Κινητικότητα σημειώνεται σε ένα τρίγωνο, που περιλαμβάνει την Ε.Ε., τον ΟΗΕ και τις ΗΠΑ και αφορά το Κυπριακό, τα ευρωτουρκικά και τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή μας. Η Λευκωσία προωθεί διάφορες πρωτοβουλίες σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο ενώ εμπλέκει κι άλλους ισχυρούς παίκτες με στόχο να στραφούν προς την κατεύθυνση της Άγκυρας.
Είναι σαφές πως οι άξονες, στους οποίους επενδύει η κυπριακή πλευρά, είναι πρωτίστως τα ευρωτουρκικά και ο ρόλος της στην περιοχή και κινείται ώστε να αξιοποιήσει τις συγκυρίες και τις εξελίξεις.
Διανύουμε μια περίοδο κατά την οποία η κατοχική πλευρά φαίνεται να θέτει στις προτεραιότητες της την ενίσχυση των σχέσεων της με την Ε.Ε., κι αυτό θέλει να το αξιοποιήσει η κυπριακή κυβέρνηση.
Ενόψει τούτου, είναι σαφές πως, παρά την αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς, την επιμονή της σε ακραίες θέσεις, ανοίγουν κανάλια επικοινωνίας. Αν και επί της ουσίας δεν διαπιστώνεται διάθεση για διαφοροποίηση, ωστόσο είναι προφανές πως μπαίνει στην εξίσωση και αυτή η παράμετρος.
Η πρόσκληση από Ράμα
Στη Βουδαπέστη, ο Πρόεδρος έθεσε ψηλά στις επαφές του το θέμα των ευρωτουρκικών ενώ είχε, όπως είναι γνωστό και συνομιλία τόσο με τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και με τον υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Με τον τελευταίο φαίνεται πως έγινε πιο εκτενής και ουσιαστική κουβέντα.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας , εκεί στον προθάλαμο της αίθουσας που φιλοξενούσε τη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, στη Βουδαπέστη, βρέθηκε, με τους Ερντογάν και Φιντάν προς τους οποίους ανέφερε πως «δεν πρέπει να φοβόμαστε να κουβεντιάζουμε, να συζητούμε». Οπότε εκείνη τη στιγμή, ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντυ Ράμα, ο οποίος καθόταν στο ίδιο τραπέζι, πίνοντας καφέ με τους υπόλοιπους ( εκεί και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης), στράφηκε προς όλους και δήλωσε πως θα ήθελε να φιλοξενήσει μια συνάντησή τους. «Ελάτε σε εμάς, να σας φιλοξενήσουμε», είπε λέγοντας ότι θα δώσει συνέχεια στην πρόσκλησή του.
Το ζητούμενοι είναι τι θέλει η Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Ένωση και επιδιώκει προσέγγιση; Είναι σαφές πως επιδιώκει να ενισχύσει τις οικονομικές σχέσεις.
➤ Πρώτο, η Άγκυρα επιδιώκει διακαώς την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας-Ε.Ε., για οικονομικούς πρωτίστως λόγους. Ο όγκος ευρωτουρκικών συναλλαγών το 2023 ήταν 206 δις ευρώ και στην περίπτωση αναβάθμισης θα υπερδιπλασιαστεί. Κι αυτό θα ωφελήσει την Ε.Ε., πολύ περισσότερο, όμως, την Τουρκία. Αν και δεν χρειάζεται ομοφωνία για να προχωρήσει η Ένωση προς αυτή την κατεύθυνση, είναι προφανές ότι λαμβάνουν υπόψη τις ενστάσεις και ανησυχίες ενός κράτους-μέλους, όπως είναι στην προκειμένη περίπτωση η Κυπριακή Δημοκρατία.
➤ Δεύτερο, η κατοχική δύναμη επιθυμεί αμυντική συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, με στόχο να προσεγγίσει περισσότερο την Ευρώπη, αλλά πρωτίστως να πωλεί οπλικά συστήματα στην Ε.Ε. Σημειώνεται ότι ο ΕΟΑ, έχει δημιουργηθεί το 2004, μετέχουν όλα τα κράτη-μέλη και ο Οργανισμός βοηθά στην ανάπτυξη των στρατιωτικών πόρων και σε κοινές αμυντικές ικανότητες. Ο ΕΟΑ έχει συνάψει συμφωνίες συνεργασίας με εκτός Ένωσης κράτη, όπως η Νορβηγία, Ελβετία, Σερβία, Ουκρανία. Έχει, επίσης, υπογράψει διοικητική διευθέτηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το υπουργείο Άμυνας της χώρας, η οποία προβλέπει συνεργασία στον τομέα της άμυνας σε συγκεκριμένους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών. Η Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί βέτο στη συμμετοχή της Τουρκίας στον ΕΟΑ και είναι σαφές πως για να το άρει πρέπει να κάνει κινήσεις η Άγκυρα στο Κυπριακό.
