Η Κυπριακή Δημοκρατία και το Ισραήλ έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια μια ισχυρή και πολυδιάστατη συνεργασία, η οποία βασίζεται σε κοινά συμφέροντα και στην οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης.

Αυτή η σχέση δεν είναι τυχαία, αλλά έχει τις ρίζες της σε ένα σύνθετο ιστορικό πλαίσιο, το οποίο συνδέει τα δύο κράτη με ιδιαίτερη έμφαση στις εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας. Σήμερα, με την αλλαγή της ηγεσίας στις ΗΠΑ και των αναμενόμενων τεκτονικών γεωπολιτικών εξελίξεων, η Λευκωσία πρέπει να κινητοποιηθεί προκειμένου να σχεδιάσει μαζί με τα Ιεροσόλυμα τα επόμενα βήματα.

Η διμερής σχέση Κύπρου-Ισραήλ μπορεί να αποκτήσει δυναμική, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Είναι μια σχέση, η οποία πρέπει να έρθει «στο φως», προκειμένου οι λαοί των δύο χωρών να αναγνωρίσουν τα κοινά οφέλη και την αξία της συνεργασίας. Η προοπτική ομαλοποίησης των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικά κράτη διευρύνει αυτή την προοπτική.

Ιστορικό Πλαίσιο και σημερινές προκλήσεις

Παρόλο που οι διπλωματικές σχέσεις των δύο κρατών μετρούν μερικές δεκαετίες, οι σχέσεις Κύπρου-Ισραήλ έχουν ιστορικό βάθος. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη στήριξη που έδωσαν οι Κύπριοι σε Εβραίους την περίοδο ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ.

Ο νόστος των Εβραίων να επιστρέψουν στην πατρώα γη ενέπνευσε απλούς Κύπριους, οι οποίοι συνέβαλαν στη μετάβασή τους στο νέο κράτος του Ισραήλ, ενάντια στη βούληση της αποικιοκρατικής διοίκησης της Βρετανίας. Εκείνο το γεγονός γέννησε ένα κοινό σημείο αναφοράς ανάμεσα στους λαούς των δύο χωρών, που έμελλε να αναβιώσει πολλά χρόνια μετά.

Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Μέση Ανατολή, οι πόλεμοι και η γέννηση του παλαιστινιακού ζητήματος δημιούργησαν μια ψυχολογική απόσταση ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ. Μέρος του πληθυσμού ταυτίστηκε με τον αγώνα των Παλαιστινίων.

Η διαρκής άνοδος της τρομοκρατίας, όμως και οι επιχειρήσεις της Χαμάς, της Χεσπολλάχ κι άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων δημιουργούν σκεπτικισμό για τη βία και τα ασύμμετρα μέσα επιβολής που χρησιμοποιούνται.

Τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ότι η Κύπρος και το Ισραήλ είναι δύο κράτη που αγωνίζονται για την επιβίωσή τους, αντιμετωπίζοντας εχθρούς και συμβαδίζοντας με συμμάχους. Η Κύπρος και το Ισραήλ δημιουργούν ένα διάδρομο συνεργασίας, ασφάλειας και σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, ο οποίος τυγχάνει σεβασμού και εκτίμησης από κράτη της περιοχής και από μεγάλες δυνάμεις.

Η Κύπρος, κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το Ισραήλ, γεωπολιτικός δρώντας με ισχυρές στρατιωτικές δυνατότητες, βρήκαν έναν κοινό τόπο συνεργασίας που επεκτάθηκε σε πολλούς τομείς.

Κοινά Συμφέροντα και Συνεργασία

Από το 1990 άρχισαν να οικοδομούνται στέρεες διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ. Από το 2010 και μετά, οι σχέσεις των δύο κρατών έχουν εξελιχθεί σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων της ασφάλειας, της ενέργειας, της οικονομίας, του τουρισμού, των επενδύσεων κ.ά.

Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας έχει ενισχυθεί μέσω κοινών στρατιωτικών ασκήσεων και ανταλλαγών πληροφοριών, κάτι που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμο σε μια περιοχή με αυξημένες προκλήσεις. Οι δυνατότητες συνεργασίας στο τομέα της ασφάλειας είναι ακόμη περισσότερες και πρέπει να αξιοποιηθούν.

Η ενεργειακή συνεργασία έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο σημαντικούς τομείς της διμερούς σχέσης. Οι δύο χώρες επιδιώκουν συνεργασία στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, με την Κύπρο να λειτουργεί ως ένας στρατηγικός συνεργάτης για τον ενεργειακό τομέα του Ισραήλ, καθώς Λευκωσία και Ιεροσόλυμα συνεργάζονται και με άλλα κράτη της περιοχής στο πεδίο της ενέργειας. Τα δύο κράτη μπορούν να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της ενεργειακής τους ασφάλειας, όπως επίσης και να συνεργαστούν περαιτέρω με άλλα κράτη στη περιοχή στο πεδίο της ενεργειακής ασφάλειας.

