Παραδέχεται ότι υπάρχουν εκτοπισθέντες που νοιώθουν αδικημένοι. Ο πρόεδρος της ΠΕΠ, Γιώργος Λυσανδρίδης αξιολογεί το σκηνικό σε σχέση με τους πρόσφυγες του 1974 και τα σημερινά δεδομένα. Στη συνένεντευξή του στο «Φ» δέχεται ότι υπήρξαν ανισότητες στην παρεχόμενη βοήθεια από την Πολιτεία, ότι κάποιοι με τεράστια ακίνητη περιουσία σήμερα αποτείνονται για ΕΕΕ για να ζήσουν. Τονίζει την ανάγκη για προώθηση μέτρων κατά τόπο που να λειτουργούν αποτρεπτικά σε προσφυγές στην Επιτροπή Αποζημιώσεων και βάζει ψηλά στις προτεραιότητες της Επιτροπής της οποίας προίσταται, την εφαρμογή σχεδίου αποζημίωσης απώλειας χρήσης ε/κ περιουσιών. Βλέπει ως πολύ θετικό βήμα τις συλλήψεις σφετεριστών ε/κ περιουσιών από την κυπριακή αστυνομία.
Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή με συνεχιζόμενη την κατοχή γιατί να εμπιστεύονται την Πολιτεία οι εκτοπισμένοι ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν δίκαια και ισότιμα;
Όσο και αν κατά διαστήματα παρατηρούνται φαινόμενα που πλήττουν το κύρος του κράτους και την αξιοπιστία των πολιτών προς τους θεσμούς, η Κύπρος, εξακολουθεί να είναι μια χώρα με μηχανισμούς και συντεταγμένες δομές που μπορούν να διατηρούν τις αξίες και τις ασφαλιστικές δικλείδες για την εφαρμογή του κράτους δικαίου. Ενός κράτους που αντιμετωπίζει τους πολίτες του, εκτοπισθέντες και μη, ισότιμα και δίκαια. Αν η αναφορά σας, εστιάζει σε πιθανές ανισότητες μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών προσφύγων, οι οποίες δυστυχώς έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια λόγω της αποσπασματικής προσφυγικής πολιτικής και κυρίως της κοινωνικοοικονομικής προσέγγισης που ακολουθήθηκε, τότε ναι, θεωρώ πως δικαιολογημένα υπάρχουν εκτοπισθέντες που νιώθουν αδικημένοι. Είτε γιατί μπορεί να μην έτυχαν καμιάς στήριξης, είτε γιατί δεν δικαιούνται στήριξης λόγω ελάχιστων υπερβάσεων των χαμηλών εισοδηματικών κριτηρίων που υπάρχουν στα διάφορα σχέδια, είτε γιατί μπορεί να πήραν πριν 40 χρόνια ένα μικρό ποσό με το οποίο θεωρείται ότι έτυχαν στεγαστικής στήριξης ή βοήθειας ή και γιατί κατείχαν σημαντικές εκτάσεις γης, τις οποίες απώλεσαν και που μπορεί σήμερα να αποτείνονται στο ΕΕΕ για να ζήσουν.
Πιστεύετε ότι μπορεί το σχέδιο αποζημίωσης απώλειας χρήσης ε/κ περιουσιών στα κατεχόμενα να εφαρμοστεί και να άρει αδικίες δεκάδων χρόνων;
Το θέμα της αποζημίωσης της απώλειας χρήσης είναι πολύ σοβαρό και δεν σηκώνει ούτε λαϊκισμό αλλά ούτε επιφανειακές προσεγγίσεις. Αν ήταν εύκολο εξάλλου, θα είχε λυθεί όλα αυτά τα χρόνια. Από την άλλη, όσο αφήνουμε το χρόνο να περνά, αυτό γίνεται ακόμη δυσκολότερο να λυθεί. Εκτός και αν ο πραγματικός σκοπός κάποιων είναι να λιγοστέψουν οι δικαιούχοι, ή αυτοί που θα διεκδικήσουν την εν λόγω αποζημίωση, ένεκα του ότι ο αριθμός των εκτοπισθέντων που έχουν συναισθηματική σύνδεση με αυτές τις περιουσίες και γνωρίζουν που βρίσκονται τα τεμάχια και τα υποστατικά τους, μειώνεται δραματικά χρόνο με το χρόνο.
