Η περίοδος μέχρι τα μέσα Μαρτίου όταν θα πραγματοποιηθεί η άτυπη διάσκεψη για το Κυπριακό κρίνεται θα είναι καθοριστικής σημασίας, με το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών να θέλει να φύγει από την Ελβετία με κάτι ανακοινώσιμο. Βασικό ζητούμενο για τον διεθνή οργανισμό είναι να καταφέρουν οι εμπλεκόμενοι στο Κυπριακό να καταλήξουν σε μια συμφωνία που να ανοίγει το δρόμο προς τα εμπρός.
Αποστολή δύσκολη, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, όχι όμως αδύνατη εάν τα Ηνωμένα Έθνη κινηθούν με αποφασιστικότητα και ασκήσουν τις ανάλογες πιέσεις.
Αυτό που φάνηκε και στο δείπνο της Νέας Υόρκης, πριν από τέσσερις μήνες, ήταν πως ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν κινείται στο κενό όσον αφορά το Κυπριακό και πάει επαρκώς προετοιμασμένος στοχεύοντας σε ένα αποτέλεσμα.
Μέσα από την βήμα-βήμα τακτική του θέλει να κρατά όλους τους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό σε εγρήγορση καθιστώντας τους παράλληλα ξεκάθαρο πως δεν έχει πρόθεση να εγκαταλείψει την όλη προσπάθεια. Θέλει να γίνονται μικρά και ουσιαστικά βήματα και μετά το στραπάτσο του Κραν Μοντανά δείχνει να μην ευνοεί συναντήσεις που θα ανεβάζουν υπερβολικά ψηλά τον πήχη των προσδοκιών.
Η Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο αναμενόταν στο νησί (σύμφωνα με όσα είχαν λεχθεί ευθύς μετά το δείπνο της Νέας Υόρκης) πολύ πιο νωρίς, Νοέμβρη ή Δεκέμβρη. Μετά πήγε Γενάρη και τελικά ταξίδεψε στην περιοχή μερικές εβδομάδες πριν από το (όπως φαίνεται) καθορισμένο ραντεβού της 17 και 18 Μαρτίου στην Ελβετία. Κίνηση η οποία δείχνει πως η αποστολή της Αναπληρώτριας Γενικής Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών ήταν για να προετοιμάσει τη άτυπη διάσκεψη με τη συμμετοχή των δύο κοινοτήτων και των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Αλλά και τα όσα θα ακολουθήσουν μετά, καθώς είναι εμφανές ότι στόχος του ΓΓ ΟΗΕ είναι να υπάρξει και συνέχεια.
Το θέμα του απεσταλμένου
Η αντιπροσωπεία των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο φρόντισε να φτιάξει για την Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο ένα αντίστοιχο πρόγραμμα με εκείνο που ακολουθούσε πριν από ένα χρόνο η Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ. Πρόγραμμα που περιλάμβανε συναντήσεις και με την κοινωνία των πολιτών και άτομα που ενδιαφέρονται για το Κυπριακό.
Στις συναντήσεις αυτές, στις οποίες περιλήφθηκαν και πρώην διαπραγματευτές, έγινε μια ανταλλαγή απόψεων ως προς τη συνέχεια. Κάτι που βγήκε προς τα έξω, και το οποίο προηγουμένως δεν είχε λεχθεί όσον αφορά τις συναντήσεις που είχε η αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών με τους δύο ηγέτες, ήταν το θέμα απεσταλμένου.
Σύμφωνα με πληροφορίες από άτομα που είναι γνώστες του θέματος, η Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο άφησε να φανεί ότι υπάρχει πρόθεση από πλευράς του διεθνούς οργανισμού για το διορισμό ενός απεσταλμένου. Η αποστολή του ατόμου αυτού θα είναι να αναλάβει να τρέξει την προσπάθεια στο Κυπριακό μετά και τη συνάντηση στην Ελβετία, η οποία θα πραγματοποιηθεί σ’ ένα μήνα.
Λαμβανομένου υπόψη ότι ο διορισμός απεσταλμένου από το Γενικό Γραμματέα είναι μια πονεμένη ιστορία, η ΝτιΚάρλο θέλησε να εκμεταλλευθεί το ταξίδι της στην περιοχή για να βολιδοσκοπήσει τα μέρη ως προς το ενδεχόμενο αυτό. Όσον αφορά την ελληνοκυπριακή πλευρά οι πληροφορίες την φέρουν να έχει τοποθετηθεί θετικά. Δεν καταγράφηκε οποιαδήποτε αντίδραση από τουρκικής πλευράς.