Η δημιουργία του ανθρωπιστικού διαδρόμου «Αμάλθεια» αποκάλυψε το εύρος της εμπιστοσύνης που τρέφει το Ισραήλ έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όπως επίσης, η περίσταση του ανθρωπιστικού διαδρόμου αναδεικνύει ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες στην Κυπριακή Δημοκρατία να συμβάλει εποικοδομητικά στην περιφερειακή ασφάλεια.

Διεύρυνση Περιφερειακής Συνεργασίας

Η συνεργασία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ έχει επεκταθεί και σε περιφερειακό επίπεδο με τη συμπερίληψη της Ελλάδας και των ΗΠΑ στο πλαίσιο μιας ιδιότυπης τετραμερούς συνεργασίας. Αυτή η συνεργασία θα πρέπει να επικαιροποιηθεί και στο πλαίσιο της νέας διακυβέρνησης των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον έχει κάθε συμφέρον να ενισχύσει τη περιφερειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ και η Κύπρος αποτελούν μια πλατφόρμα αξιοπιστίας που προάγει και παράγει ασφάλεια. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ πρέπει να δώσουν και την απαραίτητη στήριξη στη Λευκωσία για να αναπτύξει και να εκσυγχρονίσει τις αμυντικές δυνατότητες και τα συστήματα ασφαλείας που διαθέτει, προκειμένου να υπάρξει καλύτερη διαλειτουργικότητα, συντονισμός, συνεκπαίδευση και επιχειρησιακή ετοιμότητα έναντι ασύμμετρων και συμβατικών απειλών. Στο πεδίο αυτό υπάρχει πρόοδος και μπορούν να γίνουν ακόμα πιο πολλά.

Κοινή Γνώμη και Αντιφάσεις

Σύμφωνα με έρευνα κοινής γνώμης του 2022, σχεδόν 7 στους 10 Κύπριους εκφράζουν θετική στάση προς το Ισραήλ, όπως επίσης, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, 9 στους 10 θεωρούν ευεργετικές τις καλές σχέσεις ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ. Ωστόσο, η πρόσφατη κλιμάκωση της βίας στη Γάζα έχει ενεργοποιήσει σκεπτικιστικές δυνάμεις στην Κύπρο, οι οποίες ανησυχούν και επικρίνουν. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι οι διεθνείς σχέσεις συχνά χαρακτηρίζονται από προκλήσεις και συγκρούσεις, αλλά και από την ανάγκη για συνεργασία και διάλογο. Η σχέση Κύπρου-Ισραήλ είναι μακρόπνοη, έχει στρατηγική διάσταση και οικοδομεί κοινά συμφέροντα και ευκαιρίες. Το Παλαιστινιακό ζήτημα είναι ένα ζήτημα ασφαλείας και περιφερειακής σταθερότητας και ως τέτοιο πρέπει να απασχολεί την Κύπρο. Οι Παλαιστίνιοι είναι θύματα ενός φαύλου κύκλου, μιας ακούσιας τρομοκρατικής δράσης της Χαμάς και άλλων οργανώσεων, με εξωτερικούς χορηγούς, μιας καταχθόνιας πολιτικής πρακτικής που εργαλειοποιεί και υποβιβάζει την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια.

Μια ευκαιρία για διεύρυνση της στρατηγικής συνεργασίας

Ο πόλεμος στη Γάζα και η καθολική επικράτηση του Ισραήλ έναντι των πληρεξούσιων του Ιράν έχουν αναδείξει την ανάγκη για στρατηγική συνεργασία, καθώς τα Ιεροσόλυμα αντιμετωπίζουν τον «άξονα του κακού», τον οποίο ενορχηστρώνει το Ιράν. Η ήττα του άξονα μπορεί να προσφέρει μια ευκαιρία για την ενίσχυση των σχέσεων Κύπρου-Ισραήλ, καθώς τα δύο κράτη μπορούν να συνεργαστούν για την αποτροπή της επιρροής του Ιράν στην περιοχή και τη δημιουργία μιας νέας προοπτικής περιφερειακής συνεργασίας.

Η ανάπτυξη της διμερούς σχέσης Κύπρου και Ισραήλ αποτελεί ένα παράδειγμα για το πώς οι διεθνείς σχέσεις μπορούν να εξελιχθούν σε βάθος χρόνου, βασιζόμενες σε κοινά συμφέροντα και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Η συνεργασία αυτή έχει ήδη αποδώσει καρπούς και υπάρχει η δυνατότητα για περαιτέρω ανάπτυξη.

Η Κυπριακή Δημοκρατία και το κράτος του Ισραήλ βρίσκονται σε ένα κομβικό σημείο σύμφωνα με το οποίο η στρατηγική αυτή σχέση μπορεί να αξιοποιηθεί περαιτέρω, προσφέροντας νέες προοπτικές και ευκαιρίες για καινοτομία, ασφάλεια και οικονομική ανάπτυξη. Είναι καθήκον των ηγετών και των πολιτών και των δύο χωρών να προχωρήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις, αλλά και τις ευκαιρίες που προσφέρονται. Η συνεργασία αυτή δεν είναι μόνο προς όφελος των δύο κρατών, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

*Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής και Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.