ποσοστά ιδιοκτησίας της Γερμανίας, τα έργα προσανατολισμένα στην κοινότητα έχουν ανθίσει, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπως το Φράιμπουργκ και η Κολωνία, ενισχύοντας βιώσιμες και συνεκτικές κοινότητες. Ανάμεσα στα κύρια κίνητρα για την υιοθέτηση αυτού του συστήματος είναι η αποδοτικότητα κόστους και η ευελιξία σε τυχόν προσαρμογές, καθώς και η ευθυγράμμιση των σπιτιών στις προσωπικές ανάγκες. Παρακάμπτοντας τον κατασκευαστή ακινήτων, το κόστος μειώνεται, καθώς δεν χρειάζονται περιθώρια κέρδους. Η οικονομική διαφάνεια επιτρέπει στους συμμετέχοντες να κατανέμουν τα κεφάλαια πιο αποτελεσματικά, δίνοντας προτεραιότητα στα ποιοτικά υλικά και τις βιώσιμες τεχνολογίες έναντι του κόστους μάρκετινγκ και διοίκησης.
Με τη συλλογική εμπλοκή στη διαδικασία κατασκευής, καλλιεργείται μια ισχυρή αίσθηση ταυτότητας καθώς οι χώροι μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να αντικατοπτρίζουν προσωπικές και συλλογικές ανάγκες. Το σύστημα ενθαρρύνει επίσης την αλληλεπίδραση μετατρέποντας τα απομονωμένα σπίτια σε κοινότητες. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω κοινών δράσεων και αμοιβαίας υποστήριξης, που γεννιέται στη διάρκεια της διαδικασίας κατασκευής και συνεχίζεται στο μέλλον. Αν και οι πλείστοι χώροι είναι αυτόνομοι, πλήρως εξοπλισμένοι, υπάρχουν κοινόχρηστοι χώροι, όπως κήποι, εργαστήρια ή οι κουζίνες, ενθαρρύνοντας την αλληλεπίδραση.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το BIGyard της Zanderroth Architekten, το οποίο διαθέτει κήπο 1.300 τ.μ. αλλά δεν κατανέμεται μεταξύ των κατοίκων, προσφέροντας τους έτσι άφθονο χώρο για αλληλεπιδράσεις. Η ανάπτυξη περιλαμβάνει επίσης κοινόχρηστες εγκαταστάσεις μαγειρέματος, σάουνα και 4 διαμερίσματα επισκεπτών. Οι ιδιωτικές κατοικίες είναι ωστόσο ιδιόκτητες και ο σχεδιασμός τους έχει προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε ιδιοκτήτη. Τα κοινά χαρακτηριστικά, όπως οι προσόψεις και ο κήπος, σχεδιάστηκαν από τους αρχιτέκτονες, σε συνεργασία με την ομάδα.
Ενώ οι περισσότερες τέτοιες ομάδες ξεκινούν με την απόκτηση ενός οικοπέδου, το σύστημα λειτουργεί επίσης για την ανακαίνιση μιας παλαιότερης κατασκευής ή τη μετατροπή ενός αχρησιμοποίητου κτιρίου για συστέγαση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Baugruppe House by No Architects, το οποίο προέκυψε από την ένωση τριών οικογενειών που αγόρασαν μια τριώροφη βίλα 130 τ.μ. στο κέντρο της Πράγας. Το κτίριο επανασχεδιάστηκε έτσι ώστε κάθε οικογένεια να καταλαμβάνει έναν από τους ορόφους σε μια τυπική διάταξη διαμερίσματος. Η κατακόρυφη κυκλοφορία διαχωρίζεται ώστε να υπάρχει ιδιωτικότητα, ενώ οι χώροι στο κελάρι και στην αυλή είναι κοινόχρηστοι, όπως και το πλυσταριό, οι τεχνικοί χώροι και μια αίθουσα ψυχαγωγία. Το ενιαίο γκαράζ αντικαταστάθηκε από μια δομή στάθμευσης ποδηλάτων και ένα υπόστεγο κηπουρικής, ενθαρρύνοντας μια πιο βιώσιμη αστική ζωή.
Ένα από τα πλεονεκτήματα του Baugruppe είναι η δυνατότητα ανάληψης ιδιοκτησίας τοποθεσιών που δεν είναι ελκυστικές για επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, επιτρέποντας έτσι πιο καλά προσαρμοσμένες παρεμβάσεις στον αστικό ιστό.
Καθώς οι μελλοντικοί κάτοικοι εμπλέκονται άμεσα στη διαδικασία σχεδιασμού, δίνεται προτεραιότητα σε οικολογικά χαρακτηριστικά, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παθητικός ηλιακός σχεδιασμός και βιώσιμα υλικά. Αυτά τα στοιχεία όχι μόνο μειώνουν το οικολογικό αποτύπωμα των κτηρίων αλλά συμβάλλουν επίσης σε πιο υγιεινά περιβάλλοντα διαβίωσης.
Καθώς οι αστικές περιοχές σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν την πολυπλοκότητα της σύγχρονης διαβίωσης και της βιωσιμότητας, το σύστημα Baugruppe ξεχωρίζει ως ένα εμπνευσμένο μοντέλο, που δυνητικά καθοδηγεί το μέλλον της αστικής ανάπτυξης προς πιο βιώσιμες κοινότητες.
