Μια ‘δοκιμιακού’ τύπου προσέγγιση με σαφείς υπαινιγμούς για την ιστορία της Κύπρου και το εθνικό της φαντασιακό δομείται μέσα από την έκθεση «Casts of an Island 2024», σε επιμέλεια του συλλέκτη Νίκου Χρ. Παττίχη που παρουσιάζεται στη Λεμεσό. Συμμετέχουν 43 καλλιτέχνες, κυρίως Κύπριοι, με πάνω από 120 έργα των τελευταίων 35 χρόνων, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό CYCO (Cyprus Contemporary Art Center).
Τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή του 1974 αποτελούν μία από κάθε άποψη ταραγμένη ιστορική εποχή για την Κύπρο, όπου μέσα από τις πολλαπλές προσπάθειες επούλωσης τραύματος και κοινωνικής ανασυγκρότησης σηματοδοτούνται και όλες οι παράμετροι της Νέας Εποχής, εν μέσω μάλιστα αποφασιστικών διεθνών ‘αναταράξεων’.
Με αφορμή αυτή την επετειακή συγκυρία ο Νίκος Παττίχης προβαίνει σε ένα άκρως απαιτητικό εγχείρημα οργάνωσης έκθεσης, κυρίως με έργα από την συλλογή του, τόσο με την ιδιότητα του συλλέκτη έργων σύγχρονης τέχνης, όσο και με τον ρόλο του επιμελητή που συντονίζει το σκεπτικό παρουσίασης των επιλογών του.
Σε κείμενό μου, πριν αρκετά χρόνια, είχα προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά του συλλέκτη με συνείδηση, ως φανατικού της τέχνης και της συσσώρευσης έργων, ως ανιχνευτή και κατά κάποιον τρόπο, τιμητή των δημιουργημάτων, ακόμη και ως θεματοφύλακα της εικαστικής μνήμης. Ωστόσο πάνω από όλα θεωρούσα ιδιαίτερα βαρύνουσα μια πτυχή της προσωπικότητάς του: τη δυνατότητά του να συγκροτεί τη συλλογή του ως οργανικό σύνολο, όχι αθροίζοντας και ταξινομώντας έργα ανάλογα με την αξία τους σε ένα θεωρητικό ‘χρηματιστήριο’ τέχνης, αλλά υποστηρίζοντας τις εμμονές του και εκθέτοντάς τες με τρόπους που να αποκαλύπτουν ένα βαθύ προσωπικό βλέμμα που να προσδιορίζει την τόλμη του.
Είναι δίκαιο να ομολογήσουμε ότι ο Νίκος Παττίχης ‘υπάρχει’ πλάι στα έργα της συλλογής του και όχι χάρη σε αυτά. Από αυτή την άποψη, όταν ο συλλέκτης ταυτίζεται με τον επιμελητή, το ζητούμενο του συνειδητού συλλέκτη θα έλεγα πως επιβεβαιώνεται με έναν ιδιαίτερα ολοκληρωμένο τρόπο.
«Casts of an Island» είναι ο τίτλος αυτής της έκθεσης, παρμένος από την ομώνυμη μνημειακή εγκατάσταση του Σωκράτη Σωκράτους και τα ‘εκμαγεία ή καλύτερα τα αποτυπώματα ενός νησιού’, εν προκειμένω της Κύπρου, θα παρουσιαστούν από την πρώτη Ιουνίου του 2024 στις παλιές Αποθήκες Χαρουπιών, σε ένα ιδιαιτέρως σημαντικό κτήριο* του μοντερνισμού στην Κύπρο, που βρίσκεται στο παραλιακό βιομηχανικό μέτωπο της Λεμεσού.
Σε αυτό το εγχείρημα συμμετέχουν 43 καλλιτέχνες, κυρίως Κύπριοι, με πάνω από 120 έργα των τελευταίων 35 χρόνων, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό CYCO (Cyprus Contemporary Art Center). Αρκετά από τα ιδιαιτέρως πολιτικά έργα που εκτίθενται χρονολογούνται μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2004, ενώ νέες προσθήκες και παραγωγές έγιναν με αφορμή την έκθεση.