Τη διασύνδεση των ευρωτουρκικών με το Κυπριακό έθεσαν στην τουρκική ηγεσία και εταίροι μας, όπως ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του. Το Παρίσι υποδεικνύει στην Άγκυρα ότι ναι μεν είναι προς το συμφέρον όλων μια ευρωτουρκική προσέγγιση, καλό είναι που συζητούν Αθήνα και Άγκυρα, αλλά είναι και το Κυπριακό, ένα ζήτημα, που αφορά ένα κράτος-μέλος. Η τουρκική πλευρά στις επαφές της στη Βουδαπέστη, όταν τέθηκε αυτή η παράμετρος απέφυγε σκοπίμως να σχολιάσει. Αντίθετα παρέπεμψε στα ελληνοτουρκικά και στο «καλό κλίμα».
Η εποχή Τράμπ
Την ίδια ώρα, η προσοχή είναι στραμμένη στην Ουάσινγκτον ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας από τον κ. Ντόναλντ Τραμπ, στις 20 Ιανουαρίου 2025. Η Λευκωσία, όπως ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, ανέφερε ( συνέντευξη στον Σταύρο Κυπριανού στο ΡΙΚ), προεκλογικά είχε συνάντηση με τεχνοκράτη, από το επιτελείο του εκλεγέντα Προέδρου των ΗΠΑ. Όπως συναφώς πληροφορούμαστε η Λευκωσία δίνει συνέχεια και μετεκλογικά, ενισχύοντας τα κανάλια επικοινωνίας με τη νέα κυβέρνηση.
Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, στο κάδρο των αμερικανικών σχεδιασμών στην περιοχή, πέραν από την προώθηση και υλοποίηση των όσων δρομολογήθηκαν από την κυβέρνηση Μπάιντεν, είναι και η ενίσχυση των συνεργασιών με τις χώρες της περιοχής και τη συμμετοχή των Αμερικανών στις γνωστές τριμερείς, που επηρεάσθηκαν εκ των πραγμάτων, από τον πόλεμο στη Γάζα.
Συνομοσπονδιακό μοντέλο περιγράφουν οι Τούρκοι
Τα δυο κράτη θα συμφωνήσουν να έχουν κοινή ομπρέλα με συγκεκριμένα κοινά σημεία επαφής και θα συνυπάρξουν μέσα από μια συνεργασία, πλάι- πλάι και καλής γειτονίας. Έτσι περιγράφει η τουρκική πλευρά μια συμφωνία στην Κύπρο, υποδεικνύοντας ότι αυτό επιβάλλουν «οι πραγματικότητες» στο νησί. Και οι πραγματικότητες, κατά την τουρκική πλευρά, είναι εκείνες, οι οποίες επιβλήθηκαν επί του εδάφους με την εισβολή το 1974 και την έκτοτε συνεχιζόμενη κατοχή εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία.
Η περιγραφή του τουρκικού πλαισίου λύσης, παραπέμπει σε ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο, που είναι και το επιδιωκόμενο για την Άγκυρα, καθώς αυτό θα της διασφαλίζει ότι θα ελέγχει ολόκληρο το νησί.
Είναι σαφές πως μπορεί να μην κατονομάζουν τη λύση δυο κρατών κατά τις επαφές τους Τούρκοι αξιωματούχοι αλλά αυτό εν πολλοίς περιγράφουν. Την ίδια ώρα, είναι προφανές πως ενώ κάνουν ανοίγματα προς κάθε κατεύθυνση για συνεργασίες, είναι ξεκάθαρο ότι το Κυπριακό δεν είναι για την κατοχική πλευρά προτεραιότητα. Θέλει να αποφεύγει τη συζήτηση του Κυπριακού, υποβαθμίζοντας το ως ζήτημα, καθώς την ενοχλεί. Δεν θέλει η Άγκυρα το Κυπριακό να είναι εμπόδιο στους σχεδιασμούς της. Και ενώ αυτό θα ήταν κίνητρο για λύση, η κατοχική πλευρά παρουσιάζεται όλο και πιο σκληρή και άτεγκτη.
Ο Τούρκος Πρόεδρος στην ομιλία του στην πρόσφατη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, στη Βουδαπέστη, αναφέρθηκε σε όλα τα διεθνή ζητήματα, όχι όμως στο Κυπριακό. Ούτε και αναφέρθηκε στους Τουρκοκύπριους, όπως συνηθίζει.
Στο μεταξύ, η Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών αναζητεί ημερομηνία για την πραγματοποίηση της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης για το Κυπριακό. Η βοηθός Γενική Γραμματέας του Διεθνούς Οργανισμού, Ρόζμαρι Ντι Κάρλο, βρίσκεται σε ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με όλους τους εμπλεκόμενους για να καθοριστεί ο χρόνος και ο τόπος της Διάσκεψης. Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, από βρετανικής πλευράς έχει ξεκαθαριστεί πως σε μια άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη θα εκπροσωπηθεί, όπως και σε προηγούμενες, σε επίπεδο υπουργού Ευρώπης. Κι αυτό παρά τα όσα είχαν συζητηθεί παρασκηνιακά για εκπροσώπηση σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Αυτό επιδίωκε η Τουρκία, μετά που δεν τελεσφόρησαν οι προσπάθειες της για τετραμερή διάσκεψη.
