Οι σκηνοθέτες Κόριννα Αβρααμίδου και Κυριάκος Τοφαρίδης έτοιμοι να αποκαλύψουν τη νέα τους ταινία «ΙΜΑΝ» στους κινηματογραφόφιλους της Κύπρου.

Ένα νευρώδες κοινωνικό δράμα που συνδέει τρεις ιστορίες στις οποίες οι πράξεις των ηρώων σηματοδοτούν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Έτσι περιγράφεται η νέα ταινία που συνέγραψε και συν-σκηνοθέτησε το ζεύγος των Κυπρίων κινηματογραφιστών και παραγωγών. Η πρώτη τους κοινή ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κι έχει ξεχωρίσει σε φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ενώ το σενάριο είχε τιμηθεί από την Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος. Η κυπριακή της πρεμιέρα θα γίνει στο πλαίσιο του 21ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες- Κύπρος 2023 και οι δύο δημιουργοί μοιράζονται με το κοινό όσα πρέπει να γνωρίζει για τις θεματικές που αγγίζει, το διεθνές και κυπριακό καστ, τη διαδρομή της παραγωγής και τις πραγματικότητες της κινηματογραφίας στην Κύπρο.

– Τι πυροδότησε την αρχική ιδέα γι’ αυτή την ιστορία; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Ένας σκηνοθέτης αναζητά ιστορίες που αξίζει να ειπωθούν, που να είναι αληθινές, συναρπαστικές, ανθρώπινες. Γύρω μας εκτυλίσσονται τόσο ακραία γεγονότα που ακόμα και η πιο ζωηρή φαντασία είναι αδύνατο να τα ξεπεράσει σε πρωτοτυπία. Μέσα στη διαδικασία αυτής της αναζήτησης, ένα θέμα μάς συναντούσε διαρκώς και μάς προκαλούσε: η συνύπαρξη, η ζύμωση, η «χημική αντίδραση» που προκαλείται όταν συναντηθούν διαφορετικές θρησκείες και πολιτισμοί. Αυτό να είναι και χαρακτηριστικό του νησιού μας, αφού ανέκαθεν ήταν σταυροδρόμι θρησκειών και πολιτισμών. Άκρως ενδιαφέρουσα γίνεται η ζύμωση αυτή όταν συμβαίνει μέσα στον πυρήνα της κοινωνίας, την οικογένεια. Γνωρίσαμε και ακούσαμε ιστορίες για μικτά ζευγάρια. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πόσο και πώς επηρεάζονται τα παιδιά ενός τέτοιου, κοινωνικά μη αποδεκτού, γάμου στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από τέτοιες ιστορίες της διπλανής πόρτας. Μετά από μια σειρά σκέψεων, συζητήσεων, δημιουργικών αντιπαραθέσεων καταλήξαμε σ’ αυτό το αποτέλεσμα. 

Τι να περιμένει το κοινό από αυτή την ταινία; ΚΟΡΙΝΝΑ: Με την «ΙΜΑΝ» αγγίξαμε ευαίσθητες χορδές της κοινωνίας, θέτοντας οικουμενικά θέματα κι ερωτήματα που ταλανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Η υπόθεση ξετυλίγεται αρχικά ως τρεις παράλληλες ιστορίες και οδηγείται στη διασύνδεσή τους και στην κορύφωση του δράματος. Η θεματολογία, άκρως επίκαιρη, πραγματεύεται τον φανατισμό, τις ακραίες συμπεριφορές σε διάφορες εκφάνσεις, τη διαφθορά, την εμμονή στον πλουτισμό, τη θρησκεία ως μέσο χειραγώγησης μιας κοινωνίας και του πληθυσμού της, τη σύγκρουση διαφορετικών πολιτισμικών αξιών και κουλτούρας. Πιστεύω ότι το κοινό θα συγκινηθεί και θα ταυτιστεί με πολλά από τα θέματα και τους χαρακτήρες και θ’ ακολουθήσει μ’ ενδιαφέρον το ταξίδι τους. 

Πόσο σημαντικό είναι το casting; ΚΟΡΙΝΝΑ: Μπορώ να πω με απόλυτη σιγουριά, πως όσο σημαντικό είναι το σενάριο μιας ταινίας, το ίδιο σημαντικό είναι και το σωστό κάστιγκ, να βρεθούν δηλαδή οι ηθοποιοί που όχι μόνο θα ενσαρκώσουν τους χαρακτήρες, αλλά θα τους δώσουν τη δική τους χροιά, θα τους ζωντανέψουν, θα τους «χρωματίσουν», θα μπουν κυριολεκτικά στο πετσί τους, ούτως ώστε να αναπνέουν και να ζουν σαν αυτούς τους ήρωες. Μόνο έτσι θα βγει η αλήθεια τους στο πανί. Είμαστε πολύ τυχεροί που βρήκαμε τους ηθοποιούς που το πέτυχαν αυτό στο 100%.

