Μυρτώ Παπαχριστοφόρου: Πατρίδα μας είμαστε εμείς

Ως ένα ταξίδι και μια περιπλάνηση στην ιστορία, τη γλώσσα, τη γεωγραφία και τους μύθους της πατρίδας της περιγράφει τα 24 ποιήματά της η Μυρτώ Παπαχριστοφόρου, τα οποία περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Η άλλη θάλασσα». Συνοδοιπόρος της σ’ αυτό το μαγικό ταξίδι, η Κατερίνα Ατταλίδου, η οποία ακολούθησε τη Μυρτώ κουβαλώντας μαζί της νερομπογιές, μολύβια, χαρτιά. «Οι υδατογραφίες έχουν δημιουργηθεί στους “χώρους” των ποιημάτων και μάλλον συνδιαλέγονται με τα κείμενα παρά τα εικονογραφούν» λέει η Κατερίνα.

– Σε τι περιβάλλον μεγάλωσες;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Λευκωσία. Τα καλοκαίρια που έζησα ως παιδί στην Αργολίδα με καθόρισαν εξίσου. Ο πατέρας μου μεγάλωσε στη Λεμεσό κι η μητέρα μου στο Πόρτο Χέλι. Ανήκουν σε μια σπουδαία γενιά ανθρώπων, η οποία παρέλαβε μια μοιρασμένη πατρίδα σε μια πολύ τρυφερή ηλικία κι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να την κάνει να σταθεί και πάλι στα πόδια της. Οι δυο αδελφοί μου κι εγώ τους οφείλουμε ό,τι είμαστε σήμερα.

– Ποια ήταν η αφετηρία σου γι’ αυτή τη δουλειά; Όπως φανερώνει ο τίτλος της ποιητικής σου συλλογής, αλλά και το περιεχόμενο των ποιημάτων, έχεις μια λατρεία για τη θάλασσα. 
Το έργο, ένας κύκλος 24 ποιημάτων κατά το ομηρικό πρότυπο, μαζί με το ερωτικό τραγούδι του επιμέτρου, γεννήθηκε το 2008, εποχή κατά την οποία εκδηλώθηκε η ελληνική κρίση. Ακολούθησα ένα σαφές όραμα ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό του. Από μιαν ορισμένη άποψη, αποτελεί το χρονικό μιας δεκαετίας, καθώς παρακολουθεί από πολύ κοντά τα γεγονότα τα οποία μεσολάβησαν. Ταυτόχρονα όμως απομακρύνεται από αυτά, γιατί ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ μονάχα αυτό που συμβαίνει σε μιαν ορισμένη στιγμή. Εργάστηκα πολύ με τον ελεύθερο στίχο καταλήγοντας σε ορισμένα πρώτα συμπεράσματα, για παράδειγμα ότι ελεύθερος στίχος δεν είναι η καθημερινή ομιλία η οποία δεν έχει καμιά σχέση με την ποιητική λειτουργία. Ο Όμηρος μιμείται τη λαλιά της Ανδρομάχης. Ή ότι ένας στίχος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος εάν δεν ακολουθεί ορισμένους κανόνες, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό αφορούν τον ρυθμό και το μέτρο.

-Ταξίδεψες από τον Μυστρά και διάφορα ελληνικά νησιά μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα. Τα ποιήματά σου είναι στενά συνδεδεμένα με αυτά τα ταξίδια;
Η περιπέτεια ενός κόσμου, ενός τόπου κι ενός ανθρώπου ταυτίζονται στο έργο. Πατρίδα μας είμαστε εμείς, και οι γραμμές που βλέπουμε μας καθορίζουν. Δεν είναι μόνο θάλασσα, ουρανός ή τσιμέντο. Από τούτη την άποψη, η παρουσία του φυσικού κόσμου στο έργο δεν αφορά μιαν απλή εικονογράφηση, μα κουβαλάει ένα ορισμένο περιεχόμενο. Αφορά μιαν αντίληψη του κόσμου η οποία παραδίδεται ώς εμάς, ήδη από την εποχή των προσωκρατικών. Όταν ο Αισχύλος γράφει λ.χ. στο έργο του τη λέξη θάλασσα, ως άνθρωπος ο οποίος πολέμησε στη Σαλαμίνα, και ως ένας ποιητής που έγραψε στη γλώσσα του Ομήρου, εννοεί κάτι πολύ συγκεκριμένο, μιλά για μια δικαιοσύνη. Το ταξίδι μέσα στο έργο λαμβάνει μιαν υπόσταση πραγματική όσο και αλληγορική. Πρόκειται για μια περιπλάνηση στην ιστορία, τη γλώσσα, τη γεωγραφία και τους μύθους της πατρίδας μου. Στοιχεία μέσα από τα οποία μπόρεσα να γνωρίσω το ελληνικό φως. Έπειτα, χρησιμοποιώντας το φως της πατρίδας μου, αναζήτησα παντού τον άνθρωπο, ακολουθώντας τη δική του περιπλάνηση μέσα στον σύγχρονο κόσμο. 

