Θα μπορούσε η περιφραγμένη και αποκλεισμένη εδώ και 50 χρόνια πόλη των Βαρωσίων, μια στοιχειωμένη στον χρόνο πολιτεία παρατημένη σχεδόν εξ ολοκλήρου στα στοιχεία της φύσης, να αποτελέσει χώρο πειραματισμού και δημιουργίας, επανασχεδιασμού και αναγέννησης;
Το Νέο Μουσείο της Αμμοχώστου (FNM: Famagusta New Museum) είναι μια ενεργή, συμμετοχική πλατφόρμα με στόχο τη συνολική επανεκκίνηση της Αμμοχώστου, την αναζωογόνηση και ενεργοποίηση στο κοινωνικό, πολιτιστικό και πολιτικό πεδίο μέσω διαφόρων προγραμμάτων και δραστηριοτήτων. Φιλοσοφία του είναι να αποτελέσει εργαλείο επανένωσης και συμφιλίωσης.
Στο πλαίσιο του έργου δημιουργήθηκε ψηφιακό αρχείο με τη λειτουργία ενός μουσείου που είναι προσβάσιμο σε όλους παγκόσμια και το οποίο συν-δημιουργείται από την ομάδα του FNM και το κοινό.
Το FNM είναι μια πρωτοβουλία του Γιάννη Τουμαζή από το 2016. Η υλοποίηση των κύριων δράσεών του ξεκίνησε πριν από δύο περίπου χρόνια με την ενεργό εμπλοκή του Ιδρύματος Πιερίδη και του KP10, ενός συμμετοχικού, δημιουργικού χώρου στην παλιά Αμμόχωστο, που αποτελεί πρωτοβουλία της Τουρκοκύπριας εικαστικού Νουρτάνε Καραγκίλ και του πολιτιστικού παραγωγού Εράλπ Κορτάτς. Το έργο θα διαρκέσει 20 μήνες και οι δράσεις που έγιναν επιλέγηκαν για χρηματοδότηση από το Active Citizens Fund Cyprus.
Με σύνθημα «Κατανοώ και Συγχωρώ το Παρελθόν, Αγαπώ και Δημιουργώ το Μέλλον», το FNM φιλοδοξεί να επαναπροσδιορίσει τον παραδοσιακό ρόλο των μουσείων στις σύγχρονες κοινωνίες και στοχεύει στην αφύπνιση των πολιτών, ενθαρρύνοντας τον δημόσιο διάλογο και δημιουργώντας καλλιτεχνικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συμμετοχικές δράσεις και ακτιβιστικές συν-δράσεις μεταξύ των κοινοτήτων. Κεντρική και κρίσιμη προτεραιότητα είναι η ενεργός συμμετοχή των δύο κύριων κοινοτήτων της Κύπρου, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων.
Το έργο επιδιώκει να «γεφυρώσει το χάσμα» και να ενθαρρύνει δημιουργικούς ανθρώπους και επαγγελματίες να συνεργαστούν πέρα από περιορισμούς και διαχωριστικές γραμμές. Στόχος της όλης πρωτοβουλίας είναι να διερευνήσει πώς, σε μια εποχή διαιρέσεων και διαχωρισμών, απομόνωσης και αποκλεισμού, ο Πολιτισμός θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο επιτρέποντας την ανάδυση νέων μορφών κοινοτικών σχέσεων.
Μέσα από τις διάφορες δραστηριότητές του, το FNM στοχεύει στην απομάκρυνση από τον διαχωρισμό, παρέχοντας μια ισχυρή, ενεργή και βιώσιμη πλατφόρμα για δημιουργικές συνεργασίες. Το όλο εγχείρημα οραματίζεται μια ισχυρότερη έννοια της πολιτικής ζωής και προπαγανδίζει την ισότιμη κατανομή, κάνοντας τα πολιτιστικά κοινά προσιτά σε μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων. Επιπλέον, το Νέο Μουσείο της Αμμοχώστου στοχεύει να προωθήσει την ιδέα του εθελοντισμού με τη δημιουργία μιας αφοσιωμένης ομάδας ενεργών εθελοντών που θα υλοποιήσουν διάφορες δραστηριότητες.