Πώς έγινε η επιλογή των ηθοποιών; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Πίσω από την κάθε επιλογή υπάρχει και μια ιστορία. Ο πρώτος με τον οποίο είχαμε μιλήσει, περίπου τρία χρόνια πριν τα γυρίσματα, ήταν ο Αντρέας Τσέλεπος. Ήταν για εμάς ο ιδανικός Αμπντάλα. Ήταν εμφανισιακά αυτό που θέλαμε και εξέπεμπε ευγένεια και καλοσύνη. Αφήνοντας γένια, μπορούσε να μεταμορφωθεί σ’ έναν άλλον χαρακτήρα. Με τη μεθοδικότητα και την εργατικότητα που τον χαρακτηρίζει είχε ξεκινήσει αμέσως να δουλεύει τον ρόλο, γιατί είχε να κατακτήσει και μια δύσκολη ξένη γλώσσα μπροστά του -τα αραβικά- κι αυτό απαιτούσε χρόνο. Η Μαργαρίτα Ζαχαρίου, που υποδύεται αριστοτεχνικά τη σύζυγο του Αμπντάλα, την Ειρήνη, μια τραγουδίστρια όπερας, μπήκε στο πρότζεκτ λίγο αργότερα. Σταθήκαμε τυχεροί, γιατί η Μαργαρίτα έχει μια κόρη στην ηλικία του παιδιού του χαρακτήρα που υποδυόταν. Δοκιμάσαμε τη μικρή Αναστασία, η οποία στα γυρίσματα ήταν έξι χρονών. Ήταν υπέροχη κι έτσι είχαμε την ιδανική φυσιογνωμικά και ερμηνευτικά κόρη της Ειρήνης. Ο Βαρνάβας Κυριαζής, σπουδαίος ηθοποιός που αγαπούμε και θαυμάζουμε, ήταν για εμάς ο ιδανικός πατέρας της Ειρήνης, ο Κωστής. Ήταν μεγάλη η χαρά μας όταν αποδέχτηκε τον ρόλο και τη συνεργασία.  

 

Για το νεαρότερο ζευγάρι είχαμε τον Προκόπη Αγαθοκλέους και την Παμπίνα Γεωργίου. Η ενσάρκωση των ρόλων του Άγγελου και της Μισέλ απαιτούσαν μεταμόρφωση από τους ηθοποιούς. Ο Προκόπης προεχόταν από τα γυρίσματα της βιογραφικής σειράς για τον Άγιο Παΐσιο. Ξεκίνησε εντατική άσκηση στο γυμναστήριο και κατάφερε μέσα σε δύο μήνες να «κτίσει» το καλογυμνασμένο σώμα που απαιτούσε ο ρόλος του. Το σώμα του γέμισε τατουάζ από την μακιγιέζ μας τη Στέφανη, η κομμώτριά μας Μενεξία εισηγήθηκε μια απίστευτη λύση για τα μαλλιά του και η εκπληκτική του μεταμόρφωση έχει πλέον καταγραφεί στη μεγάλη οθόνη. Η Παμπίνα είναι μια νέα ηθοποιός, της οποίας η αμεσότητα και η αυθεντικότητα μάς εντυπωσίασαν από την πρώτη στιγμή. Πιστεύω ότι το ντεμπούτο της στον κινηματογράφο είναι φανταστικό και αξιομνημόνευτο.  

 

Για το τρίτο ζευγάρι της αραβικής ιστορίας ταξιδέψαμε στον Λίβανο. Είχαμε κλείσει να δούμε επτά εξαιρετικές ηθοποιούς. Είχαμε αποφασίσει ήδη από το διαδικτυακό κάστινγκ ότι για τον ρόλο της Λεϊλά ταίριαζε και θέλαμε την Ρίτα Χάγιεκ. Δεν δυσκολευτήκαμε καθόλου, γιατί το πρώτο ζευγάρι ήταν κι αυτό που ψάχναμε. Ρίτα Χάγιεκ και Στέφανι Ατάλα, δύο ηθοποιοί οι οποίες γνωρίζονταν, ξανασυνεργάστηκαν, είχαν εκπληκτική χημεία μεταξύ τους κι αυτό φαίνεται στο αποτέλεσμα.       