Σίγουρα, η όποια αποζημίωση, που δεν αναμένεται εν πάση περίπτωση να είναι και ισάξια ή ισόποση της αξίας της περιουσίας του καθενός, δεν πρόκειται να αντικαταστήσει τα συναισθήματα, τα βιώματα και τις μνήμες ή να επουλώσει τις πληγές αυτών που εκτοπίσθηκαν. Πιστεύω όμως πως μπορεί να διατηρηθεί μέσω αυτής, κάποιας μορφής σύνδεση, συναισθηματική ή άλλη, κάποιας μορφής αγωνία και έγνοια για αυτές τις περιουσίες ώστε να λειτουργεί ανασταλτικά στις όποιες σκέψεις για προσφυγή στην Επιτροπή Ακίνητης Περιουσίας και στο ξεπούλημα των περιουσιών στην Τουρκία.
Η εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου αποτελεί την κορωνίδα των προτεραιοτήτων μας ως Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων, παρόλο που είναι ξεκάθαρο ότι ο βαθμός δυσκολίας ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι πολύ μεγάλος. Αυτή η πρόθεση ή και δέσμευση αν προτιμάτε, καταγραφόταν τόσο στο προεκλογικό πρόγραμμα του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά και στο πρόγραμμα του νυν Προέδρου της Δημοκρατίας. Επομένως θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχική πρόκληση και στόχο για όλους τους προσφυγικούς φορείς, είτε είναι Δήμοι, είτε Σωματεία, είτε Πολιτιστικοί Σύλλογοι, αλλά και ιδιαίτερα για την κοινοβουλευτική επιτροπή Προσφύγων και για την ΠΕΠ, η αξίωση της εφαρμογής αυτού του μέτρου από την Κυβέρνηση. Να σημειώσουμε ότι ένα πρώτο βήμα έχει γίνει εδώ και μερικά χρόνια, με την ψήφιση του νόμου για την καταβολή ποσού 0.4% από τις όποιες αγοραπωλησίες περιουσιών ή μετοχών και την καταβολή του σε ειδικό ταμείο του Κεντρικού Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών. Το ταμείο αυτό διαθέτει περίπου 46 εκατομμύρια ευρώ και υπολογίζεται ότι θα έχει έσοδα της τάξης των 12 με 15 εκατομμυρίων κάθε χρόνο. Το ποσό αυτό δεν αρκεί για να ξεκινήσει ένα σχέδιο με ποσά αποζημίωσης που να μην θεωρούνται εξευτελιστικά και να προκαλούν αντίθετα αποτελέσματα.
