Έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη στην Αθήνα, σε ηλικία 91 ετών ο βραβευμένος συγγραφέας, σεναριογράφος και μεταφραστής Θανάσης Βαλτινός. Ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 2016 είχε εκλεγεί πρόεδρός της.
Εμφανίστηκε στα γράμματα τη δεκαετία του ‘50 και καθιερώθηκε τα επόμενα χρόνια με σπουδαία βιβλία που συζητήθηκαν, όπως η «Ορθοκωστά», το «Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη» και το «Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο».
Είχε γεννηθεί στο Καστρί Κυνουρίας στις 16 Δεκεμβρίου 1932 και το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Σπανός.
Στην κατοχή και τον εμφύλιο η οικογένειά του μετακινήθηκε σε διάφορες πόλεις. Από το 1950 ζούσε στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και σε σχολή κινηματογράφου.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1958 με το διήγημα «Κατακαλόκαιρο» σε διαγωνισμό του περιοδικού Ταχυδρόμος.
Το 1963 δημοσίευσε το αφήγημα «Η κάθοδος των εννιά», μια σύντομη και δυνατή νουβέλα βασισμένη στα γεγονότα του Εμφυλίου Πολέμου, που αποτελεί ορόσημο στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και έγινε κινηματογραφική ταινία το 1984 από τον Κύπριο σκηνοθέτη Χρίστο Σιοπαχά.
Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας συμμετείχε στην αντιστασιακή έκδοση «18 Κείμενα».
Μετά το 1974 έζησε κατά διαστήματα στο εξωτερικό: Αγγλία, Δυτικό Βερολίνο και ΗΠΑ, καλεσμένος από πανεπιστήμια ή άλλα πνευματικά ιδρύματα.
Το 1990 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο «Στοιχεία για την Δεκαετία του ’60». Το 1994 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ορθοκωστά», με θέμα τον εμφύλιο πόλεμο, το οποίο προκάλεσε έντονες συζητήσεις.
Ο Βαλτινός σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου και εργάστηκε στον χώρο του ελληνικού κινηματογράφου ως σεναριογράφος, συμβάλλοντας καθοριστικά σε μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού σινεμά. Το σενάριο του για την ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα» σε σκηνοθεσία Θόδωρου Αγγελόπουλου βραβεύτηκε με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών το 1984. Έγραψε επίσης τα σενάρια των ταινιών «Ενώ σφύριζε το τραίνο», «Δούρειος ίππος» και σε συνεργασία και με άλλους έγραψε και τα σενάρια των ταινιών «Μέρες του ’36», «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» κ.ά.
Συνεργάστηκε, τέλος, με περιοδικά όπως ο Ταχυδρόμος, οι Εποχές, Η Συνέχεια, Η λέξη, το Διαβάζω, το Ausblicke, το Αντί και ο Χάρτης, όπως και εφημερίδες (Καθημερινή, Αυγή).
Θα κηδευτεί στις 2 Νοεμβρίου στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.
Θανάσης Βαλτινός, Κατερίνα Σακελλαροπούλου
Στις 5 Ιουνίου 2008 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην έδρα της Νέας Ελληνικής Πεζογραφίας της Τάξης των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Τον Δεκέμβριο του 2012 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.
Διετέλεσε ακόμη μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, καθώς και της Εταιρείας Συγγραφέων της οποίας υπήρξε πρόεδρος επί σειρά ετών. Διετέλεσε γενικός Διευθυντής της ΕΡΤ-2 το διάστημα 1989-1990.
Το 2022 η Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε παρασημοφορήσει 11 σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, μεταξύ τους και τον Θανάση Βαλτινό.
Για τον βραβευμένο συγγραφέα τόνισε ότι «πλούτισε τη γραμματεία μας με ένα έργο στο οποίο ιστορία, πολιτική και κοινωνία διαπλέκονται έντονα με το εγώ και την ατομικότητα. Με την αφηγηματική του λιτότητα, τον κατακλυσμό των σελίδων του από τη δράση και τα πάθη των απλών ανθρώπων, την πρωτοπόρο χρήση των τεκμηρίων ως λογοτεχνικής ύλης, αλλά κυρίως με την διακονία της ελληνικής γλώσσας με τρόπο ικανό να αποκαταστήσει τον ανάπλου της από τις εκβολές στις πηγές της, άλλαξε τον ρου του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος».