Η ΑΓΓ ΟΗΕ φαίνεται να ήθελε να μαζέψει αντιδράσεις οι οποίες θα είναι χρήσιμες για τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα όταν θα βρεθεί στην Ελβετία τον Μάρτη. Αυτό που φάνηκε από τις συζητήσεις στην Κύπρο, είναι πως το θέμα διορισμού απεσταλμένου θέλει να το συζητήσει ο ΓΓ ΟΗΕ με τα εμπλεκόμενα μέρη κατά την άτυπη διάσκεψη.
Πέραν από μια συμφωνία
Σίγουρα ο Αντόνιο Γκουτέρες συγκαλώντας μιας διευρυμένη άτυπη συνάντηση με όλους τους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό θα θέλει να φύγει από την Ελβετία με κάτι θετικό. Εξάλλου, αμέσως μετά θα βρεθεί στις Βρυξέλλες για τη συνάντησή του με τους Ευρωπαίους ηγέτες και θα ήταν ό,τι καλύτερο για τον ίδιο να προβεί σε μια ανακοίνωση για το Κυπριακό.
Ζητούμενο βεβαίως στην προκειμένη περίπτωση είναι η ώθηση της προσπάθειας προς τα εμπρός. Και μια συμφωνία για διορισμό ενός απεσταλμένου θα ήταν ένα δείγμα ότι τα πράγματα στο Κυπριακό κινούνται προς τα προς εμπρός και δεν μένουν στάσιμα.
Όμως αυτό από μόνο του δεν αρκεί γιατί και στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξε συμφωνία για διορισμό απεσταλμένου, βλέπε περίπτωση Ολγκίν, πλην όμως η τουρκική πλευρά φρόντισε να οδηγήσει την όλη προσπάθεια σε ένα αδιέξοδο με αποτέλεσμα τα πράγματα να μείνουν στη μέση του δρόμου.
Γι’ αυτό και δεν αποκλείεται ο ΓΓ ΟΗΕ να θέλει αυτή τη φορά μια κοινή συμφωνία όλων ότι θα συνεργαστούν με το όποιο άτομο επιλέξει ως εκπρόσωπό του για να τρέξει την όλη διαδικασία.
Το ερώτημα και πάλι βρίσκεται στο κατά πόσο η τουρκική πλευρά θα συνεργαστεί με τον όποιο απεσταλμένο ή την όποια απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για να προχωρήσει η διαδικασία στο Κυπριακό ή κατά πόσο θα ακολουθήσει την ίδια τακτική όπως και με την περίπτωση της Ολγκίν.
Επιστρέφει η συζήτηση περί νέων ιδεών
Ένα θέμα που έρχεται και επανέρχεται στις συζητήσεις για το Κυπριακό, στα διπλωματικά και πολιτικά παρασκήνια, είναι αυτό της προώθησης νέων ιδεών. Ήταν κάτι για το οποίο γινόταν αναφορά και επί θητείας Ολγκίν, αλλά και μετά. Με πολιτικούς παράγοντες στο νησί να εμφανίζονται σίγουρα και να δηλώνουν μετά επιτάσεως ότι οσονούπω έρχονται νέες ιδέες από το Γενικό Γραμματέα.
Πέρασε ολόκληρο το 2024, πέρασαν οι χωριστές συναντήσεις της Νέας Υόρκης, αλλά και μετά το δείπνο μεταξύ του Γενικού Γραμματέα και των δύο ηγετών, αλλά νέες ιδέες δεν έπεσαν στο τραπέζι, έστω και υπό την μορφή κατ’ οίκον εργασίας προς τα μέρη.
Η κινητικότητα που ξεκίνησε με την επίσκεψη ΝτιΚάρλο και θα πάει τουλάχιστον μέχρι και τη συνάντηση της Ελβετίας έφερε στην κουβέντα και τα περί νέων ιδεών. Κάτι που μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να στηρίζεται με γεγονότα, δηλαδή να έχει δοθεί προς τα ενδιαφερόμενα μέρη η ένδειξη ότι κάτι τέτοιο ετοιμάζεται από πλευράς Ηνωμένων Εθνών.
Επί του παρόντος το θέμα των ιδεών είναι κάτι που συζητείται και συντηρείται από συγκεκριμένους διπλωματικούς και πολιτικούς κύκλους. Και ούτε μέχρι στιγμής οι ίδιοι, που εμφανίζονται και άριστοι γνώστες του παρασκηνίου, δεν έχουν δώσει κάτι προς τα έξω που να επιβεβαιώνει ότι επίκειται μια κίνηση από πλευράς ΓΓ η οποία θα είναι προς την κατεύθυνση της υποβολής κάποιων απόψεων ή εισηγήσεων.