-Από πού αλλού αντλείς ερεθίσματα για την ποίησή σου;
Με ενδιαφέρει ο άνθρωπος, ο τόπος του, τα ζητήματα τα οποία καλείται ν’ αντιμετωπίσει. Η παράδοση, ως ένας ζωντανός οργανισμός. Τι από ‘κείνην ανασαίνει σήμερα και τι πεθαίνει; Μήπως δεν πεθαίνει αλλά μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο; Μ’ ενδιαφέρει η γλώσσα. Η γλώσσα είναι το πνευματικό μας DNA. Διδάσκει ένα ήθος, αλλά και μια στάση απέναντι στα πράγματα, η οποία μπορεί να μεταβάλλεται διαρκώς καθώς μεταβάλλονται τα πάντα γύρω μας, ωστόσο κάτι από εκείνη κι από τον βαθύτερο εαυτό μας παραμένει το ίδιο. Κουβαλάει μια ζωή 3.000 χρόνων, ένα ηθικό και ψυχικό φορτίο το οποίο κανείς δεν μπορεί ν’ αγνοήσει ή να υποκριθεί ότι αγνοεί.

Κατερίνα Ατταλίδου: «Η ζωγραφική με φέρνει σε συνεχή επαφή με τον τόπο και τα πλάσματά του»

-Πώς προέκυψε η συνεργασία με τη Μυρτώ; 
Γνώρισα τη Μυρτώ Παπαχριστοφόρου στην Αμμόχωστο, έξω από τον Άγιο Γεώργιο τον Ξορινό, μετά την τέλεση του πρώτου ετήσιου μνημόσυνου της Νίκης. Μιλήσαμε αρχικά για τη Νίκη, έπειτα για την Κύπρο. Σύντομα επισκεφθήκαμε μαζί την Κερύνεια, τις βυζαντικές εκκλησίες του Τρόοδους, την Καρπασία, την Καππαδοκία, το Αϊβαλί. Η συνεργασία μας προέκυψε με φυσικότητα, καθώς ταιριάξανε οι ευαισθησίες μας. Ώς τότε ταξιδεύαμε πολύ, αλλά η καθεμιά μονάχη.
-Ποιο ήταν το σκεπτικό γι’ αυτές τις 13 υδατογραφίες; Πώς συνδέονται τα έργα με τα ποιήματα;
Όπως η Μυρτώ έπαιρνε σημειώσεις για την ποίησή της, ενόσω παρέμενε σε ένα μέρος, έτσι και εγώ κουβαλούσα το «εργαστήριό μου» μαζί μου, το κουτί με τις νερομπογιές, τα μολύβια, τα χαρτιά. Οι υδατογραφίες έχουν δημιουργηθεί στους «χώρους» των ποιημάτων και μάλλον συνδιαλέγονται με τα κείμενα παρά τα εικονογραφούν.

-Τα έργα ζωγραφίστηκαν επί τόπου ή είναι από μνήμης;
Όλες οι ζωγραφιές δημιουργήθηκαν εκ του φυσικού και κάθε υδατογραφία περικλείει μια ιδιαίτερη ιστορία, μέρα, αίσθηση, θερμοκρασία, μυρωδιά… Για να φτιάξω την υδατογραφία «Στον δρόμο για την Κοντέα», ξύπνησα πολύ νωρίς γιατί ήταν Ιούνιος και ο ήλιος έκαιγε από νωρίς, οδήγησα ως το κυπαρίσσι, περπάτησα μέσα στα θερισμένα ήδη χωράφια της Μεσαορίας, κάθησα για ώρα παρατηρώντας το τοπίο, καθώς ανέτελλε ο ήλιος, και έφτιαξα την υδατογραφία που κοσμεί σήμερα το βιβλίο. Η σχέση αυτή με τον τόπο, ο χρόνος που περνώ ενωμένη με τη γη παρατηρώντας το τοπίο καθώς το πινέλο μου καταγράφει, αυτή ήταν η πραγματική ανάγκη.

– Τι είναι αυτό που ψάχνεις στα ταξίδια σου;
Έχω την ανάγκη να γνωρίσω τα μέρη όπου στέκομαι. Τρέφω μια ισχυρή αγάπη και περιέργεια για την Κύπρο, τα μέρη της και τα πλάσματά της. Και ακόμη, θέλησα να γνωρίσω όσο μπορούσα τα μέρη που σχετίζονται άμεσα με την ιστορία του τόπου όπου ζω. Όταν επισκέφτηκα την Καππαδοκία, ένιωσα να προεκτείνεται ο τόπος μου ώς εκεί. Παρόλο που δεν υπάρχει θάλασσα εκεί, παρά ατελείωτη εύφορη γη, συνδυάζονται με έναν μοναδικό τρόπο η βυζαντινή παράδοση και τα απομεινάρια του ελληνικού κόσμου. Η ζωγραφική μου εξυπηρετεί μια βαθιά μου ανάγκη να βρίσκομαι σε συνεχή επαφή τόσο με τον τόπο μου όσο και με τα πλάσματά του. 

Info: Η παρουσίαση του βιβλίου «Η άλλη θάλασσα» της Μυρτώς Παπαχριστοφόρου, με 13 υδατογραφίες της Κατερίνας Ατταλίδου, θα πραγματοποιηθεί στην ταράτσα του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη, την Τρίτη 27 Ιουνίου στις 19:30. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, η Ελένη Νικήτα και οι ίδιοι οι δημιουργοί του. Οι υδατογραφίες που κοσμούν το βιβλίο θα εκτίθενται στο CVAR από την Τρίτη 27 Ιουνίου ώς και την Τετάρτη 5 Ιουλίου, από τις 9:30 μέχρι της 17:00, εκτός Κυριακής.