Παρελθόν και Μέλλον
Η όλη ιδέα δομείται σε δύο κεντρικούς άξονες: Παρελθόν και Μέλλον.
– Όσον αφορά στο Παρελθόν, το μουσείοπροτείνει την ενεργοποίηση, μέσα από συγκεκριμένες δράσεις, του δημόσιου διαλόγου των πολιτών γύρω από τα βίαια και τραυματικά γεγονότα που έχουν καθορίσει τη νεότερη ιστορία της Κύπρου. «Ο διάλογος αυτός θα συμβάλει στο να κατανοήσουμε τις συνθήκες που προκάλεσαν τα γεγονότα αυτά και να σταματήσουμε να τα προσλαμβάνουμε ως αναπόφευκτες τραγικές ιστορίες εθνοτικής βίας, αλλά ως βαρβαρότητες που μας επιβλήθηκαν από συγκεκριμένους μηχανισμούς εξουσίας και για συγκεκριμένους λόγους» εξηγεί ο Γ. Τουμαζής.
– Για το Μέλλον, το κύριο εργαλείο ανάπτυξης του μουσείου βασίζεται στην Σύγχρονη Τέχνη. Η πόλη των Βαρωσίων θα μπορούσε να αποτελέσει το γενικότερο πλαίσιο και το κυριότερο έκθεμα αυτού του καινούργιου μουσείου. Ένα έκθεμα που δεν περιορίζεται στα στενά χωρικά πλαίσια ενός συμβατικού μουσειακού χώρου, καθώς το ίδιο το έκθεμα (δηλαδή η πόλη των Βαρωσίων) αποτελεί εξ ορισμού το μουσείο. «Έτσι, στη μετα-νεωτερικότητα της επανεμφανισμένης πόλης, το FNM επιδιώκει να συμβάλει στον επανακαθορισμό της πολύπλοκης σχέσης μεταξύ τέχνης και πολιτισμού, από τη μια και κοινωνίας και πολιτικής από την άλλη» προσθέτει σχετικά ο εμπνευστής του έργου.
Οι κύριες δράσεις
- Ψηφιακό Μουσείο- Αρχείο
Το ψηφιακό Μουσείο- Αρχείο συνδημιουργείται από την ομάδα του FNM και το κοινό και είναι ένα αποθετήριο μνήμης και ιστορίας αλλά και μια ενεργή πλατφόρμα του απολεσθέντος παρόντος της πόλης. Ήδη μέσω της πλατφόρμας «Lost & Found» δημιουργείται ένα ψηφιακό αποθετήριο αντικειμένων που βρέθηκαν από τους «άλλους» το 1974 και μετά. Αυτή η πλατφόρμα επιτρέπει σε όλους όσοι βίωσαν καταλυτικά τις βίαιες αλλαγές μετά τον Ιούλιο του 1974 να ανεβάσουν εικόνες αντικειμένων που βρήκαν στα νέα τους σπίτια ή αλλού.
Το FNM, στοχεύει να προσφέρει έναν ασφαλή χώρο αντικειμένων των οποίων οι σημερινοί κάτοχοι επιθυμούν να εντοπίσουν τον ιδιοκτήτη τους. Η πλατφόρμα δημιουργήθηκε για να βοηθήσει να εντοπιστούν οι πιθανοί ιδιοκτήτες των χαμένων αυτών αντικειμένων και των ιστοριών τους και να λειτουργήσει θεραπευτικά ως εργαλείο συμφιλίωσης: μια ψηφιακή τράπεζα εμπιστοσύνης και κατανόησης.