Εισηγηθήκατε πρόσφατα όπως κατατίθενται στον Κεντρικό Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών ποσά που μένουν αναξιοποίητα στον προϋπολογισμό. Είναι εφικτή η υλοποίηση και τι αντιδράσεις συναντάτε;
Το πόσο του 0.4% με το οποίο επιβαρύνονται οι αγοραπωλησίες, στην ουσία καταβάλλεται από τους πολίτες, μεταξύ των οποίων είναι και αρκετοί εκτοπισθέντες ή ιδιοκτήτες κατεχόμενων περιουσιών. Το κράτος δεν συμβάλλει με κάποιο άμεσο τρόπο σε αυτό το ταμείο. Το στοίχημα είναι η εξεύρεση τρόπων και πόρων για την ενίσχυση αυτού του ταμείου και είναι με αυτό το σκεπτικό που ως ΠΕΠ επιδιώκουμε να καταλήξουμε σύντομα σε κάποιες εισηγήσεις. Μεταξύ άλλων, και λόγω της τριβής που είχα προσωπικά τα τελευταία δύο χρόνια με τους προϋπολογισμούς τμημάτων και υπηρεσιών του κράτους που ασχολούνται με τα προσφυγικά ζητήματα, διαπίστωσα ότι, για μια σειρά από λόγους που μπορεί να διαφέρουν από έτος σε έτος και από τμήμα σε τμήμα, σημαντικά ποσά που έχουν προϋπολογιστεί δεν απορροφούνται και αν δεν μεταφερθούν με ενέργειες του εκάστοτε Υπουργού για αξιοποίηση σε άλλα τμήματα ή σχέδια, στην ουσία χάνονται κατά κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, αν μελετήσουμε το ποσό της κρατικής χορηγίας που δόθηκε τα τελευταία 5 χρόνια στον Κεντρικό Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών, θα διαπιστώσουμε ότι πέραν των 50 εκ. ευρώ, στην ουσία δεν αξιοποιήθηκαν για τον σκοπό που ψηφίστηκαν, και δεν κατέληξαν σε δικαιούχους των σχεδίων του ΚΦΙΚΒ. Η μη ολική απορρόφηση τέτοιων κονδυλίων συμβαίνει και σε άλλες υπηρεσίες όπως στην Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, στο Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, στην Υπηρεσίας Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισθέντων, στις Επαρχιακές Διοικήσεις και αλλού.
Αν πετύχουμε, με την κατάλληλη συνδρομή της Κυβέρνησης μέσω σχετικών νομοσχεδίων ή και με νομοθετική παρέμβαση από τη Βουλή, να καταστεί εφικτή αυτή η εισήγηση, ίσως δούμε μια μεγαλύτερη ροή ποσών στο ταμείο του ΚΦΙΚΒ που να ενισχύσει τη δυνατότητα έναρξης ενός σχεδίου για την αποζημίωση της απώλειας χρήσης. Η πρόταση μας υποβλήθηκε στην κοινοβουλευτική επιτροπή Προσφύγων ενόψει συζήτησης και ψήφισης κάποιων εκ των πιο πάνω προϋπολογισμών, αλλά και με την προτροπή της εμπλοκής της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών που θα εξέταζε τους υπόλοιπους προϋπολογισμούς για το 2025. Δυστυχώς δεν είδαμε κάποια άμεση αντίδραση, με εξαίρεση μια δήλωση στήριξης της πρότασης από τη βουλεύτρια κ. Σούπερμαν, αν και σίγουρα δεν είναι ένα απλό ζήτημα. Ευελπιστώ πως θα τύχει της κατάλληλης αξιολόγησης και νομοτεχνικής επεξεργασίας για να μπορεί να ενσωματωθεί στους προϋπολογισμούς για το 2026. Η υποεπιτροπή που συζήτησε το θέμα της ενίσχυσης του ταμείου, εισηγήθηκε επίσης την υιοθέτηση μιας ετήσιας αντίστοιχης συνεισφοράς του Κράτους, την ενσωμάτωση των εσόδων από το προσφυγόσημο, που αγγίζουν το μισό εκατομμύριο ευρώ, στο ταμείο αυτό και όχι στο Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας αλλά και κάποιες πιο ριζοσπαστικές εισηγήσεις οι οποίες θα μελετηθούν από τη νέα Εκτελεστική Γραμματεία της ΠΕΠ που θα αναλάβει στις αρχές του νέου έτους.
Οι συλλήψεις σφετεριστών κατεχόμενων περιουσιών 50 χρόνια μετά την εισβολή, σάς λένε κάτι;
Σίγουρα αποτελεί θετική εξέλιξη το ότι οι επηρεαζόμενοι πλέον προβαίνουν σε σχετικές καταγγελίες και το ότι η Αστυνομία προχωρεί σε διερεύνηση και τεκμηρίωση κάποιων περιπτώσεων. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί την αδικαιολόγητη αδράνεια που καταγράφηκε όλα αυτά τα χρόνια, ειδικά όταν αποκαλύφθηκε πως υπήρχαν εντάλματα σύλληψης από το 2006. Δυστυχώς για μια άλλη φορά, σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα για το εθνικό μας θέμα, φανήκαμε ως κράτος και ως ε/κ ηγεσία, επιμηθείς.