 

– Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα για την κινηματογραφική παραγωγή στην Κύπρο; ΚΟΡΙΝΝΑ: Είμαι αισιόδοξη, γιατί ο χώρος μας είναι πλήρης από πολύ αξιόλογους επαγγελματίες σε όλα τα πόστα και τις ειδικότητες και η χώρα μας έχει εξαιρετικές υποδομές για κάθε είδους κινηματογραφική παραγωγή. Υπάρχει πάντα το θέμα των οικονομικών και με μεγάλη μου χαρά βλέπω πως το κράτος βλέπει όλο και πιο ζεστά το θέμα του κινηματογράφου στην Κύπρο, αυξάνοντας μάλιστα το κονδύλι για τις παραγωγές. Υπάρχει, εννοείται, περιθώριο για βελτίωση, όμως τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα από ότι λ.χ. πριν 20 χρόνια και γίνονται ολοένα και καλύτερα, καθώς η χώρα μας εκσυγχρονίζεται τόσο σε θέματα παραγωγής όσο και καλλιτεχνικής αρτιότητας. Οι συμπαραγωγές με άλλες ευρωπαϊκές -και όχι μόνο- χώρες είναι κάτι που όλο και περισσότερο γίνεται εφικτό με εξαιρετικά αποτελέσματα. Θεωρώ πως η Κύπρος έχει μπει πια στον παγκόσμιο χάρτη με τις ταινίες και τις παραγωγές της.

– Ποιες είναι οι αντικειμενικές δυσκολίες που συναντά κανείς όταν γυρίζει ταινία στο νησί; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Όσο κι αν έχουν βελτιωθεί τα πράγματα, η αλήθεια είναι ότι μόνο μια παραγωγή μπορεί να γίνεται κάθε φορά στην Κύπρο με αποκλειστικά Κύπριους επαγγελματίες. Για αρκετά πόστα στο συνεργείο υπάρχει μόνο ένας επαγγελματίας που μπορεί να το καλύψει. Είναι σχεδόν αδύνατο να έχουμε ταυτόχρονα δύο παραγωγές με παράλληλα γυρίσματα. Επίσης, είναι οι ίδιοι επαγγελματίες που καλύπτουν και τον τομέα τις διαφήμισης. Αυτό μπορεί ν’ αλλάξει μόνο αν αυξηθούν δραστικά οι παραγωγές. Αν τώρα έχουμε κατά μέσο όρο γυρίσματα δύο έως τεσσάρων κυπριακών ταινιών τον χρόνο κι άλλων δύο έως τεσσάρων ξένων παραγωγών ή συμπαραγωγών, μ’ ένα πρόχειρο υπολογισμό πρέπει να καταφέρουμε να τις διπλασιάσουμε ή ακόμα και να τις τριπλασιάσουμε, ώστε να δημιουργήσουμε μια ουσιαστική δυναμική. Έχει δημιουργηθεί και πολύ σωστά τα τελευταία χρόνια ο οργανισμός «Film in Cyprus», ο οποίος προωθεί την Κύπρο ως «φυσικό στούντιο» προσφέροντας κίνητρα (incentives) σε ξένες παραγωγές που επιλέγουν τη χώρα μας για τα γυρίσματά τους. Αυτό, κατά την ταπεινή μου άποψη, θα έπρεπε να ακολουθήσει την επένδυση και ενδυνάμωση της τοπικής κινηματογραφίας. Η μεγάλη μας διαφήμιση θα ήταν αν είχαμε δέκα ταινίες κάθε χρόνο να προβάλλονται σε όλα τα μεγάλα διεθνή φεστιβάλ, πολλαπλασιάζοντας έτσι τις διακρίσεις και τις επιτυχίες τους. Ταυτόχρονα, θα ενδυναμώναμε τους Κύπριους επιχειρηματίες που διαθέτουν κινηματογραφικό εξοπλισμό, θα ανοίγονταν αρκετές καινούργιες θέσεις εργασίας μ’ ένα αξιοπρεπές σταθερό εισόδημα, θα είχαμε μια ουσιαστική έμμεση προβολή της Κύπρου ως τουριστικό προορισμό και τότε θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε περισσότερες και μεγαλύτερες παραγωγές από το εξωτερικό. Ενώ πρόθεσή μας ήταν να μην κάνουμε σε καμία περίπτωση τα γυρίσματα μέσα στις μεγάλες ζέστες του καλοκαιριού, τελικά αναγκαστήκαμε για τους λόγους αυτούς να γυρίσουμε την ταινία μέσα στον Ιούλιο. Αντικειμενικά, οι καιρικές συνθήκες ήταν αντίξοες. Προσθέτοντας και το φαινόμενο της έξαρσης του κορωνοϊού το καλοκαίρι του 2021, πραγματικά αρκετές φορές φτάσαμε στα όριά μας.       