- Ηχητικοί Χάρτες – Ανθρωπογεωγραφία της πόλης
Σε συνεργασία με πρώην και νυν κατοίκους της ευρύτερης Αμμοχώστου, η ομάδα του FNM δημιούργησε μια σειρά Ηχητικών Χαρτών ώστε να μπορεί κανείς να κάνει μια αυτο-ξενάγηση και να περιηγηθεί σε διάφορα μέρη της Αμμοχώστου -της παλιάς και της νέας πόλης- ακούγοντας τις προσωπικές ιστορίες και αναμνήσεις των ξεναγών τους. Μέσω της δωρεάν εφαρμογής για κινητά ECHOES (App Store και Google Play), η οποία ενεργοποιείται από GPS, μπορεί κάποιος να ξεναγηθεί στην πόλη από τους Βαρωσιώτες Σερντάρ Ατάι, Αυγή Φραγκοπούλου, Ινάλ Μπιλσέλ, Γιάννη Τουμαζή και Σαλαμίς Αϊσεγκιούλ Σέντουγ και να ακούσει τις δικές τους μνήμες και αναμνήσεις του τόπου. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζεται καινούργια σειρά ξεναγήσεων, που θα προστεθούν σύντομα στην εφαρμογή.
- Θερινή Κατασκήνωση Νέων στον Κορμακίτη
Τον Ιούλιο του 2023 οργανώθηκε η θερινή κατασκήνωση «Επανεξετάζοντας την Ιστορία/ Οραματιζόμενοι το Μέλλον» για νέους 18-25 χρόνων στον Κορμακίτη. Η κατασκήνωση περιλάμβανε διαδραστικά εργαστήρια, συζητήσεις και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες που περιστρέφονταν γύρω από τη φιλοσοφία και τους στόχους του FNM.
- Φεστιβάλ FNM – Αμμόχωστος
Το φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία και αθρόα προσέλευση στις 13 Απριλίου 2024 στην Αμμόχωστο με γενικούς συντονιστές την Νουρτάνε Καραγκίλ και τον Εράλπ Κορτάτς. Περιλάμβανε εκθέσεις, διαλέξεις, συζητήσεις, προβολές και μουσική σε διάφορα σημεία στην εντός των τειχών πόλη. Πραγματοποιήθηκαν επίσης ηχητικές ξεναγήσεις για τους συμμετέχοντες στην πόλη των Βαρωσίων.
Γ. Τουμαζής: Να ακολουθήσουμε μια πολιτιστική στροφή
Ο Γιάννης Τουμαζής θυμάται πως όταν ξεκίνησε η πρωτοβουλία, το 2016, οι προσδοκίες ήταν άλλες, καθώς «πιστεύαμε πως η λύση του Κυπριακού και η επιστροφή στην αγαπημένη μας Αμμόχωστο ήταν πολύ κοντά». Έτσι, στην ανακοίνωσή του στο διεθνές συνέδριο του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και του Μπίρκμπεκ, Πανεπιστημίου του Λονδίνου με θέμα «Προβληματικές Πρακτικές Σύγχρονης Τέχνης στη Μέση Ανατολή: Μετα-Αποικιακές Συγκρούσεις, Παιδαγωγικές της Ιστορίας της Τέχνης και Επισφαλής Καλλιτεχνική Κινητοποίηση», παρουσίασε για πρώτη φορά το σκεπτικό του FNM υπό τον τίτλο «Το Νέο Μουσείο της Αμμοχώστου: Επανεμφάνιση μιας Στοιχειωμένης Πόλης σε ένα Ομοσπονδιακό Περιβάλλον».
Τα κύρια σημεία που τέθηκαν αφορούσαν στον ρόλο των μουσείων στη μετά τη λύση του Κυπριακού εποχή, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο θα αξιολογηθεί το παρελθόν και στο πώς θα καταγραφεί το μέλλον στην τότε υπό συζήτηση νέα ομόσπονδη πολιτεία. Πώς τα εκθέματα αλλά και τα αφηγήματα των μουσείων μπορούν να εκφράσουν τη νέα πορεία του νησιού και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει σ’ αυτό η Αμμόχωστος.
