Απ’ αφορμή το άρθρο του Ανδρέα Πιμπίσιη («Φιλελεύθερος» 29/11/2024) για τα «13 σημεία» του Μακαρίου για τροποποίηση του κυπριακού Συντάγματος, που υπέβαλε στους Τούρκους στις 30 Νοεμβρίου 1963, και την προτροπή του συναδέλφου, όπως «οι εκάστοτε κυβερνώντες στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα να θυμούνται και να το έχουν ως παράδειγμα προς αποφυγήν», να θυμίσω στους αναγνώστες μια σειρά από οδυνηρά γεγονότα, που προηγήθηκαν, αλλά, κυρίως, που ακολούθησαν την ενέργεια αυτή. Γεγονότα καταστροφικά για την Κύπρο και εθνικώς θανάσιμα για τον Ελληνισμό της νήσου.
Αρχίζοντας από την απαίτηση Μακαρίου για τροποποίηση -και όχι για κατάργηση ρου ζυριχικού Συντάγματος, αναφέρω ότι αυτή δεν εφευρέθηκε το 1963, είχε παρελθόν. Την εξέφρασε ο Πρόεδρος από του Ιανουαρίου του 1962, σε ομιλία στην τελετή κοπής της βασιλόπιτας στην ΟΧΕΝ Λευκωσίας, όπου συνήθιζε καθεχρονικά να κάνει πολιτικές αποκαλύψεις και εξαγγελίες. Το αδιέξοδο στο θέμα του των χωριστών Δήμων σε πέντε πόλεις της Κύπρου, όπως προνοούσαν οι Συμφωνίες του 1959 -τη δημιουργία των οποίων ο Μακάριος δέχτηκε στο Λονδίνο, αλλά μετά αρνείτο να υλοποιήσει τη θετική στάση του- όπως και η κρίση στα μέσα του 1963, για το Συνταγματικό Δικαστήριο στα, ως αποτέλεσμα της οποίας παραιτήθηκε και έφυγε από την Κύπρο ο Γερμανός Πρόεδρος του Δικαστηρίου Γερμανός καθηγητής Φόρστχοφ, είχαν άμεση συνάφεια με τις επιδιώξεις του Μακαρίου για το Σύνταγμα.
Αναγκαίο να προστεθεί, ότι ο Μακάριος, παρά τις διακηρύξεις και εμμονές του, δήλωσε δημόσια, αρχές Μαΐου ’63, ότι «το Σύνταγμα επιτάσσει σαφώς, τη δημιουργία χωριστών Δήμων με εδαφικά όρια. Για ν’ ακολουθήσει ο Πρόεδρος της Βουλής Γλ. Κληρίδης, που όχι μόνο επανέλαβε το ίδιο, αλλά διακήρυξε πρόσθετα, ότι «αι Συμφωνίαι και το Σύνταγμα αποτελούν ζουρνομανδύαν» και ότι «αι βασικαί έννοιαι του Συντάγματος είναι βασικώς εσφαλμέναι».
Πληροφορηθείσα η Ελληνική Κυβέρνηση τις προθέσεις Μακαρίου για τροποποίηση του Συντάγματος, απέστειλε τον επόμενο μήνα αυστηρή επιστολή στον Μακάριο, μέσω του υπ. Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, όπως μην προχωρήσει στις επιδιώξεις του γιατί ελλοχεύουν θανάσιμοι εθνικοί κίνδυνοι. Προειδοποιούσε, μάλιστα, ο Αβέρωφ: «Εάν επιδιωχθεί μονομερής κατάργηση των Συμφωνιών ή μέρους αυτών από την Κύπρο. η Ελλάς θα διαχωρίσει τας ευθύνας της». Αλλά ο Μακάριος, όχι μόνο αγνόησε την προειδοποίηση, αλλά, στη συνέχεια, εκμεταλλεύθηκε την παραίτηση της Κυβέρνησης Κων. Καραμανλή (17/6/63) και την πολιτική αστάθεια που επικράτησε στην Ελλάδα, με υπηρεσιακή Κυβέρνηση υπό τον Στ. Μαυρομιχάλη. «Είναι αξιοπαρατήρητο», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Έλληνας διπλωμάτης Άγγελος Βλάχος, «ότι κάθε φορά που σημειώθηκε πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, ο Αρχιεπίσκοπος την εκμεταλλεύθηκε για να αναλάβει μια πρωτοβουλία που θα δέσμευε την ελληνική Κυβέρνηση».
