Θα ζήσουμε φαινόμενα άκρατου λαϊκισμού στην πολιτική ζωή αν συνεχιστεί αυτή η απαξίωση της πολιτικής και των θεσμών εξαιτίας της έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών. Ο εκτελεστικός πρόεδρος της RAI Consultants Ltd Ολύμπιος Τουμάζου αξιολογεί το πολιτικό σκηνικό και αναλύει τον αντίκτυπο που θα έχει στο δημόσιο βίο η απόφαση για παύση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη από τη θέση του Γενικού Ελεγκτή.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, θα έχουμε περαιτέρω απαξίωση των θεσμών και των πολιτικών κομμάτων. Υποδεικνύει τις ευθύνες των πολιτικών κομμάτων για την απαξίωση στα μάλιστα των πολιτών και επισημαίνει την ανάγκη για μια επανίδρυση και ενδυνάμωση των θεσμών μέσα από συνεργασία όλων των φορέων.
Υπογραμμίζει επίσης ότι η οικονομία θα είναι το κύριο κριτήριο ψήφου των πολιτών σε μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις, τονίζοντας πώς ο μέσος διάμεσος μισθός στην Κύπρο εδώ και πολλά χρόνια παραμένει σταθερός. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, αν δεν ανατραπεί η συνεχής μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών αυτό θα οδηγήσει στην άνοδο του λαϊκισμού και την εμπέδωση των απλουστευμένων λύσεων και το κυνήγι των αποδιοπομπαίων τράγων και δηλώνει ότι χαμένοι θα είναι όσοι διαχειρίζονται την εξουσία, δηλαδή τα παραδοσιακά κόμματα, οι θεσμοί και η Δημοκρατία γενικότερα.
– Η παύση Οδυσσέα Μιχαηλίδη προκαλεί τυφώνα στο κομματικό σκηνικό λόγω της ψηλής δημοφιλίας του τέως Γενικού Ελεγκτή. Να αναμένουμε αλλαγή στον κομματικό χάρτη;
– Η μόνη σίγουρη αλλαγή που θα έχουμε σαν αποτέλεσμα αυτής της απόφασης είναι η περαιτέρω απαξίωση των θεσμών συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών κομμάτων. Με βάση την έρευνα που διενεργεί η RAI κάθε χρόνο για λογαριασμό της Stockwatch για την εμπιστοσύνη σε 18 θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας 8 από αυτούς παίρνουν βαθμολογία πάνω από τη βάση και 8 κάτω από την βάση. Συγκεκριμένα την πιο ψηλή βαθμολογία σε μια κλίμακα από το 1 μέχρι το 10 οι τρείς πρώτοι κατατάσσονται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με 7-6, το ΤΕΠΑΚ με 6-8 και τρίτος ήταν ο Γενικός Ελεγκτής με 6-3.
Κάτω από 5 είχαν τα Δικαστήρια με 5.0, η Κεντρική Τράπεζα με 4.9, η Γενική Εισαγγελία, και το Υπουργείο Οικονομικών με 4.8, η Βουλή με 4.1, η Κυβέρνηση με 4.0 και τελευταίοι τα κόμματα και οι πολιτικοί με 3.0. Με αυτή την απόφαση θα βυθιστούν ακόμη περισσότερο όλοι οι θεσμοί κάτω από τη βάση, που αποτελεί τεράστιο πλήγμα για την αξιοπιστία της Δημοκρατίας και των πυλώνων που την αποτελούν και την στηρίζουν. Αναπόφευκτα αυτό θα διαφοροποιήσει τον πολιτικό και κομματικό χάρτη.
– Πώς εκτιμάτε ότι μπορεί να γίνει αυτό; Νέοι κομματικοί χώροι; Περαιτέρω αποδυνάμωση των παραδοσιακών κομμάτων;
– Αδιαμφισβήτητα τις τελευταίες δεκαετίες είμαστε μάρτυρες της κορύφωσης και των δυο φαινομένων. Δηλαδή της συνεχούς αποδυνάμωσης των παραδοσιακών κομμάτων και παράλληλα την δημιουργία νέων κομματικών χώρων. Είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος και νομοτελειακά δεν μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο. Η φύση, η οικονομία και η πολιτική απεχθάνονται τα κενά. Όταν δημιουργείται κενό κάποιος θα σπεύσει να το γεμίσει. Αν τα παραδοσιακά κόμματα δεν μπορούν να ικανοποιήσουν το εκλογικό σώμα υπάρχουν μόνο 2 επιλογές. Αποχή ή ψήφο σε εναλλακτικές νέες επιλογές. Αυτό έγινε στις τελευταίες ευρωεκλογές. Αποχή και ψήφος στον Φειδία Παναγιώτου. Για αυτό, σε απόλυτους ψήφους όλα τα παραδοσιακά κόμματα ήταν σημαντικά μειωμένα, με την εξαίρεση του ΕΛΑΜ που δεν θεωρείται έτσι κι αλλιώς παραδοσιακό κόμμα.