«Όπως όλοι γνωρίζουμε, τα πράγματα δυστυχώς δεν εξελίχθηκαν όπως τα αναμέναμε» αναφέρει ο ίδιος. «Η Αμμόχωστος, αντί να αποτελέσει την φωτεινή αφετηρία της επανένωσης μετατράπηκε σ’ ένα θλιβερό αξιοθέατο σκοτεινού τουρισμού από το κατοχικό καθεστώς. Εμείς όμως αποφασίσαμε να συνεχίσουμε τις προσπάθειες για το Μουσείο, τόσο με δράσεις στον φυσικό χώρο της πόλης μας, όσο και διαδικτυακά μέσα από την ιστοσελίδα μας».
Κλείνουν φέτος 50 χρόνια από τα τραγικά γεγονότα του καλοκαιριού του 1974. «Προσωπικά, έχοντας ζήσει τα 14 πρώτα χρόνια της ζωής μου στη γενέθλια πόλη μου, μού φαίνεται αδιανόητο να συνειδητοποιήσω πως πέρασε μισός αιώνας από τότε! Όλα φαντάζουν τόσο πρόσφατα…» εξομολογείται ο Γιάννης Τουμαζής. Κατά την άποψή του, ο πολιτισμός οφείλει να διαδραματίσει καίριο ρόλο στις απέλπιδες προσπάθειες για επανένωση του νησιού.
«Δυστυχώς, όμως, δεν του δόθηκε παρά ελάχιστες φορές η ευκαιρία, καθώς δεν ήταν ποτέ ψηλά στις προτεραιότητές μας ως κράτος. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διεθνώς για το πώς ο πολιτισμός μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στη γεφύρωση διαχωρισμών και διαιρέσεων. Ακόμη και στον τόπο μας, οι δύο παραστάσεις του ΘΟΚ στη Σαλαμίνα, ήταν ίσως οι μοναδικές εκδηλώσεις που κατόρθωσαν να φέρουν κοντά τόσες χιλιάδες κόσμου και από τις δύο κοινότητες».
Ο πρώην Υφυπουργός Πολιτισμού και σήμερα Διευθυντής του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου διατυπώνει την απαράσκειά του για το γεγονός ότι στις μέρες μας, τόσο τοπικά όσο και διεθνώς, επικρατεί μια στροφή σε πιο ακραίες προσεγγίσεις που έχουν ως φυσικό επακόλουθο την απομόνωση, τον διαχωρισμό και τη ξενοφοβία.
«Θα έλεγε κανείς πως επιβεβαιώνουν αυτό που λέει και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν προς το τέλος του του κειμένου του ‘Το Έργο Τέχνης στην Εποχή της Μηχανικής Αναπαραγωγής’, ότι, δηλαδή ‘η ανθρωπότητα, που κάποτε ήταν, κατά τον Όμηρο, θέαμα για τους θεούς του Ολύμπου, έχει γίνει τώρα θέαμα για τον εαυτό της. Η αλλοτρίωσή της έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που την κάνει να βιώνει την ίδια της την καταστροφή σαν αισθητική απόλαυση πρώτου μεγέθους’».
Σύμφωνα με τον ίδιο, χρειάζεται να επανέλθει στην διεθνή πολιτική ατζέντα η ενσυναίσθηση και ο ανθρωπισμός. «Οφείλει η ανθρωπότητα να ακολουθήσει μια ‘πολιτιστική στροφή’, καθώς τα αποτελέσματα των ηγεμονικών πρακτικών που βιώνουμε και εμείς σήμερα έχουν καταστροφικά αποτελέσματα τόσο για τον πλανήτη όσο και για όλα τα όντα που τον κατοικούν».
- INFO Εξερευνήστε τις δραστηριότητες του Νέου Μουσείου της Αμμοχώστου στον σχετικό ιστότοπο
Ελεύθερα, 12.5.2024
