Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία με την εισβολή στη Ρωσία είναι ίσως η πρώτη φορά που οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να λάβουν από μόνοι τους σημαντικές αποφάσεις χωρίς να υπολογίζουν τις ΗΠΑ. Το δε χειρότερο για την ηγεσία της ΕΕ είναι πως αυτή τη στιγμή η Ουάσιγκτον όχι μόνο δεν είναι δίπλα τους αλλά στέκεται και απέναντί τους.
Το πρόσφατο επεισόδιο στο Οβάλ Γραφείο μεταξύ των ηγετών της Αμερικής και της Ουκρανίας είναι ένα σαφές δείγμα του ποιες είναι οι προθέσεις της Ουάσιγκτον έναντι όχι μόνο του Κιέβου αλλά της ΕΕ η οποία όλο αυτό το διάστημα παραμένει στο πλευρό των Ουκρανών και εναντίον της Ρωσίας.
Γιατί είναι σημαντική
Η σύνοδος κορυφής της ΕΕ για την Ουκρανία είχε ανακοινωθεί από τον Αντόνιο Κόστα προ δεκαημέρου. Αποκτά όμως μια άλλη σημασία μετά το πρόσφατο επεισόδιο στο Λευκό Οίκο ανάμεσα σε Τραμπ και Ζελένσκι. Ένα επεισόδιο που έχει θορυβήσει κατά πολύ τους ΕΕ και ως προς τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ.
Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσουν το πως θα στηρίξουν την Ουκρανία στον συνεχιζόμενο πόλεμο κατά της Ρωσίας. Έχει σημασία το εύρος αλλά και το βάθος μέχρι που μπορεί να φτάσει η ευρωπαϊκή στήριξη. Ήδη εγείρονται ερωτηματικά ως προς τις ικανότητες της ΕΕ να παράσχει στην απαραίτητη στρατιωτική στήριξη προς την Ουκρανία.
Οι ηγέτες της ΕΕ δεν είναι ενωμένοι ως προς την κατεύθυνση που θα πρέπει να κινηθούν προς υποστήριξη της Ουκρανίας. Ουγγαρία και Σλοβακία δεν φαίνεται να συμφωνούν ως προς την κατεύθυνση που πρέπει να κινηθεί η ΕΕ.
Θα ψάξουν για γέφυρες
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει αυτή τη στιγμή έτοιμη να πάει κόντρα στις ΗΠΑ για την Ουκρανία, ωστόσο προβληματίζει τους πάντες ως προς τις δυνατότητες που έχει η ΈΕ για να προχωρήσει μόνη της χωρίς τη στήριξη των ΗΠΑ. Αυτή την αδυναμία μπορεί να έχει κατά νουν και ο Ντόναλντ Τραμπ προκειμένου να «εκβιάσει» ένα κλείσιμο του Ουκρανικού.
Η αναζήτηση γεφυρών επικοινωνίας από την Γηραιά Ήπειρο προς τις ΗΠΑ θα πρέπει να αναμένεται εντός των ημερών. Ήδη ο Βρετανός Πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ μπορεί να πρωτοστάτησε μια σύνοδο με ηγέτες και τους θεσμούς της ΕΕ αλλά και συμμετοχή του ΝΑΤΟ, πλην όμως δεν είναι μέλος της ΕΕ. Θεωρείται ότι μπορεί να παίξει ένα ρόλο γεφυροποιού ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες.
Ανάλογο ρόλο θα μπορούσε να παίξει και η Τζόρτζια Μελόνι, η πρωθυπουργός της Ιταλίας. Το ερώτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι κατά πόσο οι ομόλογοί της στην ΕΕ και οι θεσμοί είναι σε θέση να της αναθέσουν αυτό το ρόλο. Η Ιταλίδα Πρωθυπουργός έχει πολύ καλές σχέσεις με τον Ντόναλντ Τραμπ. Όχι όμως και τις καλύτερες σχέσεις με πολλούς εταίρους της στην ΕΕ.
Ο ισχυρός άξονας του «ανατολικού μπλοκ»
Οι χώρες που έζησαν είτε υπό άμεσο σοβιετικό έλεγχο, ως μέλη της ΕΣΣΔ, είτε ως σύμμαχοι στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, δεν μπορούν να ξεπεράσουν την εχθρότητά τους προς τη Ρωσία. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήρθε να τους ξυπνήσει μνήμες το παρελθόντος προκαλώντας άμεσες αντιδράσεις.
Όχι τυχαίο ότι οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία αποτελούν ένα ισχυρό αντιρωσικό λόμπι εντός της ΕΕ.