– Η δημιουργία ενός νέου κινήματος «αγανακτισμένων θα είναι το επόμενο βήμα; Τι σημαίνει αυτό για το πολιτικό σκηνικό;
– Αυτό είναι σίγουρα μια δυνατότητα αλλά και μια πιθανότητα. Δύσκολο στην πραγματοποίηση αλλά και ακόμα πιο δύσκολο στην επιτυχία.
– Μια πολιτική κίνηση είτε από μέρους του Οδυσσέα Μιχαηλίδη είτε υποστηρικτών του με σύνθημα την πάταξη της διαφθοράς θα βρει ανταπόκριση στην κοινωνία; Και σε ποιο βαθμό; Θα είναι τσουνάμι που θα παρασύρει τα παραδοσιακά κόμματα;
– Τα παραδοσιακά κόμματα δεν χρειάζονται τσουνάμι από νέα κινήματα για να οδηγηθούν στην απαξίωση και στην συρρίκνωση. Μια χαρά τα καταφέρνουν και μόνα τους όπως έχει αναλυθεί επανειλημμένα από δημοσιογράφους και πολιτικούς αναλυτές μέσα από μια απλή ανάγνωση των μειωμένων ποσοστών αλλά κυρίως αριθμού ψήφων στις εκλογικές διαδικασίες των τελευταίων χρόνων.
Τώρα όσον αφορά το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας νέας κίνησης από τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη ή από υποστηρικτές του, θεωρώ ότι οι πιθανότητες επιτυχίας που θα έχει είναι πολύ περιορισμένες. Το πιο πιθανόν είναι να γίνει σαν ένα όχημα για την διατήρηση της παρουσίας του Γενικού Ελεγκτή στην επικαιρότητα για πιθανή υποψηφιότητα στις επόμενες προεδρικές εκλογές. Θα έχει όμως να αντιμετωπίσει πόλεμο από όλες τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις αλλά και την κυβέρνηση με μειωμένες δυνατότητες επιτυχίας.
Ο λόγος είναι η έλλειψη οικονομικών πόρων που απαιτεί η δημιουργία ενός νέου κόμματος ή και κινήματος αλλά και η έλλειψη παιδείας στο κυπριακό εκλογικό σώμα για δραστηριοποίηση εθελοντικά σε πολιτικές πρωτοβουλίες χωρίς υστεροβουλία και με στόχο το κοινωνικό και όχι προσωπικό κέρδος. Επίσης είναι εμφανής η έλλειψη αξιόπιστης και χαρισματικής ηγεσίας.
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης συνειδητά επέλεξε να αποστασιοποιηθεί στην διαμάχη μεταξύ των δύο θεσμών
Ακόμα και με ενσωμάτωση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη σε μια τέτοια προσπάθεια, δεν πιστεύω ότι θα χαίρει της ίδιας στήριξης και δημοφιλίας όπως στη περίπτωση της προηγούμενης του θέσης.
– Αυτή η τάση για εκδικητική ψήφο, όπως εκφράστηκε στις ευρωεκλογές θα έχει συνέχεια και στις επόμενες εκλογές; Βουλευτικές και προεδρικές;
– Το πρόβλημα της πολιτικής ζωής στην Κύπρο δεν είναι η εκδικητική ψήφος αλλά η απαξίωση και η έλλειψη εμπιστοσύνης στο κομματικό σύστημα και τους θεσμούς του κράτους και της Δημοκρατίας. Η ψήφος στον Φειδία και η αποχή δεν είναι εκδίκηση προς τα παραδοσιακά κόμματα είναι απόρριψη. Το εκλογικό σώμα έχει χάσει την εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα και ο μόνος παραλληλισμός που εκφράζει και αντιπροσωπεύει την κατάσταση αυτής της χρονικής συγκυρίας είναι τα χρόνια του μεσοπόλεμου στην Ευρώπη με την άνοδο των άκρων και την αναζήτηση εύκολων λύσεων σε σύνθετα προβλήματα και την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της απόφασης για τον Γενικό Ελεγκτή είναι ότι οδηγήθηκε μια υπόθεση διαφωνίας δυο κορυφαίων θεσμών του κράτους στη δικαιοσύνη ενώ θα μπορούσε να λυθεί μέσα από συναινετικές διαδικασίες. Είναι μια τεράστια αποτυχία της Κυβέρνησης, των θεσμών αλλά και του πολιτικού γίγνεσθαι. Έβαλαν τα χέρια τους και έβγαλαν τα μάτια τους. Είναι αυτογκόλ και αυτομαστίγωμα που οδηγεί αναπόφευκτα σε μεγαλύτερη απαξίωση και αποδυνάμωση των θεσμών και της δημοκρατίας. Κρίμα και πάλι κρίμα. Είμαστε όλοι χαμένοι και οι μόνοι νικητές είναι οι καιροσκόποι και οι λαϊκιστές.