– Τι σας εξέπληξε περισσότερο κατά τη διάρκεια της ετοιμασίας αυτής της ταινίας; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Ο ρόλος της τύχης, της συγκυρίας, της μοίρας. Όλα γίνονται όπως πρέπει να γίνουν. Η παρουσία της πανδημίας επηρέασε πράγματα και καταστάσεις. Εξαιτίας της τα γυρίσματα αναβλήθηκαν ένα χρόνο. Σ’ αυτό το διάστημα είχαμε την ευκαιρία να επεξεργαστούμε ξανά το σενάριο με ευεργετικά αποτελέσματα. Αρχίσαμε επίσης την προεργασία των γυρισμάτων πριν το καλοκαίρι του 2020 και γυρίσαμε το καλοκαίρι του 2021. Η δουλειά που ξεκινήσαμε όμως με τους στενούς μας συνεργάτες, τον Διευθυντή Φωτογραφίας Σωφρόνη Σωφρονίου, την Art Director Λίζα Τσουλούπα και τον παραγωγό μας Άντρο Αχιλλέως συνεχίστηκε για όλο αυτό το διάστημα. Η προετοιμασία ήταν τόσο δημιουργική, ενδελεχής και λεπτομερής, που μας έλυσε πολλά προβλήματα και συνέβαλε στην επίτευξη του προσδοκώμενου καλλιτεχνικού αποτελέσματος.

– Πώς σας φάνηκε η Λευκωσία ως τοποθεσία γυρισμάτων; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Η Λευκωσία και το τριγύρω της κυπριακό τοπίο συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν και να μας προσφέρουν το ιδανικό κινηματογραφικό πλατό. Αστικοί δρόμοι και σπίτια, τοπίο ερήμου, αραβική συνοικία, έρημα εργοστάσια κι ότι άλλο φανταστούμε, ως δια μαγείας αποκαλύπτονται και με την υπέροχη δουλειά του σκηνογραφικού τμήματος μετατρέπονται σ’ έναν ζωντανό και αληθοφανή κινηματογραφικό κόσμο.      

– Σε ποιες ταινίες και ποιους δημιουργούς μπορούμε να αναζητήσουμε τις επιρροές σας; ΚΟΡΙΝΝΑ: Προσωπικά, με συγκλονίζουν πάντα οι δουλειές του Αλεχάντρο Ινιαρίτου και ειδικότερα οι πρώτες του, το «Amores Perros», το «Βαβέλ» και τα «21 Γραμμάρια». Θαυμάζω επίσης απεριόριστα τους κλασικούς Ταρκόφσκι (Η Θυσία), Κισλόφσκι (Η διπλή ζωή της Βερόνικας, Τριλογία: Άσπρο, Μπλε και Κόκκινο), Μπέργκμαν (Κραυγές και Ψίθυροι), καθώς και τον Γούντι Άλεν (Η Χάνα και οι αδελφές της, Matchpoint), ενώ μια από τις αγαπημένες μου ταινίες είναι το «American Beauty» του Σαμ Μέντες.   

ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Οι σκηνοθέτες που ανέφερε η Κόριννα έχουν επηρεάσει και καθορίσει την ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου και εννοείται ότι είναι σημείο αναφοράς και για μένα. Θέλω να προσθέσω τον δάσκαλό μου, τον σπουδαίο Βούλγαρο σκηνοθέτη Λουντμίλ Στάικοφ (The time of violence), τον μέγιστο Μιχάλη Κακογιάννη και τον αγαπημένο φίλο και σημαντικό Κύπριο δημιουργό Αντρέα Πάντζη (Η σφαγή του κόκορα, Το Τάμα).   

– Πόσο μακριά, πραγματικά, βρισκόμαστε από την «πυριτιδαποθήκη» της Μέσης Ανατολής; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Η κάθε μέρα που ζούμε με ειρήνη και ευημερία είναι ευλογημένη. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Η ανθρώπινη τρέλα καραδοκεί και μπορεί σε μια στιγμή να καταστρέψει όλα όσα έχουν δημιουργηθεί μέσα σε δεκαετίες σκληρής εργασίας και δημιουργικότητας ενός ή περισσότερων λαών. Ο άνθρωπος δυστυχώς δεν μαθαίνει από την ιστορία. Η Κύπρος βρίσκεται σε μια ταραγμένη και ασταθή περιοχή. Οι επιπτώσεις της οικονομικής αστάθειας, της φτώχιας, της ανθρώπινης εξαθλίωσης και απελπισίας, του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, της απληστίας κυβερνήσεων και οικονομικών κολοσσών μας γυροφέρνουν επικίνδυνα. Μακάρι να πρυτανεύσει η λογική και τα παιδιά μας να έχουν ένα ασφαλές και ελπιδοφόρο μέλλον.     