Γιατί θεωρείτε άνισο το σχέδιο ΚΤΙΖΩ;
Δεν θα το χαρακτήριζα ακριβώς ως άνισο. Αντιθέτως επικροτώ την προσπάθεια που γίνεται για την επίλυση ενός διαχρονικού ζητήματος που αφορούσε την στατικότατα και όχι μόνο, αρκετών πολυκατοικιών στους συνοικισμούς. Ειδικά όταν μέσω αυτού του εγχειρήματος θα επιλυθούν και άλλα παρεμφερή ζητήματα όπως για παράδειγμα η κατεδάφιση πολυκατοικιών που βρίσκονται σε τ/κ περιουσίες και η ανέγερση τους σε κρατική γη. Η αδικία που εντοπίζεται αν θέλετε, αφορά στο ότι αυτή η κατηγορία προσφύγων στην ουσία θα βοηθηθεί σημαντικά για δεύτερη φορά, την ίδια στιγμή που υπάρχουν εκτοπισθέντες που δεν έτυχαν καμιάς βοήθειας. Ευελπιστούμε ότι το Σχέδιο θα προχωρήσει με πιο γοργούς ρυθμούς και με την ευκαιρία, αν και μπορώ να καταλάβω τις ιδιαιτερότητες συγκεκριμένων περιπτώσεων, καλώς τους επηρεαζόμενους να αντιμετωπίσουν το θέμα με θετική προσέγγιση και να συνεργαστούν με τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες σε κάθε πολυκατοικία για να προχωρήσουν στις ανεγέρσεις ή και στις ανακαινίσεις των πολυκατοικιών τους, κάτι που θα επιφέρει ταυτόχρονα και αναβάθμιση της αξίας της περιουσίας τους.
Η προσφυγική ταυτότητα αποτελεί ένα ζωτικής σημασίας έγγραφο
Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή είμαστε στην τρίτη και τέταρτη γενιά εκτοπισθέντων, γιατί κάποιος να θεωρείται πρόσφυγας με «προνόμια» και να μην υιοθετηθεί μια πιο κοινωνική πολιτική από την κυπριακή Πολιτεία για όλους στη βάση κοινωνικών κριτηρίων;
Αν αναλύσουμε διαχρονικά τα στεγαστικά σχέδια και τις βοήθειες που δίνονταν, θα διαπιστώσουμε, όπως έχω προαναφέρει, πως οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται έχουν έντονα χαρακτηριστικά και παραμέτρους μιας κοινωνικοοικονομικής πολιτικής. Το αν πρέπει αυτό να σταματήσει ή όχι, και αναφέρομαι στα σχέδια στήριξης, γιατί δεν υιοθετώ σε καμιά περίπτωση τον χαρακτηρισμό «προνόμια», αυτό εναπόκειται στην πολιτική ηγεσία να το επιχειρήσει αφού πρώτα παρουσιάσει ένα σχέδιο που να αποκαθιστά την ισότιμη κατανομή βαρών και ένα μηχανισμό που να παρουσιάζει τι είχε και τι πήρε ο κάθε εκτοπισθέντας. Σίγουρα με την πάροδο του χρόνου αλλά και με την διεύρυνση των δικαιούχων καθώς έχουν ενταχθεί σωστά και οι εκ μητρογονίας πρόσφυγες, η όλη προσέγγιση θα πρέπει να επαναξιολογηθεί καθώς το κράτος θα αναγκαστεί να δίνει λιγότερα σε περισσότερους, με αποτέλεσμα η στήριξη να μην είναι ουσιαστική και να μην μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα στέγασης και άλλα. Επιμένουμε όμως ότι η όποια πολιτική θα πρέπει να φέρει έντονα χαρακτηριστικά προσφυγικής πολιτικής και όχι απαραίτητα κοινωνικοοικονομικής.