«Όσοι σκάβουν τον λάκκο για Τ/κ, θα πέσουν αυτοί μέσα!..»
Με βάση τα πιο πάνω, ο Μακάριος σε απόλυτη συνεννόηση με τον ύπατο Αρμοστή της Αγγλίας στην Κύπρο Άρθουρ Κλαρκ -και, ασφαλώς, τους… όφεις του Φόρεϊν Όφφις προϊσταμένους αυτού- προχώρησε στην τελική προετοιμασία των προτάσεών του για αλλαγές στο Σύνταγμα. Για να τις υποβάλει επίσημα στην Άγκυρα και την τ/κ ηγεσία στις 30 Νοεμβρίου. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Έλληνας διπλωμάτης Δ. Μπίτσιος: «Το μνημόνιο Μακαρίου είναι έτοιμο, δακτυλογραφείται και επιδίδεται στον αντιπρόεδρο Κιουτσούκ και κοινοποιείται «εξ αφροφροσύνης» στους Πρέσβεις, Ελλάδος, Αγγλίας και Τουρκίας. Ο κύβος έχει ριχθεί…».
Οι Τούρκοι στην Κύπρο κράτησαν τότε σιωπή στην ενέργεια Μακαρίου. Όμως στην εφημερίδα «Χαλκίν Σεσί», ο Αντιπρόεδρος Φαζίλ Κιουτσούκ δήλωσε: «Αυτοί που σκάβουν το λάκκο της τουρκικής κοινότητας πρέπει να τον σκάψουν στα δικά τους μέτρα, για να μπορέσουν εύκολα να βγουν απ’ αυτό όταν θα πέσουν οι ίδιοι μέσα, στο σύντομο μέλλον»….
Στην Άγκυρα, εξάλλου, στις 7 του Δεκέμβρη, ο υπουργός Εξωτερικών Ερκίν, ανήγγειλε ότι η Άγκυρα είχε απορρίψει επίσημα τις προτάσεις. Παράλληλα, την ίδια ημέρα, ο Τούρκος Πρέσβης στη Λευκωσία Οκζόλ, επέδωσε στο Μακάριο τη γραπτή απόρριψη. Ο Μακάριος δεν έκανε δεκτές τις απορρίψεις, λέγοντας ο,τι οι προτάσεις δόθηκαν στον Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ και, ως εκ τούτου, δεν δέχεται την απάντηση ξένων κυβερνήσεων.
Όπως αναμενόταν, η κίνηση Μακαρίου επέτεινε περαιτέρω την ένταση στο εσωτερικό της νήσου, μεταξύ των Ελλήνων και Τούρκων. Των υπό την καθοδήγηση του Ρ. Ντενκτάς, Τούρκων, οι οποίοι από του 1959 λεπτό δεν έπαψαν να εξοπλίζονται και να εκπαιδεύονται, προετοιμαζόμενοι στρατιωτικά.
Υπολογίζεται ότι κατά την περίοδο εκείνη, η τρομοκρατική Οργάνωση ΤΜΤ διέθετε γύρω στις 7.000 ενόπλους, αξιόλογη συνοχή και πειθαρχία. Σε ετοιμότητα βρισκόταν επίσης και η ΤΟΥΡΔΥΚ, η οποία, όπως γράφει ο τότε Τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα Ι. Βερκίν, «δεν ήταν κανονική δύναμη 650 ατόμων, αλλά μια οργάνωση πυρήνας που, στην ανάγκη, μπορούσε να πλαισιώσει πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις».
