Τα ευρωτουρκικά είναι το βασικό εργαλείο, που ενδεχομένως θα «σπρώξει» τις προσπάθειες στο Κυπριακό. Τα Ηνωμένα Έθνη επενδύουν στη συγκυρία και την στροφή, εσχάτως, της Άγκυρας προς τις Βρυξέλλες. Την ίδια ώρα, στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Κυπριακό δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως πονοκέφαλος, αλλά ένα ζήτημα, το οποίο τους αφορά και θα κινηθούν σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη συμβάλλοντας προς την κατεύθυνση της επίτευξης συμφωνίας.
Είναι προφανές πως είναι η σημερινή συγκυρία που διαμορφώνει αυτά τα δεδομένα, τα οποία σπεύδουν οι εμπλεκόμενοι να αξιοποιήσουν προς όφελος τους.
Συγκεκριμένα:
- Ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών θεωρεί πως το Κυπριακό είναι το πεδίο στο οποίο μπορούν τα Ηνωμένα Έθνη να δράσουν εξερχόμενα από το δικό τους αδιέξοδο και απραξία. Ο Αντόνιο Γκουτέρες προσπάθησε ανεπιτυχώς και τις προηγούμενες φορές, αλλά φαίνεται να επιμένει. Επενδύει στα ευρωτουρκικά και σε κάποιο βαθμό και στα ελληνοτουρκικά.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, θέλουν να βοηθήσουν, αν και είναι σαφές πως σε αυτή την προσπάθεια μπορούν να παρεμβάλουν κράτη-μέλη, που λοξοκοιτάζουν προς την Άγκυρα. Η επιστολή των δυο θεσμών προς τους εμπλεκόμενους, την ημέρα έναρξης της συνόδου, καθόρισε το πλαίσιο μέσα στο οποίο θέλει να κινηθεί η Ε.Ε. στο Κυπριακό. Και σε ό,τι αφορά το ρόλο της αλλά και αναφορικά με το περιεχόμενο μιας συμφωνίας. Πληροφορίες αναφέρουν ότι οσονούπω θα υπάρξουν κι άλλες ανακοινώσεις από τις Βρυξέλλες.
- Η Τουρκία επενδύει στα ευρωτουρκικά, κυρίως στους μηχανισμούς άμυνας, όπου εκεί προσβλέπει σε οφέλη τόσο γεωπολιτικά όσο και οικονομικά. Η Άγκυρα θέλει διακαώς αυτή τη σχέση και όπως διαφάνηκε από την άτυπη Πενταμερή είναι έτοιμη να μπει σε συζητήσεις για το Κυπριακό, φτάνει να εξυπηρετηθεί ο μεγαλύτερος της στόχος στα ευρωπαϊκά. Θέμα αλλαγής στάσης της στο Κυπριακό δεν φαίνεται να υπάρχει, είναι όμως σαφές πως ζητά διακαώς να εξασφαλίσει οφέλη στο ευρωπαϊκό πεδίο. Κυρίως οικονομικά κέρδη, έχοντας στην εξίσωση την γεωπολιτική της αναβάθμιση. Θέτει το θέμα της βίζας και της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης ενώ θεωρεί απαραίτητη την εμπλοκή της στην υπό διαμόρφωση νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη. Η Βρετανία, που δεν είναι στην Ε.Ε., η Γερμανία, η Πολωνία καλοβλέπουν την τουρκική εμπλοκή, υπάρχουν όμως και αντιδράσεις.
- Η Λευκωσία θέλει να αξιοποιήσει τη συγκυρία και να παίξει το ευρωπαϊκό χαρτί. Η συνεργασία ΟΗΕ και Ε.Ε. προφανώς και εξυπηρετεί την κυπριακή πλευρά τόσο λόγω των δυνατοτήτων των δυο Οργανισμών όσο και ως προς το περιεχόμενο μιας συμφωνίας( αναφορές στην επιστολή της Ε.Ε.).
Επί τούτου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, ανέφερε στο γεύμα των 27 ηγετών των κρατών-μελών με τον Γ.Γ. του ΟΗΕ, την περασμένη Πέμπτη στις Βρυξέλλες, ότι το Κυπριακό αποτελεί ευκαιρία για τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα από τη συνεργασία τους, να αναδείξουν «ένα αποτελεσματικό μοντέλο συνεργασίας».
Η Λευκωσία έχει διαμορφώσει ένα πλάνο στο οποίο κινείται ενώ έχει σπεύσει να ξεκαθαρίσει προς τους όλους τους συνομιλητές της τι είναι αυτό που επιδιώκει και τι μπορεί να συζητήσει.
Οι πληροφορίες αναφέρουν πως η Λευκωσία δεν πρόκειται να συναινέσει σε βήματα της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να υπάρξουν από την Άγκυρα στην πράξη ενέργειες που αφορούν το Κυπριακό. Δεν μπορεί, δηλαδή, η κατοχική πλευρά να μην εκπληρώνει τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της στην Ε.Ε., όπως για παράδειγμα το θέμα του ανοίγματος των τουρκικών λιμανιών σε κυπριακά πλοία και να θέλει να της ανοίξει πόρτες η Λευκωσία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν πρόκειται να στρώσει «κόκκινο χαλί» στην κατοχική δύναμη στα ευρωτουρκικά μόνο και μόνο επειδή θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, ανέφερε καλά ενημερωμένη πηγή. Την ίδια ώρα, η Λευκωσία έχει ξεκαθαρίσει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς πως σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων θα μπορεί να αναστραφεί το πράσινο φως που θα ανάψει η Λευκωσία για να κάνει βήματα η Τουρκία στην Έ.Ε. Τούτο έχει διαμηνυθεί και προς την Άγκυρα.
