Φτωχότερος έγινε ο κόσμος των γραμμάτων, καθώς ο γνωστός ποιητής και στιχουργός Μιχάλης Γκανάς έφυγε από τη ζωή, τέσσερις ημέρες μετά τα 80ά του γενέθλια.
Υπήρξε μια από τις πιο ισχυρές φωνές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, η οποία με την απλότητα και το βάθος της, μπόρεσε ν’ αποτυπώσει με μοναδικό τρόπο την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και της ελληνικής ταυτότητας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ μια εξομολoγητική συνέντευξη του Μιχάλη Γκανά στο Φιλgood.
Με τον στίχο του «Αν είναι να μιλήσει κάποιος ας πει για την αγάπη» τον αποχαιρέτησε η κόρη του , επίσης ποιήτρια, Μυρσίνη Γκανά.
Γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας στις 8 Νοεμβρίου 1944 και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ στη ζωή του εργάστηκε ως βιβλιοπώλης, ως επιμελητής τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών και ως κειμενογράφος.
Ο Μιχάλης Γκανάς είχε εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές, όπως «Ακάθιστος Δείπνος» (1978), «Μαύρα Λιθάρια» (1980), «Γυάλινα Γιάννενα» (1989) και «Παραλογή» (1993). Επίσης, έχει ασχοληθεί με την πεζογραφία, με έργα όπως «Μητριά πατρίδα» (2007) και «Γυναικών: μικρές και πολύ μικρές ιστορίες» (2010).
Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από σημαντικούς Έλληνες και ξένους μουσικοσυνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Νίκος Ξυδάκης, o Ara Dinkjian, κ.ά.
Το 1994 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης για το έργο του Παραλογή και το 2011 βραβεύτηκε για το σύνολο του ποιητικού του έργου από την Ακαδημία Αθηνών. Επίσης το 2021 ήταν ανάμεσα στους finalists του The Anglo-Hellenic League Runciman Award για το δίγλωσσο βιβλίο του A Greek Ballad: Selected Poems, (Yale University Press 2020), καθώς και στους finalists του διεθνούς κύρους βραβείου Neustadt International Prize for Literature 2021 για το ίδιο βιβλίο.
Το 2022, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, του απένειμε το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής.
Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από βαθιά συναισθηματική φόρτιση και συχνά αντλεί έμπνευση από την ηπειρώτικη παράδοση και τα προσωπικά του βιώματα. Η γραφή του συνδυάζει την απλότητα με την εκφραστική δύναμη, καθιστώντας τον έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ποιητές.
Έργα του μεταφράστηκαν στα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα αλβανικά και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες στα αγγλικά, βουλγαρικά, γαλλικά, γερμανικά, γεωργιανά, ισπανικά, ιταλικά, κινεζικά, ουγγρικά, πολωνικά, ρουμανικά, τσέχικα και φινλανδικά.
Με δικά του λόγια, μιλώντας στο Φιλgood
Πεποίθησή μου είναι ότι αν θέλεις να πεις κάτι, πρέπει να το λες με τρόπο κατανοητό. Στις μέρες μας, πάντως, η ποίηση έχει γίνει πιο κωδικοποιημένη. Διακατέχεται από υπερβολική εσωστρέφεια.
Πιστεύω ότι το μέγιστο που μπορεί να κατορθώσει η ποίηση είναι να παρηγορήσει τον άνθρωπο. Για τον καθένα ξεχωριστά, υποτίθεται ότι είναι ένα παυσίλυπο. Και χωρίς να αποκοιμίζει, γιατί θέτει ερωτήματα και αιτήματα. Μπορεί όμως να ανατρέψει ή –για να μη χρησιμοποιήσω ένα τόσο δραματικό ρήμα- να ενεργοποιήσει κάποια διάθεση, ένα ταλέντο σ’ έναν άνθρωπο. Να μάς κινητοποιήσει.