Αποκαλυπτικό των τουρκικών διχοτομικών προθέσεων, αλλά και καμπανάκι για την ελληνική πλευρά, που, όμως, δεν λήφθηκε υπ’ όψη, ούτε στο εγγύς ούτε και στο απώτερο μέλλον, ήταν το απόρρητο έγγραφο που βρέθηκε στο γραφείο του Τ/κ υπουργού Γεωργίας Πλουμέρ μετά τα αιματηρά γεγονότα του Δεκεμβρίου 1963. Είχε ημερομηνία 14/9/63 και τις υπογραφές των Κιουτσούκ και Ντενκτάς, σ’ αυτό δε αποκαλύπτονταν οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι των Τ/κ και οι προβλέψεις τους, που επαληθεύτηκαν, δυστυχώς, πολλά χρόνια αργότερα. Τονιζόταν προφητικά, ως κατάληξη, στο έγγραφο: «Υπάρχει η βεβαιότητα, ότι αργά ή γρήγορα θα υπάρξει μια συνταγματική κρίση, αλλά μέχρι τότε οι Έλληνες θα μας δώσουν πολλές ευκαιρίες σ’ αυτό το θέμα. Είναι, μάλιστα, φανερό από τώρα, ότι τις περισσότερες ευκαιρίες θα μας τις δώσουν με τη συμπεριφορά τους»…
«Η Αθήνα θα ζητούσε παραίτηση Μακαρίου»
Με όλα αυτά να συμβαίνουν γύρω από το «Σχέδιο Μακαρίου», όπως τελικά ονομάστηκε, να ληφθούν υπ’ όψη πρέπει, και τα εξής αξιοσημείωτα:
1.Ματαίως ο τότε Αρμοστής της Κύπρου στο Λονδίνο Κ. Ασσιώτης, εφιστούσε την προσοχή της Κυπριακής Κυβερνήσεως, ότι οι Άγγλοι μάς εμπαίζουν και ότι μάς ετοίμασαν παγίδα. Εστάλη, μάλιστα, τότε ειδικά στη Λευκωσία ο Κύπριος γιατρός στο Λονδίνο Όμηρος Χαπίπης, υπό το πρόσχημα ότι ερχόταν για αγορά οικοπέδου, για να αποτρέψει τον Μακάριο από την υποβολή των «13 σημείων». Με τον κ. Χαπίπη, βέβαια, να ενεργεί έτσι, γιατί διατηρούσε σχέσεις με εξέχοντες Βρετανούς πολιτικούς και, συνεπώς, γνώριζε και της λεπτομέρειες της ύπουλης αγγλικής διπλωματίας.
2.Ο πολιτευτής γιατρός και Δήμαρχος Λευκωσίας Θ. Δέρβης (άρθρο του στην «Εθνική», 18/3/968), περνώντας από την Αθήνα στην επιστροφή του από επαγγελματικό ταξίδι στην Ευρώπη, μετά τον εκλογικό θρίαμβο της Ένωσης Κέντρου στις γενικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου ’63, συνάντησε τον υπ. Εξωτερικών της Κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, Σοφοκλή Βενιζέλο, ο οποίος τον πληροφόρησε, ότι ο Μακάριος τίποτε για τα σχέδιά του για το Σύνταγμα δεν ανακοίνωσε στη νέα Ελληνική Κυβέρνηση προκειμένου να τη συμβουλευθεί, με την προσθήκη, μάλιστα, ότι: Όταν η Ένωση Κέντρου θα ανερχόταν στην αρχή, στις νέες εκλογές που ορίστηκαν για τον Φεβρουάριο του 1964, «θα καλούσε τον Μακάριο να παραιτηθεί, γιατί φοβόταν ότι με την πολιτική του θα κατέστρεφε όχι μόνο την Κύπρο, αλλά και αυτή την Ελλάδα»… Όπως προσθέτει ο Δέρβης, αυτό το είπε και στον τότε Έλληνα πρέσβη στην Κύπρο Μιλτιάδη Δελιβάνη, ο οποίος, «όταν ανέγραψα την λεπτομέρειαν ταύτην, δεν ετόλμησε να την διαψεύσει».
Επισημαίνεται ότι, το «Σχέδιο Μακαρίου» για τροποποίηση του Συντάγματος, εκτός από την Ελλάδα και την Τουρκία, δεν ευνοούσαν ούτε οι υπερδυνάμεις. Δυστυχώς, τα όσα ακολούθησαν την αγώνα της ΕΟΚΑ απέδειξαν ότι, ως Κύπρος δεν διαθέταμε διεθνή στηρίγματα. Είχαμε μπροστά τους μια δόλια Αγγλία, μια σκληρή Τουρκία και μια υποχωρητική ελληνική Κυβέρνηση. Η Κοινοπολιτεία και το «Κίνημα Αδεσμεύτων», στα οποία έσπευσε να εντάξει την Κ.Δ. ο Μακάριος, κάθε άλλο παρά ασφάλεια και βοήθεια πρόσφεραν στο νεοσύστατο κράτος. Γιατί, η μεν Κοινοπολιτεία ήταν καθαρά όργανο των Εγγλέζων, το δε «Κίνημα Αδεσμεύτων», τίποτε λιγότερο από παρακλάδι του διεθνούς κομμουνισμού.
