Σε κρίσιμη περίοδο εισέρχεται το Κυπριακό με τις επόμενες εβδομάδες θα θεωρούνται καθοριστικές για την επίτευξη συμφωνίας προκειμένου να πραγματοποιηθεί μια τριμερής συνάντηση ανάμεσα στους δύο ηγέτες της Κύπρου και το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Μετά την αποτυχία του περασμένου Αυγούστου, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν βάλει ένα νέο ορόσημο, αυτή τη φορά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου. Ο διεθνής παράγοντας, ιδίως χώρες που έχουν ενδιαφέρον για το Κυπριακό, κινούνται παρασκηνιακά προκειμένου αυτή τη φορά να καρποφορήσει η προσπάθεια των Ηνωμένων Εθνών.
Η πραγματοποίηση μιας τριμερούς συνάντησης εντός Σεπτεμβρίου – ανεξαρτήτως του τι μπορεί να είχε λεχθεί το τελευταίο διάστημα – ήταν εξ αρχής δύσκολη. Πέραν των εμποδίων που ήγειρε συνεχώς η τουρκική πλευρά, ήταν πολύ καλά γνωστό ότι ο Γενικός Γραμματέας δεν ευνοούσε μια τριμερή στη διάρκεια της χρονικής περιόδου πραγματοποίησης της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Κι αυτό γιατί ο ίδιος επιθυμεί να δοθεί επαρκείς χρόνος για συζήτηση ανάμεσα στους τρεις και το πιεστικό του πρόγραμμα ένεκα της Γενικής Συνέλευσης λειτουργούσε αποτρεπτικά προς αυτή την κατεύθυνση.
Γι’ αυτό και οι βολιδοσκοπήσεις που είχαν γίνει στη διάρκεια του καλοκαιριού απέβλεπαν στην πραγματοποίηση συνάντησης των τριών μέσα στον Αύγουστο, και πολύ πριν ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών ριχθεί στις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης. Προσπάθεια η οποία, ως γνωστό, δεν καρποφόρησε ένεκα και της αρνητικής στάσης της τουρκοκυπριακής ηγεσίας που διαμήνυε πως εάν δεν ικανοποιηθούν εκ των προτέρων οι όροι της δεν θα δεχθεί την όποια πρόσκληση από πλευράς Γκουτέρες για τριμερή.
Το νέο ορόσημο για την πραγματοποίηση μιας τριμερούς συνάντησης που μπήκε στην ατζέντα των βολιδοσκοπήσεων και συζητήσεων είναι το δεύτερο 15νθήμερο του Οκτωβρίου. Και ήδη άρχισε να καταγράφεται κινητικότητα στο παρασκήνιο προκειμένου να υπάρξει αυτή τη φορά συμφωνία και οι δύο ηγέτες να συναντήσουν τον Αντόνιο Γκουτέρες.
Οι κινήσεις από πλευράς Ηνωμένων Εθνών και διεθνούς παράγοντα, με σημείο εκκίνησης τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αναμένεται να εντατικοποιηθούν το αμέσως επόμενο διάστημα. Στη Νέα Υόρκη ο ΓΓ αναμένεται ότι θα επιχειρήσει να πάρει θετικές απαντήσεις και από τις δύο πλευρές προκειμένου να συγκαλέσει στη συνέχεια μια Τριμερή. Εγχείρημα όχι και τόσο εύκολο για τον Αντόνιο Γκουτέρες, από τη στιγμή που θέλει να έχει στα χέρια του δύο θετικές απαντήσεις.
Αυτό που μέχρι σήμερα καταγράφεται, μία εβδομάδα πριν τη μετάβαση των δύο ηγετών στη Νέα Υόρκη, είναι οι αντίθετες θέσεις που εκφράζουν σε σχέση με την τριμερή. Από ελληνοκυπριακής πλευράς ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει πως είναι έτοιμος για μια συνάντηση με τους Αντόνιο Γκουτέρες και Ερσίν Τατάρ. Η θετική απάντηση του Νίκου Χριστοδουλίδη για συμμετοχή σε τριμερή είχε εκφραστεί τόσο κατ’ ιδίαν στη διάρκεια των συζητήσεων που είχε με αξιωματούχους του ΟΗΕ το καλοκαίρι, όσο και δημόσια (σε βαθμό που είχε κατηγορηθεί για την ανακοίνωση της δικής του θετικής απάντησης στην πρόσκληση Γκουτέρες).
Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται ο Ερσίν Τατάρ ο οποίος επιμένει εμφαντικά να επαναλαμβάνει την αξίωση για αποδοχή των όρων του όπως αυτοί καταγράφονται μέσα από τα τρία Άλφα, δηλαδή: απευθείας εμπόριο, απευθείας πτήσεις και απευθείας διεθνείς σχέσεις. Προτάσσοντας την απαίτηση για αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας και το ίσο διεθνές καθεστώς των Τουρκοκυπρίων και ικανοποίηση των 3Α ο Ερσίν Τατάρ καταφέρνει να κρατά το Κυπριακό και την προσπάθεια για Τριμερή σε ένα αδιέξοδο.
Η αμετακίνητη στάση του Ερσίν Τατάρ είχε να κάνει με δύο παράγοντες: από τη μια η στήριξη που αισθανόταν συνεχώς από την Τουρκία και από την άλλη η απουσία της όποιας πίεσης ή κριτικής από τους ξένους παίχτες που εμπλέκονται στο Κυπριακό. Κάτι που κάνει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη να πιστεύει ότι η στρατηγική που ακολουθεί είναι επιτυχής.
Τις αμέσως επόμενες εβδομάδες, αρχής γενομένης από τη Νέα Υόρκη, θα διαφανεί εάν υπάρχει ή όχι πρόθεση από ΟΗΕ και ξένους παίχτες να πιεστεί ο Ερσίν Τατάρ προκειμένου να δεχθεί να πάει σε μια τριμερή με το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Οι κινήσεις, σύμφωνα με διπλωματικές εκτιμήσεις, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γίνουν απευθείας προς τον Ερσίν Τατάρ αλλά έμμεσα.
Καθοριστική θεωρείται η συμπεριφορά της Τουρκίας σ’ όλο αυτό. Όλοι αναγνωρίζουν πως εάν η Τουρκία πιέσει τον Τατάρ τότε αυτός θα αλλάξει τη στάση του. Και προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχει πρόθεση να γίνουν κινήσεις. Δηλαδή να πειστεί η Άγκυρα να βάλει τον Τατάρ στο τραπέζι μιας τριμερούς συνάντησης.
Για τους τρίτους εκείνος ο οποίος θα μπορούσε να συμβάλει θετικά προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Θεωρείται ως το κατάλληλο άτομο για να συζητηθεί το όλο θέμα. Βεβαίως δεν θα πρέπει να διαφεύγει ότι και πριν ακριβώς ένα χρόνο, οι διάφοροι τρίτοι έβλεπαν Φιντάν και Τατάρ να έχουν διαφορετική συμπεριφορά ως προς το θέμα της επανέναρξης των προσπαθειών στο Κυπριακό. Ο μεν Τούρκος υπουργός Εξωτερικών εμφανιζόταν ενώπιον των συνομιλητών τους να είναι συγκαταβατικός, σε αντίθεση με τον Τατάρ που παρέμενε αδιάλλακτος. Όμως δεν έγινε καμιά απολύτως κίνηση από την πλευρά της Τουρκίας προκειμένου να αλλάξει συμπεριφορά ο Τατάρ.
Γι’ αυτό σήμερα καταγράφεται μια σχετική επιφύλαξη από ελληνοκυπριακής πλευράς στα περί θετικής προσέγγισης από την Άγκυρα και στο ενδεχόμενο η Τουρκία να πιέσει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη να δεχθεί να πάει σε μια τριμερή. Για τη Λευκωσία είναι αρκούντως ξεκάθαρο πως η πραγματοποίηση μιας τριμερούς συνάντησης εξαρτάται αποκλειστικά από την Άγκυρα. Το κατά πόσο η Άγκυρα αποφάσισε ή όχι να κάνει κίνηση στο Κυπριακό είναι κάτι που θα διαφανεί τις αμέσως επόμενες ημέρες, ενδεχομένως στη διάρκεια των επαφών στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Χωρίς να αποκλείεται κάποια κίνηση και μετά τις επαφές της Νέας Υόρκης καθώς η Τουρκία πιστεύει ότι κρατά ακόμα στα χέρια της την πρωτοβουλία των κινήσεων στο Κυπριακό.