Για ποιους λόγους πρέπει να συνεχίσει να εκδίδεται προσφυγική ταυτότητα;
Η κατοχή της προσφυγικής ταυτότητας συνδέεται άρρηκτα και με την ύπαρξη της ΠΕΠ, καθώς στο νόμο της ΠΕΠ ορίζονται ως μέλη όσοι την κατέχουν. Θεωρώ ότι η προσφυγική ταυτότητα, αποτελεί ένα ζωτικής σημασίας έγγραφο που συνδέεται πάραυτα με την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, την αναγνώριση των δικαιωμάτων των εκτοπισθέντων και εξασφαλίζει τη συνέχιση της ιστορικής συνείδησης. Θα έπρεπε να αποτελεί το διαβατήριο του καθενός μας με το οποίο καθημερινά θα «ταξιδεύουμε» νοερά στους κατεχόμενους Δήμους και τις Κοινότητες μας αλλά και που θα μας κρατά συνδεδεμένους με αυτές και θα μας υπενθυμίζει πως οφείλουμε ο καθένας ξεχωριστά, να επιδιώκει την επιστροφή του στις πατρογονικές εστίες. Θα έπρεπε η ταυτότητα αυτή να έχει μια πιο καθημερινή και ουσιαστική χρήση, και όχι να την ψάχνουμε μόνο όταν πρόκειται να υποβάλουμε αίτηση για κάποια στεγαστική βοήθεια από την Υπηρεσία Μέριμνας. Θεωρώ πως στο πλαίσιο αυτό, το Υφυπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής θα πρέπει να ενσωματώσει άμεσα και την προσφυγική ταυτότητα στην πλατφόρμα του Ψηφιακού Πολίτη, ώστε οι νέες γενιές που χρησιμοποιούν τα ψηφιακά πορτοφόλια και έγγραφα, να την βλέπουν καθημερινά και να θυμούνται την καταγωγή τους και γιατί όχι, να βρούμε και άλλους τρόπους που να καθίσταται χρήσιμη.
Προβήκατε σε μια εκστρατεία ενημέρωσης των προσφύγων για τα σχέδια του Φορέα , προφανώς ακούσατε και τα «θέλω» τους. Ο πρόσφυγας του 2024 τι ανάγκες έχει σήμερα και η πολιτεία τι μπορεί να του αποδώσει χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα του κράτους;
Με αφορμή την αναθεώρηση των σχεδίων του ΚΦΙΚΒ αλλά και την επικείμενη αναθεώρηση των κριτηρίων της Μέριμνας, και κυρίως λόγω της διαπίστωσης ότι δικαιούχοι έχαναν τη στεγαστική βοήθεια για τεχνικά ζητήματα ή γιατί αγνοούσαν κάποια χρονοδιαγράμματα, αποφασίσαμε να προβούμε από κοινού με την Επιτροπή Κατεχόμενων Δήμων και την Επιτροπή Κατεχόμενων Κοινοτήτων σε ανοικτές παρουσιάσεις. Από την προσέλευση, και παρόλο που δεν είχαμε στη διάθεση μας ιδιαίτερα μέσα για την προβολή τους, θεωρώ ότι επιβεβαιώθηκε το ενδιαφέρον και η άγνοια που υπάρχει. Λύσαμε αρκετές απορίες και ακούσαμε αρκετά παράπονα τα οποία μπορώ να πω γνωρίζαμε και ήταν στις διεκδικήσεις μας, ειδικότερα σε ότι αφορά την αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων και του ύψους της χορηγίας που παραχωρείται. Δυστυχώς δεν κατέστη εφικτό να πείσουμε το Υπουργείο Οικονομικών για όλες τις προτάσεις που υποβάλαμε και αυτό θα συνεχίσει να επηρεάζει αρνητικά το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέες γενιές, που είναι η εξασφάλιση ιδιόκτητης στέγης ή και χαμηλού ενοικίου.