Τα «13 σημεία» του Μακαρίου
1.Να καταργηθεί το «βέτο» του Τ/κ Αντιπροέδρου.
2.Να ορισθεί ως αντικαταστάτης του Προέδρου ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας και όχι ο Πρόεδρος της Βουλής.
3.Το Προεδρείο της Βουλής να εκλέγεται από το σύνολο των βουλευτών και όχι χωριστά από τους Έλληνες και τους Τούρκους.
4.Το Προέδρο της Βουλής να αντικαθιστά ο Τ/κ Αντιπρόεδρος και όχι ο γηραιότερος Έλληνας βουλευτής.
5.Να καταργηθούν οι διατάξεις για τις χωριστές πλειοψηφίες, που απαιτούνται για τη ψήφιση νόμων σχετικών με τα Δημαρχεία, τους φόρους και το εκλογικό σύστημα.
6.Να καταργηθεί η διάταξη για τα χωριστά Δημαρχεία.
7.Να ενοποιηθεί το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης.
8.Να καταργηθεί η διαίρεση των δυνάμεων ασφαλείας σε Αστυνομία και Χωροφυλακή.
9.Να καθορίζεται με νόμο η δύναμη των Δωμάτων Ασφαλείας.
10.Η συμμετοχή των Τούρκων στη Δημόσια Υπηρεσία, τις Δυνάμεις Ασφαλείας και το Στρατό, να περιορισθεί στο 18%.
11.Να λειωθεί από 10 σε 5 ο αριθμός των μελών της Δημόσιας Υπηρεσίας.
12.…και οι αποφάσεις να παίρνονται με πλειοψηφία.
13.Να καταργηθεί η Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση.
«Νομίζαμε ότι μπλόφαραν!..»
Στις 6 και 7 Αυγούστου 1963, ο «Φιλελεύθερος» είχε δημοσιεύσει μακρά συνέντευξη του Μακαρίου, στην οποία τόνιζε και τα εξής: «Η αναθεώρησις των Συμφωνιών και του Συντάγματος, θα επιδιωχθεί έστω και δια μονόπλευρων εν ανάγκη πρωτοβουλιών και μέτρων υπό της κυπριακής ηγεσίας».
Η δήλωση είναι πιστεύω ενδεικτική, κάποιων ευρύτερων προθέσεων του Μακαρίου. Ότι ίσως προχωρούσε και πέραν των λόγων, προκειμένου να πετύχει αναθεώρηση της Ζυρίχης. Με ποια, όμως, δεδομένα στο χέρι; Με ποιες, κυρίως, στρατιωτικές δυνατότητες, αφού γνώριζε τις μεγάλες δυναμικές προετοιμασίες των Τούρκων και τη γύμνια της δικής μας πλευράς; Μήπως με τις ομάδες των εθελοντών πολιτών (Οργάνωση «Ακρίτα» (Γιωρκάτζη), Σαμψών, Λυσσαρίδη και άλλων), που ο ίδιος δημιούργησε, αλλά δεν είχαν ούτε οπλισμό, ούτε εκπαίδευση και συνεργασία; Και -τααυτόχρονα- με τις πόρτες κλειστές από κάθε εξωκυπριακή πλευρά, με μόνη ανοικτή, αλλά παγιδευμένη, εκείνην των Εγγλέζων;
Το πιο λυπηρό, όμως, στο θέμα των «13 σημείων», είναι το εξής, όπως το αναφέρει σε άρθρο του («Πολίτης, 30/10/2022) ο παλιός διπλωμάτης Αλέκος Ζήνων: «Μετά από χρόνια, έθεσα το ερώτημα στους στενούς συνεργάτες του Μακαρίου Τάσσο Παπαδόπουλο, Σπύρο Κυπριανού και Στέλλα Σουλιώτη, γιατί ο Μακάριος προχώρησε με την συνταγματική αλλαγή παρόλο που γνώριζε την αντίθεση των Τούρκων, πήρα την περίεργη απάντηση: «Νομίζαμε ότι μπλόφαραν»…
Η Ιστορία, όμως, διδάσκει, ότι οι Τούρκοι κάθε άλλο παρά μπλοφάρουν σε ό,τι λένε και ό,τι κάνουν. Πάντοτε λένε καθαρά αυτό που θα κάνουν και πάντα το κάνουν, έστω με καθυστέρηση, μικρή ή μεγάλη.