Είναι κάποιες συνθήκες που ευνοούν την ποίηση και ίσως έχει να κάνει με το πώς συντονίζονται οι συνθήκες αυτές. Κι όχι με το μέγεθος και την αξία των δημιουργών που δρουν τη δεδομένη εποχή. Μπορεί να έχει να κάνει περισσότερο με τους αναγνώστες. Είναι βαθύ αίτημα αυτό της ποίησης. Και παρήγορο. Επιμένω: Δεν ξέρεις από πού σε βρίσκει και πώς σου ‘ρχεται.
Έγινα συνειδητά μάχιμος στιχουργός. Δεν είμαι ο εκλεκτικός ποιητής που διαλέγει αυστηρά συνθέτες. Ήθελα να μπω στον χορό, να το ζήσω αυτό το πράγμα. Και αποζημιώθηκα. Προέκυψαν πολύ ωραία τραγούδια. Είναι ένα όμορφο συναίσθημα που θα το έχανα αν δήλωνα «ποιητής».
Ήθελα να γίνω δημοσιογράφος που ήταν κάτι παρεμφερές προς το συγγραφιλίκι που μ’ ενδιέφερε. Όμως, ο πατέρας μου δεν μπορούσε να σπουδάσει και τα δυο παιδιά και αποφάσισε να σπουδάσει εμένα ως πρωτότοκο. Διάλεξε τον λάθος γιο. Εγώ κατανοούσα τα όνειρά του να με δει δικηγόρο με κοστούμι και γραβάτα στις Φιλιάτες, την Ηγουμενίτσα ή τα Γιάννενα. Μόνο που δεν ήταν δικά μου όνειρα και κάποια στιγμή παράτησα τις σπουδές. Έπεσε τότε μεταξύ μας μια «ψυχραιμία» που έλεγε κι ένας συγχωριανός. Ψυχραθήκαμε.
Συλλυπητήρια από Υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας
Πληροφορούμενη την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, ενός από τους εξέχοντες εκπροσώπους της σύγχρονης ποίησής μας.
Με την τέχνη του, που εκκινεί από τον «Ακάθιστο δείπνο», διέρχεται από το σκληρά βιωματικό αφήγημα ‘Μητριά Πατρίδα’»’ και καταλήγει στην ‘Άψινθο’, ο Μιχάλης Γκανάς ύμνησε τον γενέθλιο τόπο του και μετουσίωσε ποιητικά τον πόθο του μεγάλου νόστου: Την ανέφικτη επιστροφή στην αυθεντικότητα των εικόνων του παιδικού χωροχρόνου, των αγνών ανθρώπων και της αθωότητας. Το έργο του διατρέχει η παιδική μνήμη, για έναν κόσμο ονειρικό, που όμως υπήρξε, σε αντιδιαστολή με την εμπειρία της μεγάλης πόλης και της σύγχρονης ζωής. Η διαρκώς παρούσα αγάπη- ‘αν είναι να μιλήσει κάποιος, ας πει για την αγάπη’- μια αγάπη τρυφερή, ανόθευτη, σπαραχτική, που θέτει σε κίνηση τη μνήμη για τους τόπους και τους ανθρώπους που παρήλθαν, αλλά και αναζωογονητική και λυτρωτική.
Ο Μιχάλης Γκανάς αντλούσε ακατάπαυστα από τον ρυθμό, το μέτρο και τους τρόπους της ισχυρότατης παράδοσης του δημοτικού τραγουδιού, κάτι που ίσως εξηγεί και την τεράστια απήχηση των στίχων του, μελοποιημένων και μη. Αλλά πάνω από όλα, ο Μιχάλης Γκανάς υπήρξε ένας δημιουργός πηγαίος, με οξύ ποιητικό ένστικτο, το οποίο μετουσίωσε σε στίχους απλούς, αλλά βαθείς και ευθύβολους. Επιστρέφοντας διαρκώς στη μνήμη, τις ‘πράσινες λιμνούλες της μνήμης’ και την αγάπη, ο Μιχάλης Γκανάς μας χάρισε ένα έργο σπάνιας εκφραστικότητας και αφηγηματικότητας, αλλά και μεγάλης ποιητικής έντασης, που προκαλούσε σε κάθε του εκδήλωση αυθεντική συγκίνηση.
Στην οικογένειά του και τους πολλούς φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