Το σύνολο των έργων που έχουν επιλεγεί καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εικαστικών προτάσεων, χαρακτηριστικό των εξελίξεων των σύγχρονων τάσεων στη διεθνή εικαστική κοινότητα: εκδοχές ζωγραφικής πράξης, κατασκευές, εγκαταστάσεις και βίντεο, όλα ως όψεις του επινοητικού πράττειν, αλλά και ως μηνύματα αναφορικά στην ενότητα του οικουμενικού πολιτισμού.
Πιο αναλυτικά μερικοί από τους πολλαπλούς εικαστικούς τρόπους που θα παρουσιαστούν είναι: περίεργες συσσωρεύσεις διαφορετικών υλικών, μεταπλάσεις αρχειακού υλικού, αντικείμενα καθημερινής χρήσης σε ανάληψη αισθητικού ρόλου, κατασκευές με κάθε είδους υλικά υπολειμμάτων – θραυσμάτων – αποσπασμάτων εικαστικού ή ρηματικού λόγου, συναρμογές γλυπτικού τύπου, φωτογραφικές παραγωγές στη λογική των έργων της ζωγραφικής καβαλέτου, προτάσεις νέων χαρτογραφήσεων ανάμεσα σε πλασματική πολεοδομία και ψυχογεωγραφία , έργα ως δηλώσεις διαδικασίας, η μεταβαλλόμενη εικόνα μέσω βιντεοπροβολής, η νέα ψηφιακή οπτική τάξη και οι υλικότητες του νοητικού χώρου.
Με όλη αυτή τη δημιουργική πολυφωνία είναι φυσικό επακόλουθο αφενός ο αναστοχασμός σε καίρια ζητήματα που ανάγονται στην ιστορική μνήμη και τον κοινωνικό βηματισμό σε κάθε τομέα του ‘πραγματικού’ βίου και αφετέρου η δυνατότητα παραγωγής νέου στοχασμού που να οικοδομεί μια λυτρωτική κοσμοαντίληψη.
Εξάλλου το σύνολο από τους αυτοτελείς και ατομικούς τρόπους επίλυσης που ο κάθε καλλιτέχνης εφευρίσκει, -χωρίς δεσμευτική οπτική, αλλά σε μια δημιουργική συναλλαγή με το ιστορικό παρελθόν και τις συγκυρίες του παρόντος-, τείνει στην ολοκλήρωση μιας ολιστικής και σφαιρικής θεώρησης, σαν να δομείται ένα ‘σώμα’ με τη δυνατότητα να ειδωθεί από όσο το δυνατόν περισσότερες οπτικές γωνίες.
Επιπλέον ο μεταφορικός και αλληγορικός τρόπος των έργων αναφορικά σε πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά και αισθητικά ζητήματα βιωμένης ή πλασματικής και επινοημένης εμπειρίας, γίνεται αφορμή σε ποικίλες διερωτήσεις που διευρύνουν τον ορίζοντα κατανόησης των πραγμάτων, ενώ εμμέσως ενισχύεται η κριτική σκέψη. Κατά έναν τρόπο λοιπόν η επέτειος της εισβολής λειτούργησε ως πλατφόρμα για να αναδειχθεί η ποιητική πολλών δημιουργών, που διατηρώντας την ελευθερία τους μέσα σε αντίξοες συνθήκες, υπερασπίζονται τις απόψεις τους με έναν έμμεσο καλλιτεχνικό παρεμβατισμό.
Ο εκθεσιακός σχεδιασμός και η θεωρητική προσέγγιση του επιμελητή προσδιορίζουν έναν αφηγηματικό μίτο**, σαν μια μελετημένη σκηνογραφία, όπου δομείται μια ‘δοκιμιακού’ τύπου προσέγγιση με σαφείς υπαινιγμούς για την ιστορία της Κύπρου και το εθνικό της φαντασιακό, για την μικρή και την μεγάλη Ιστορία, ακόμη για την τόσο ιδιαίτερη και βιωματικά εμπλεκόμενη φύση του τόπου. Εξάλλου στην αλληλουχία σκέψεων και ιδεών κάποια μεμονωμένα έργα λειτουργούν ως στάσεις και στάσιμα της περιδιάβασης, καταλήγοντας σε μια κορύφωση ιερότητας, παρόμοιας με την αντίληψη του τέμπλου σε ναό.