«Εγώ τοποθέτησα τη βόμβα στον ανδριάντα του ήρωα Μ. Δράκου»!
Η αισχρή προβοκάτσια που πυροδότησε την ένταση στην Κύπρο
Την υποβολή των «13 σημείων» του Μακαρίου στους Τούρκους, ακολούθησε η εγκληματική προβοκάτσια ανατίναξης του ανδριάντα του ήρωα της ΕΟΚΑ Μάρκου Δράκου, στη Λευκωσία. Ένα ξαφνικό, αναπάντεχο γεγονός που συγκλόνισε και ανησύχησε τον κυπριακό λαό, και το οποίο, όπως είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, στόχευε στην υποκίνηση των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων, ως των δήθεν δραστών του αποτρόπαιου αυτού εγκλήματος!
Από τις επίσημες Αρχές, έγινε, δυστυχώς, τότε προσπάθεια επίρριψης ευθυνών στους Τούρκους, πλην όμως τα στοιχεία και οι μαρτυρίες πείθουν ότι το έγκλημα διέπραξαν Έλληνες Κύπριοι, που ενήργησαν, μάλιστα καθ’ υπόδειξη. Να και μια σημαντική μαρτυρία για το τι ακριβώς συνέβη στην περίπτωση αυτή, με βάση μαρτυρία που διατηρώ στο αρχείο μου:
»ΤΗΝ περίοδο εκείνη, κάναμε εκπαίδευση υπό την επίβλεψη αξιωματικών της ΕΛΔΥΚ, στην Παιδαγωγική Ακαδημία (τώρα Πανεπιστήμιο Κύπρου). Τη νύχτα της έκρηξης, αντικείμενο της εκπαίδευσης ήταν οι συγκρούσεις σε κατοικημένη περιοχή σώμα με σώμα. Κάποια στιγμή, άνθρωπος του Γιωρκάτζη (αξιωματικός της Αστυνομίας) κλήθηκε στο τηλέφωνο, για να μας αναγγείλει σε λίγο ότι «πρέπει να είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι, γιατί οι Τούρκοι ανατίναξαν πριν λίγο το άγαλμα του Μάρκου Δράκου».
»Από την εκπαίδευση, το βράδυ εκείνο απουσίαζε ένας συγχωριανός και φίλος μου, ο οποίος, όπως μου είχε εκμυστηρευτεί λίγο μετά που συναντηθήκαμε, ήταν ο δράστης τοποθέτησης της βόμβας! Αυτό, βέβαια, εγώ δεν μπορούσα να το υποψιαστώ από πριν, γι’ αυτό και το ρώτησα αν άκουσε τη βόμβα. Αυτός γέλασε, αλλά στο γέλιο του διέκρινα κάτι το υποκριτικό, το ύποπτο, όμως δεν είχα τόσο το θάρρος του για να το ρωτήσω περισσότερα. Όμως, μετά από καιρό, όταν είχαμε πια συνδεθεί καλύτερα, το παραδέχτηκε. Μου το είπε από μόνος του. Το ρώτησα, μάλιστα, αν του είπαν και το λόγο που τον έβαλαν και τοποθέτησε τη βόμβα και μου απάντησε: «Η Ελληνική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να μας στείλει βοήθεια, αλλά καθυστερούσε και βάλαμε τη βόμβα για να δείξουμε στην Ελλάδα ότι «ορίστε κύριοι, οι Τούρκοι μάς βάζουν βόμβες»! Ήταν, δηλαδή, μια σκόπιμη ενέργεια για να εκβιάσουμε την Ελληνική Κυβέρνηση. Να σημειωθεί, βέβαια, ότι εκείνες τις μέρες είχαμε παραλάβει από την Ελλάδα φορτίο με ημιαυτόματα τυφέκια Μ1, πάνω στα οποία κάναμε εκπαίδευση. Είμαστε οι μόνοι από τα τάγμα του Τάσου Μάρκου που πήραμε τέτοια όπλα, όχι όμως πολλά. (Κ.Κ.Κ.)
ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ: Η 2η συνέχεια της εξιστόρησης των καθοριστικών για την Κύπρο γεγονότων, του Δεκέμβρη 1963 και Γενάρη 1964.