– Ποιος είναι ο κίνδυνος όταν καταπιάνεται κανείς με τόσο ευαίσθητες θεματικές;  ΚΟΡΙΝΝΑ: Ο κίνδυνος είναι να γίνει το σενάριο «διδακτικό», καθώς και μονόπλευρο, να φαίνεται δηλαδή ότι παίρνει τη μια θέση ή την άλλη, προσπαθώντας να επιρρίψει ευθύνες και «κατηγορώ» στη μια ή την άλλη θρησκευτική ιδεολογία, ή να υποδείξει ποιο είναι το λάθος και το σωστό με δογματικό τρόπο. Ψάξαμε εξονυχιστικά τις ισορροπίες, ούτως ώστε κάθε ήρωας μέσα από τη δική του δραματική εξέλιξη, να κάνει τις επιλογές που οργανικά προκαλούνται μέσα από το σενάριο, με τρόπο που να δικαιολογούνται ακόμη κι όταν αυτές είναι ακραίες. Τίθενται πανανθρώπινα ερωτήματα, τα οποία ο καθένας μπορεί να απαντήσει μέσα του, με τον δικό του τρόπο. Άλλωστε η τέχνη δεν δίνει απαντήσεις, αλλά αφήνει αιχμές και ανοίγει παράθυρα για αμφισβήτηση.     

– Απαιτούν ειδική μελέτη και έρευνα οι πτυχές που αφορούν τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό; ΚΟΡΙΝΝΑ: Κάναμε εκτεταμένη έρευνα και συμβουλευτήκαμε τον διεθνολόγο Γιάννη Ιωάννου, για την όσο δυνατόν καλύτερη και πιο αυθεντική παρουσίαση του θέματος. Η ταινία όμως πραγματεύεται τον φονταμενταλισμό όχι μόνο της θρησκείας αλλά και γενικότερα της ιδεολογίας, δεν μένει μόνο στο θέμα του θρησκευτικού εξτρεμισμού. 

– Έχετε καταλήξει τι είναι αυτό που οπλίζει τελικά το χέρι ενός εξτρεμιστή; ΚΥΡΙΑΚΟΣ: Όταν η ανθρώπινη ύπαρξη χάνει το νόημα και την αξία της, όταν ο άνθρωπος εξευτελίζεται, χάνει την ελπίδα του, τον πλημυρίζει η απελπισία και η απόγνωση, όταν τα παιδιά του δεν έχουν μέλλον, δεν έχουν τίποτα, τότε αυτός ο άνθρωπος μετατρέπεται σε βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Είναι έτοιμος να πέσει θύμα κάθε είδους φανατισμού, χειραγώγησης και ριζοσπαστικοποίησης.

– Πώς μπορούμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της βίας; ΚΟΡΙΝΝΑ: Με το να δώσουμε ως οικογένεια και κοινωνία μεγαλύτερη βαρύτητα στην τέχνη και την ομορφιά της, στον πολιτισμό, τη μόρφωση, την παιδεία με την πλατύτερη έννοια, την κατανόηση και την αποδοχή στο τι θεωρείται διαφορετικό ή «ξένο» απ’ αυτά που ζούμε και γνωρίζουμε. Προς αυτή την κατεύθυνση, πρέπει πρωτίστως το κράτος να κατανοήσει πόσο σημαντικός είναι ο πολιτισμός για μια κοινωνία, ούτως ώστε οι πολίτες να μπορούν να είναι πολίτες με πνευματική καλλιέργεια και ήθος. Μόνο έτσι μπορούμε να διαλέξουμε την ομορφιά της ειρήνης και της συμφιλίωσης έναντι στην ασχήμια της βίας και του πολέμου. Αν η κάθε χώρα πετύχαινε σ’ έναν ουτοπικό ίσως κόσμο κάτι τέτοιο, τότε οι παγκόσμιες συγκρούσεις κι η ανάγκη να επιβληθεί το ένα κράτος στο άλλο, ο δυνατότερος στον αδύνατο, ο πλουσιότερος στον φτωχότερο, θα ήταν έννοιες που δεν θα υφίσταντο.