Στην άκρως απαιτητική αυτή εκθεσιακή συγκυρία, κυρίως λόγω της σημαδιακής επετείου, είναι πιστεύω μοναδικά ορατή μια δυναμική συνόλου, η οποία προκύπτει από την ευρηματική συμβίωση παρουσίασης των εκθεμάτων εντός του κελύφους αυτού του ιστορικού κτηρίου, το οποίο από αποθήκη εμπορίου έχει μετατραπεί σε αποθετήριο αποφασιστικών στιγμών δημιουργικής διαδικασίας και συνύπαρξης.
Καλλιτέχνες που συμμετέχουν:
Ραΐσσα Αγγελή, Χρίστος Ακορδαλίτης, Κλίτσα Αντωνίου, Γιάννης Βαρελάς, Κωστής Βελώνης, Banu Cennetoglu, Jake και Dinos Chapman, Θεόδουλος Γρηγορίου, Αλέξανδρος Γιωρκάτζης, Emin Cizenel, Χάρις Επαμεινώνδα, Peter Eramian, Marina Genadieva, Mustafa Hulusi, Ελίνα Ιωάννου, Ανδρέας Καλλή, Στέλιος Καλλινίκου, Λητώ Κάττου, Γλαύκος Κουμίδης, Φάνος Κυριάκου, Κυριακή Κώστα, Μαρία Λοϊζίδου, Άγγελος Μακρίδης, Παναγιώτης Μιχαήλ, Δημήτρης Νεοκλέους, Λευτέρης Ολύμπιος, Μαρία Περεντού, Βίκη Περικλέους, Πόλυς Πεσλίκας, Έφη Σαββίδου, Κούλα Σαββίδου, Μαρίνα Σιακόλα, Μελίνα Σουκιούρογλου, Σωκράτης Σωκράτους, Κωνσταντίνος Ταλιώτης, Λευτέρης Τάπας, Πανίκος Τεμπριώτης, Μαρία Τουμάζου, Νίκος Χαραλαμπίδης, Μιχάλης Χαραλάμπους, Σάββας Χριστοδουλίδης, Μαριάννα Χριστοφίδου.
* οι αποθήκες χαρουπιών, ανάμεσα στη Μαρίνα Λεμεσού και το Νέο Λιμάνι χτίστηκαν το1960 με πολιτικό μηχανικό τον Ανδρέα Παπαδόπουλο και αρχιτέκτονα τον Φοίβο Πολυδωρίδη. Το νεοσύστατο PSI Foundation είναι ο φορέας που έχει αναλάβει την συντήρηση και ανακαίνιση του χώρου, μετατρέποντάς τον σε πολιτιστικό κέντρο, ως στέγη των δράσεών του. Η έκθεση ‘Casts of an Island 2024’ είναι το πρώτο πολιτιστικό γεγονός του ιδρύματος, σηματοδοτώντας την έναρξη λειτουργίας του χώρου.
**ο αφηγηματικός μίτος δημιουργεί μια συνολική εγκατάσταση, μια χωρική αντίληψη τεκτονικού τύπου για το συνολικό εικαστικό υλικό, όπου η ζωγραφική αντίληψη των δύο διαστάσεων γίνεται περιβάλλον, το βίντεο ένα είδος κινηματογράφου, η φωτογραφία ένα είδος ζωγραφικής του καβαλέτου και τα καθημερινά αντικείμενα σε συναρμογές τους οι γλυπτικές προτάσεις.
- INFO Λεμεσός, Παλιές Αποθήκες Χαρουπιών. «Casts of an Island, 2024».
Ιούνιος: 1-grand opening
Έναρξη έκθεσης: 2 Ιουνίου 2024.
Διάρκεια: μέχρι 31 Οκτωβρίου. Τον Ιούνιο η έκθεση θα λειτουργήσει τις παρακάτω ημερομηνίες: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 12, 15, 16, 19, 22, 23, 26, 29, 30/6. Τον Ιούλιο η έκθεση θα λειτουργήσει τις παρακάτω ημερομηνίες: 5, 6, 12, 13, 19, 20, 26, 27/7 (Παρασκευή 5-10μ.μ., Σάββατο 11π.μ.- 2μ.μ. & 5-10μ.μ.)
- Ημερομηνία επανέναρξης φθινοπώρου: 14η Σεπτεμβρίου. Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 5-8μ.μ., Σάββατο: 11π.μ.- 2μ.μ., 5-10μ.μ. Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή μέχρι και την 1η Δεκεμβρίου.
*** Η Θάλεια Στεφανίδου είναι ιστορικός τέχνης- curator
Ελεύθερα, 26.5.2024