– Προς τα πού θα κινηθούν όταν γίνουν νέες εκλογές, για παράδειγμα οι ψηφοφόροι που επέλεξαν Φειδία Παναγιώτου; Διαπιστώνετε να υπάρχει μια απογοήτευση σε ένα μέρος των ψηφοφόρων μετεκλογικά; Αν ναι, τι σημαίνει αυτό σε μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις;
– Η κλιμάκωση μιας εμπειρίας η ενός φαινομένου αναπόφευκτα οδηγεί στην αποκλιμάκωση και τελικά την απογοήτευση. Έτσι αναμενόμενα και η εκλογή Φειδία αλλά και η ελλειμματική του δράση έχει αφήσει πάρα πολλούς από τους ψηφοφόρους του προβληματισμένους και απογοητευμένους. Ίσως να οφείλεται επίσης στην δημιουργία ψηλών προσδοκιών από τον ίδιο που έχει αποτύχει να ικανοποιήσει και οδηγούν στην απογοήτευση και απόρριψη. Σίγουρα ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του θα κάνουν άλλες επιλογές και πιθανόν οι δικές του υποδείξεις να μην έχουν την δυναμική για την διαμόρφωση των πολιτικών επιλογών του εκλογικού σώματος που είχαν πριν 6 μήνες.
– Η εικόνα του Προέδρου Χριστοδουλίδη έχει τραυματιστεί από την παύση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη και μπορεί να τον βρει απέναντί του στις προεδρικές εκλογές του 2028;
– Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης συνειδητά επέλεξε να αποστασιοποιηθεί στην διαμάχη μεταξύ των δύο θεσμών. Ίσως αυτό να ήταν και το μεγαλύτερο λάθος γιατί οδήγησε στην παρούσα κατάσταση η οποία απαξιώνει όλους τους θεσμούς και την λειτουργία του κράτους δικαίου στην Κύπρο. Ίσως εάν ο Πρόεδρος λειτουργούσε πιο δυναμικά με μια πρωτοβουλία συναινετικής επίλυσης των διαφωνιών να ήταν ο ήρωας της ημέρας και η Δημοκρατία και οι θεσμοί συμπεριλαμβανομένου και αυτού της προεδρίας να ήταν πιο ενδυναμωμένοι και αξιόπιστοι.
– Με ποια κριτήρια νομίζετε θα ψηφίσει ο κόσμος στις επόμενες εκλογές; Νομίζετε θα συνεχιστεί η τάση προς πιο «απολιτίκ» επιλογές;
– Ο παραλληλισμός με την εποχή του μεσοπολέμου στην Ευρώπη θα λειτουργήσει και στα κριτήρια που θα έχει το εκλογικό σώμα. Το βασικό είναι η οικονομία. Ο ενδιάμεσος μισθός στην Κύπρο από το 2012 έως το 2022 έχει παραμείνει στα 1600 ευρώ. Παράλληλα ο πληθωρισμός έχει διαβρώσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Αν δεν ανατραπεί η συνεχής μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών αυτό θα οδηγήσει στην άνοδο του λαϊκισμού και την εμπέδωση των απλουστευμένων λύσεων και το κυνήγι των αποδιοπομπαίων τράγων. Χαμένοι θα είναι όσοι διαχειρίζονται την εξουσία, τα παραδοσιακά κόμματα, οι θεσμοί και η Δημοκρατία γενικότερα. Θα ζήσουμε φαινόμενα άκρατου λαϊκισμού και από μηχανής θεούς που θα θυμίζουν έντονα το φαινόμενο του τραμπισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο τέλος της ημέρας καθοριστικός παράγοντας θα είναι η οικονομία.