Έχει εκδώσει τα βιβλία:
- Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο πρώτο: Αμερική, Κέδρος, 1972
- Η Κάθοδος των εννιά, Κέδρος, 1978
- Τρία Ελληνικά μονόπρακτα, Κέδρος, 1978
- Εθισμός στη νικοτίνη” [διήγημα, στο τομίδιο “Τρία διηγήματα”, Θανάσης Βαλτινός, Χριστόφορος Μηλιώνης, Δημήτρης Νόλλας], Στιγμή
- Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο, Στιγμή, 1985
- Στοιχεία για την δεκαετία του ’60, Στιγμή 1989
- Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν, διηγήματα, Άγρα 1992
- Φτερά Μπεκάτσας, Άγρα 1993
- Ορθοκωστά, Άγρα 1994
- Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο δεύτερο: Βαλκανικοί – ’22, Ωκεανίδα, 2000
- Ημερολόγιο 1836-2011, Ωκεανίδα, 2001
- Εθισμός στη νικοτίνη, Διηγήματα, Μεταίχμιο, 2003
- Άνθη της αβύσσου, Εστία, 2008
- Ο τελευταίος Βαρλάμης, Εστία, 2010
- Ανάπλους, Εστία, 2012
Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.
Πέρα από το συγγραφικό έργο, έχει μεταφράσει τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη και την «Ορέστεια» του Αισχύλου, που παίχτηκαν στην Επίδαυρο το 1979 και 1980 αντιστοίχως, από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν.
Δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας Λίνα Μενδώνη δήλωσε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η οποία αφήνει μεγάλο κενό στα Ελληνικά Γράμματα. Ο Θανάσης Βαλτινός αναδείχθηκε- και ευτύχησε να αναγνωριστεί εν ζωή- σε μια από τις μεγαλύτερες μορφές της μεταπολεμικής μας πεζογραφίας.
Το έργο του, το οποίο αντικατοπτρίζει με ενάργεια τη σπάνια αφηγηματική του δεινότητα, ακουμπά τη συλλογική μνήμη, μέσα από φαινομενικά ασήμαντες προσωπικές ιστορίες, επικυρώνοντας τη δυνατότητα του συγγραφέα να προσλαμβάνει και να αποτυπώνει καίρια ευρύτερα κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενα, μέσα από τους ευρύτερους προσανατολισμούς του.
Ο Θανάσης Βαλτινός είχε την τόλμη να προσεγγίσει, όπως στην Κάθοδο των εννιά, την Ορθοκωστά και τον Τελευταίο Βαρλάμη, τραγικές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας, πλήρως αποδεσμευμένος από στερεότυπα, ακόμη και ταμπού. Με τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, κατά κοινή ομολογία ένα από τα εμβληματικότερα έργα του, αφενός εισηγήθηκε μια ιδιότυπη όσο και πρωτότυπη αφηγηματική τεχνική και, αφετέρου, μετατόπισε το βλέμμα από τη μεγάλη εικόνα της πράγματι πλούσιας σε γεγονότα, στη μικροϊστορία των αθέατων ανθρώπων που τα βίωσαν.
Ενώ με το Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, εκκινώντας και πάλι από την υπαρκτή προσωπική ιστορία, μας έδωσε μια σπουδαία τοιχογραφία του πρώιμου ελληνικού 20ού αιώνα. Δείγματα και μόνον ενός έργου που χαρακτηρίζεται από στερεότητα και αναδεικνύει, με το άπλωμά του σε πάνω από μισόν αιώνα, και την ίδια τη στάση του Βαλτινού απέναντι στην Τέχνη και το χρέος του συγγραφέα απέναντί της»