Σε κάθε περίπτωση όμως το σενάριο ιδέες δεν μπορεί να αποκλείεται. Είναι μια τακτική που προσφέρεται εάν θελήσει η πλευρά του διεθνούς οργανισμού να σπρώξει περαιτέρω τα πράγματα στο Κυπριακό. Αυτό ωστόσο θα εξαρτηθεί από τις προθέσεις του ίδιου του Αντόνιο Γκουτέρες και τι θέλει να βγάλει από τη συνάντηση του Μαρτίου.
Συνταγματικά και άλλα…
Η αναθέρμανση των προσπαθειών και η νέα κινητικότητα στο Κυπριακό έφερε εκ νέου στο προσκήνιο και τη συζήτηση ιδεών και απόψεων ως προς το τι θα μπορούσε να βοηθήσει για να μπουν τα πράγματα σε μια τροχιά. Μεταξύ των όσων έχουν ακουστεί είναι και το θέμα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, με κάποιους κύκλους να υποστηρίζουν ότι μέσω αυτής τους οδού μπορεί να ξεπεραστούν κάποιες ενστάσεις ή αιτιάσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς.
Στον αντίποδα όμως, εκείνο που επισημαίνεται στις συζητήσεις στους πολιτικούς και διπλωματικούς λόγους είναι πως τα συνταγματικά μπορεί να δώσουν μια ώθηση στο διάλογο, αλλά εκείνο που πραγματικά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί για να μπορεί να λεχθεί ότι υπάρχει προοπτική είναι το κεφάλαιο της ασφάλειας. Και αυτό είναι κάτι που θα το αποφασίσει η Τουρκία εάν θέλει να το συζητήσει και πότε.
Προετοιμάζεται με φόντο το ναυάγιο
Στη Νέα Υόρκη μπορεί ο Γενικός Γραμματέας και οι συνεργάτες του να προετοιμάζονται για την άτυπη διάσκεψη της Ελβετίας και να αναζητά τρόπους για να ανοίξει ο δρόμος προς τα εμπρός, αλλά στην Άγκυρα δεν σκέφτονται το ίδιο.
Η τουρκική πλευρά κάνει τους δικούς τους σχεδιασμούς για την επόμενη ημέρα. Ήδη σχεδιάζει τη διαχείριση ενός πιθανού ναυαγίου στη νέα προσπάθεια στο Κυπριακό. Ένα ναυάγιο το οποίο μπορεί μεν να προκαλέσει η ίδια αλλά στόχος της παραμένει – όπως και στο παρελθόν – να μην φανεί σε καμιά περίπτωση ότι οφείλεται στην ίδια. Εάν τα καταφέρει και υιοθετηθεί (όπως έπραξε και το 2017) ένα αφήγημα που δείχνει προς την ελληνοκυπριακή πλευρά, αυτό θα είναι ό,τι καλύτερο για την ίδια την Τουρκία.
Το πρόσφατο ταξίδι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Πακιστάν αποτελεί ένα άλλο δείγμα των κινήσεων της Άγκυρας. Στην προκειμένη περίπτωση κατάφερε ακόμα μια φορά να εκμεταλλευθεί τη δεσπόζουσα θέση που έχει στις σχέσεις της με το Πακιστάν προκειμένου να εκμαιεύσει μια τοποθέτηση η οποία να είναι στην ίδια ακριβώς γραμμή με το δικό της αφήγημα στο Κυπριακό. Ανάλογες τοποθετήσεις καταγράφονται και από άλλες χώρες όπου η Τουρκία επηρεάζει πρόσωπα και καταστάσεις.
Είναι αυτές οι χώρες, σε περίπτωση ενός νέου ναυαγίου, που θα επιχειρήσουν να ξεπλύνουν τις όποιες ευθύνες της Άγκυρας και παράλληλα να προωθήσουν αυτό που από καιρό επιδιώκει η Τουρκία. Να κηρυχθεί οριστικό αδιέξοδο στο Κυπριακό, η ευθύνη να πάει στην ελληνοκυπριακή πλευρά, και να ανοίξει το θέμα αναγνώρισης του ψευδοκράτους κατά επίσημο τρόπο.
Η περίπτωση του Πακιστάν δεν είναι τυχαία. Αποτελούσε πάντα ένα δορυφόρο των τουρκικών θέσεων στο Κυπριακό, πόσο δε στην παρούσα φάση που κατέχει και μια θέση, ως μη μόνιμο μέλος, στο Συμβούλιο Ασφαλείας και μπορεί να σπρώξει περισσότερα τα πράγματα στο παρασκήνιο.