Παράλληλα, χρειάζεται και μια συντονισμένη και καλά οργανωμένη προσπάθεια του κράτους, του Προέδρου αλλά και όλων των θεσμών και των κομμάτων να επαναφέρουν την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη στου θεσμούς του κράτους και την Δημοκρατίας ξεκινώντας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση μέχρι την Βουλή, την Δικαστική Εξουσία, την Αστυνομία, την Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο.
Χρειάζεται μια επανίδρυση και ενδυνάμωση των θεσμών μέσα από συναίνεση, και συνεργασία όλων των κόμματων, της Βουλής, και της Κυβέρνησης.
Είναι ο μόνος τρόπος να φράξουμε τον δρόμο στον λαϊκισμό και να επαναφέρουμε την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη στου θεσμούς του κράτους και της Δημοκρατίας.
«Τα κόμματα έχουν αποτύχει στην ανανέωση ηγεσίας»
– Είναι η απογοήτευση του κόσμου με την πολιτική ή αποστασιοποίηση του κόσμου από την πολιτική και η έλλειψη ενδιαφέροντος που οδηγεί στην επικράτηση απολιτίκ πολιτικών και σε επιλογές λιγότερο πολιτικές ή αποτυχία των πολιτικών της νέας γενιάς;
– Το ανέλεγκτο και ανεξέλεγκτο της Προεδρίας, Εισαγγελίας, του Γενικού Ελεγκτή και άλλων θεσμών πρέπει να τερματιστεί μέσα από τις αναγκαίες Συνταγματικές Αλλαγές. Ο νεποτισμός η ημετεροκατία, ή αλαζονεία του πολιτικού γίγνεσθαι και των θεσμών οδηγεί στην απαξίωση και στην διάβρωση της εμπιστοσύνης στο πολίτικο σύστημα, στην αυξημένη αποχή και στην ανάδειξη του λαϊκισμού και των φαινομένων τύπου Φειδία Παναγιώτου. Η επικράτηση απολιτικ πολιτικών είναι και αυτή αποτέλεσμα της απαξίωσης της πολίτικης ζωής και των θεσμών. Τα κόμματα έχουν επίσης αποτύχει στην ανανέωση της ηγεσίας. Οι νέοι πολιτικοί είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία κακέκτυπα αντίγραφα των παλαιών και όσον αφορά τον ξύλινο λόγο, και τις ιδέες και τις προσεγγίσεις αλλά και την νοοτροπία.
Είναι η στιγμή που χρειάζονται πρωτοβουλίες κυρίως από τον Πρόεδρο, και συναίνεση από τα κόμματα να επανέλθει η εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στο πολιτικό σύστημα. Είναι η τελευταία ευκαιρία δια την διάσωση της Δημοκρατίας ενδυναμώνοντας τους θεσμούς και την πολιτική ζωή, μέσα από ένα στρατηγικό σχεδιασμό που θα καθοδηγείται από την διαφάνεια, Εναλαξιμότητα, έλεγχο και περιορισμό εξουσιών όλων των θεσμών. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τις αναγκαίες συνταγματικές αλλαγές στους θεσμούς αλλά και τον αυτοέλεγχο και ανανέωση των παραδοσιακών κομμάτων.
– Η κρίση στους θεσμούς και η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους Θεσμούς τι αντίκτυπο έχει κατά την άποψη σας στην κοινωνία και το δημόσιο βίο;
Η κρίση στους θεσμούς και η έλλειψη εμπιστοσύνης θα επιφέρει μεγαλύτερη απαξίωση όχι μόνο για τους ίδιους τους θεσμούς αλλά και για τα κόμματα και την πολιτική ζωή γενικότερα. Όπως και στον μεσοπόλεμο στην Ευρώπη θα ενδυναμώσει τους καιροσκόπους και τους λαϊκιστές, τα άκρα και τις θεωρίες συνομωσίας με επακόλουθο την θυματοποίηση αποδιοπομπαίων τράγων, και τους απολιτίκ πολιτικούς, και την αποχή. Θα είναι η αρχή του τέλους για την Δημοκρατία όπως την ζήσαμε μέχρι τώρα και πιθανόν να οδηγήσει στην ανάδειξη και την επικράτηση αυταρχικών καθεστώτων και ηγετών. Θα είναι το τέλος του κράτους δικαίου, της ελευθερίας έκφρασης της ισονομίας και της ισότητας και της φιλελεύθερης Δημοκρατίας. Για όσους μπαίνουν στον πειρασμό για πρόσκαιρα κέρδη από την αποδυνάμωση των θεσμών είναι ύβρις κατά της Δημοκρατίας και η κάθαρση που είναι πάντα αναγκαία μπορεί να τους παρασύρει και τους ίδιους.