Την ίδια ώρα τίθεται και το ζήτημα της αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία. Είναι γνωστή η στάση της κατοχικής πλευράς ότι θεωρεί «εκλιπούσα» την Κυπριακή Δημοκρατία. Για τη Λευκωσία το θέμα αυτό δεν είναι προς συζήτηση. Ούτε πρόκειται να δεχθεί αυτό που λέγεται πως η τουρκική πλευρά μπορεί να αναγνωρίσει σε κάποια φάση την Κ.Δ., αλλά στα όρια που βρίσκονται οι ελεύθερες περιοχές. Θα αναγνωρίσει, δηλαδή διά του γνωστού της αφηγήματος, ότι στο νησί υπάρχουν και λειτουργούν δυο χωριστές οντότητες.
Αυτοί οι ελιγμοί της Άγκυρας ήταν αναμενόμενοι. Ωστόσο, ήταν ξεκάθαρο από την τακτική που ακολουθήθηκε στην Πενταμερή, ότι ο δρόμος είναι μακρύς και ότι δεν υπάρχει επί της ουσίας διαφοροποίηση. Ο Φιντάν έχει ξεκαθαρίσει και κατά τη διάρκεια της άτυπης συνόδου, όπως και δημόσια, ότι η πρόταση για δυο κράτη, δυο διεθνώς αναγνωρισμένες οντότητες είναι στην ατζέντα.
Με αυτή τη στάση δεν αναμένεται να προχωρήσουν τα ευρωτουρκικά. Η Λευκωσία θα παίξει προσεκτικά το ευρωπαϊκό χαρτί, για να μην καεί.
Δεν αναμένεται ότι θα υλοποιηθούν τα ΜΟΕ
Η αναφορά του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, σε Ταϊβάν, στη διάρκεια των συζητήσεων στη Γενεύη, ήταν μέρος της τακτικής που ακολουθήθηκε και αποσκοπούσε με αποχρώσεις να παραμείνουν στο τραπέζι πάγιες τουρκικές θέσεις. Πιο τακτικιστής ο Φιντάν «κέρδισε» τον τίτλο του «πολιτισμένου διπλωμάτη», που ήθελε να «συνεννοηθεί», σε αντίθεση με τον κατοχικό ηγέτη, που φορτώθηκε όλα τα αρνητικά σχόλια.
Η κατοχική πλευρά διά του Τατάρ κατέθεσε διάφορες προτάσεις για συνεργασία, στον ηλεκτρισμό ( μεταφορά από Τουρκία κι από εκεί στις ελεύθερες περιοχές), τους υδρογονάνθρακες, στο νερό κ.ά. Όλες οι προτάσεις αφορούσαν συνεργασία δυο οντοτήτων, δυο «κρατών». Γι αυτό και απορρίφθηκαν από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, ο οποίος εξήγησε πως αυτά μπορεί να τα συζητήσει με την Τουρκία, όχι όμως με το κατοχικό καθεστώς, που επιδιώκει διά της διαδικασίας αυτής να αναβαθμιστεί. ΜΟΕ, δηλαδή, η Λευκωσία να συζητήσει με την Τουρκία.
Ξένος διπλωμάτης, που παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στο Κυπριακό, είπε πως δεν αναμένεται να υλοποιηθεί σχεδόν κανένα από τα προτεινόμενα ΜΟΕ καθώς υπάρχουν διαφορές και κάθε πλευρά ξεκινά από διαφορετική αφετηρία. Ούτε για τα οδοφράγματα αναμένεται να υπάρξει συμφωνία, καθώς υπάρχουν οι γνωστές διαφωνίες, ως απόρροια του τουρκικού ετσιθελισμού, ούτε για τα φωτοβολταϊκά καθώς τεχνικά ζητήματα, που τίθενται από τουρκικής πλευράς, παραπέμπουν στη συνεργασία δυο χωριστών οντοτήτων. Η μη υλοποίηση των ΜΟΕ ( κάποια μπορεί να προχωρήσουν) δεν θα επηρεάσει την άτυπη Πενταμερή του Ιουλίου, που στόχο θα έχει να ασχοληθεί με την ουσία. Πρόκειται για δυο παράλληλες προσπάθειες, με τις οποίες θα ασχοληθεί, κυρίως με τη Διάσκεψη, ο προσωπικός απεσταλμένος του Γ.Γ. του ΟΗΕ.
Ο Ερσίν Τατάρ κρατούσε μαζί του έγγραφο, υπό τον τίτλο, «Κυπριακό Συμβούλιο Συνεργασίας» (Cyprus Cooperation Council), το οποίο αναλύει τη συνεργασία μεταξύ των δυο «κρατών». Αποτελεί συνέχεια εκείνου, που κατέθεσε στην άτυπη Πενταμερή του Απριλίου του 2021, στη Γενεύη και εξηγούσε το αφήγημα για τα δυο κράτη. Τότε κατατέθηκε χωρίς να υπάρξει αντίδραση, έστω κι εάν δεν υιοθετήθηκε.
Η Λευκωσία ενόψει αυτού που έγινε το 2021 κινήθηκε προληπτικά και διαμήνυσε και στα Ηνωμένα Έθνη ότι δεν πρόκειται να δεχθεί την κατάθεση τέτοιου εγγράφου και τη συζήτηση του. Κι αυτό έγινε καθώς την κυπριακή θέση αποδέχθηκε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ.
Την ίδια ώρα, η Αθήνα, που ως αναμενόταν κινήθηκε υποστηρικτικά στη Λευκωσία, προετοιμάζεται για την επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα, σε μια προσπάθεια «αναθέρμανσης» των ελληνοτουρκικών.