Ο Πολωνός Πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ ήταν και ένας από τους πιο έντονους στις τοποθετήσεις του υποστηρίζοντας κι αυτή την ακόμα την απεξάρτηση της ΕΕ από τις εγγυήσεις ασφάλειας των ΗΠΑ. Δηλώντας χαρακτηριστικά: «Πεντακόσια εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους», δήλωσε. «Μπορείς να βασιστείς; Βασίσου στον εαυτό σου. Ξεκίνα να βασίζεσαι στον εαυτό σου».
Η επόμενη ημέρα
Η όποια κατεύθυνση αποφασίσει να κινηθεί η Ένωση μετά τη σύνοδο της Πέμπτης δεν θα είναι χωρίς κόστος. Η συζήτηση περιστρέφεται στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και το πως αυτή πρέπει να ξεκινήσει να κάνει βήματα μακριά από την αμερικανική εξάρτηση.
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Λε Φιγκαρό μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Εμανουέλ Μακρόν απαίτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερο στην άμυνά τους. «Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για τη συνέχεια, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ», είπε.
Προκειμένου να ενισχύσει δραστικά τους αμυντικούς προϋπολογισμούς των χωρών, ο Γάλλος πρόεδρος προέτρεψε το μπλοκ να αξιοποιήσει προγράμματα της ΕΕ «που δεν χρησιμοποιούνται».
Στήριξη και κυρώσεις
- Απ’ όταν ξεκίνησε η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν διαθέσει σχεδόν 135 δισ. ευρώ προς υποστήριξη της Ουκρανίας και του λαού της, εκ των οποίων 48,7 δισ. ευρώ για τη στήριξη των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
- Μεταξύ 2022 και 2024 η ΕΕ κινητοποίησε 6,1 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη προς κάλυψη των πιεστικών στρατιωτικών και αμυντικών αναγκών της Ουκρανίας.
- Η ΕΕ έχει επίσης επιβάλει άνευ προηγουμένου κυρώσεις κατά της Ρωσίας: οι πιο πρόσφατες κυρώσεις εγκρίθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2025 και εστιάζουν σε ζωτικούς τομείς της ρωσικής οικονομίας όπως ο τραπεζικός τομέας, ο σκιώδης στόλος του Πούτιν και αγαθά και τεχνολογίες στους τομείς της βιομηχανίας και της ενέργειας.
- Το 95% των κερδών που προέρχονται από την ακινητοποίηση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων θα διατεθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ και θα διοχετευτεί μέσω του μηχανισμού δανειακής συνεργασίας για την Ουκρανία.
Η πρόσκληση του Αντόνιο Κόστα τα μέλη του ΕΣ
Στην προσκλητήρια επιστολή του προς τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο Πρόεδρος Αντόνιο Κόστα αναφέρει τα πιο κάτω:
«Σας προσκαλώ σε έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου, με κύριο θέμα την ευρωπαϊκή άμυνα και την Ουκρανία.
Όσον αφορά την ευρωπαϊκή άμυνα, θα ήθελα να δώσουμε συνέχεια στην άτυπη σύσκεψη που πραγματοποιήσαμε στις 3 Φεβρουαρίου, με σκοπό να λάβουμε κάποιες πρώτες αποφάσεις για τον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα ώστε να καταστήσουμε την Ευρώπη πιο κυρίαρχη, πιο ικανή και πιο καλά εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τις άμεσες και τις μελλοντικές προκλήσεις για την ασφάλειά της.
Όσον αφορά την Ουκρανία, υπάρχει νέα δυναμική η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη. Είναι λοιπόν σημαντικό να ανταλλάξουμε απόψεις για το πώς θα στηρίξουμε περισσότερο την Ουκρανία και για τις αρχές που θα πρέπει να τηρούνται στο μέλλον. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι έτοιμα να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες για την ασφάλεια της Ευρώπης. Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για πιθανή ευρωπαϊκή συνεισφορά στις εγγυήσεις ασφάλειας που θα απαιτηθούν για τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία.
Προσκάλεσα τον Πρόεδρο κ. Ζελένσκι να έρθει στις Βρυξέλλες με την ευκαιρία της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για να συζητήσει μαζί μας τις τελευταίες εξελίξεις.
Η σύνοδός μας θα ξεκινήσει στις 12.30 με την συνηθισμένη ανταλλαγή απόψεων με την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Πρόεδρο Ζελένσκι κατά τη διάρκεια του γεύματος. Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στην ευρωπαϊκή άμυνα και θα συζητήσουμε για την Ουκρανία. Προσβλέπω στη συνάντησή μας στις 6 Μαρτίου».