Μια εβδομάδα πριν τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και προτού όλοι παίχτες βρεθούν στη Νέα Υόρκη, εκείνο που διαφαίνεται ως πιο πιθανό είναι η συνέχιση του υφιστάμενου αδιεξόδου χωρίς καμιά συμφωνία για τριμερή συνάντηση. Ωστόσο, το Κυπριακό έχει πέραν όλων των άλλων και μεγάλη προϊστορία ανατροπών σε κρίσιμα κομβικά σημεία. Γεγονός που δεν αποκλείεται να προκύψει και σ’ αυτή τη φάση. Οι πιθανότητες ανατροπής μπορεί σήμερα να είναι ελάχιστες πλην όμως κανείς δεν αποτολμά μετά βεβαιότητας να τις διαγράψει οριστικά.
Φωνές εκ των έσω στα κατεχόμενα
Στα κατεχόμενα ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά οι τόνοι της κριτικής προς τον Ερσίν Τατάρ για τους χειρισμούς του στο Κυπριακό. Το αριστερό Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα είναι όλο και πιο έντονο στις επικρίσεις του, με τον αρχηγό του Τουφάν Ερχουρμάν να βγαίνει καθημερινά με επιθετικές προθέσεις κυρίως σε σχέση με τους όρους που θέτει ο νυν ηγέτης των Τουρκοκυπρίων.
Οι κινήσεις αυτές του ΡΤΚ δεν φαίνεται να γίνονται στο κενό. Κάποιοι συνδέουν την αντίδραση ΡΤΚ με τις επόμενες «εκλογές» για την ανάδειξη νέου ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Και με το γεγονός ότι ο Τουφάν Ερχουρμάν επιδιώκει να κερδίσει αυτές τις «εκλογές». Για να το καταφέρει όμως θαπρέπει να εξασφαλίσει τουλάχιστον την εύνοια της Άγκυρας. Και δεν αποκλείεται ο Ερχουρμάν να έχει ήδη στα χέρια του αυτή την στήριξη. Μην ξεχνάμε ότι το σενάριο «έπαιξε» με την προώθηση Ταλάτ.
Θα κινηθούν και προς τις δύο κατευθύνσεις
Παρ’ όλο ότι είναι ξεκάθαρο γιατί δεν έχει συγκληθεί μέχρι στιγμής τριμερής συνάντησης και ποια πλευρά απαντά συνεχώς αρνητικά στο Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, αυτό δεν σημαίνει ότι οι κινήσεις των τρίτων γίνονται και θα γίνουν μόνος προς μια κατεύθυνση.
Από τις τοποθετήσεις που γίνονται από πλευράς Λευκωσίας είναι εμφανές ότι οι πιέσεις δεν ασκούνται μόνο προς την κατεύθυνση εκείνη που αρνείται να καθίσει σε συνάντηση. Κινούνται και προς τις δύο κατευθύνσεις αναζητώντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, μια μέση οδό.
Η πρόσφατη ομιλία του υπουργού Εξωτερικών, Κωνσταντίνου Κόμπου, σε εκδήλωση στην Αθήνα ήταν αρκούντως κατατοπιστική για τις κινήσεις που γίνονται στο παρασκήνιο. Αναφερόμενος στην «αναζήτηση της μέσης γραμμής, της ζώνης προσγείωσης, μεταξύ των δύο πλευρών με τη διαπραγματευτική τακτική» προειδοποίησε πως κάτι τέτοιο είναι «ιδιαίτερα επικίνδυνο. Διότι, αγνοεί μια βασική παράμετρο: το σημείο αφετηρίας των δυο πλευρών».
Ο ΥΠΕΞ υπενθύμισε πως «η μεν, η δική μας πλευρά ξεκινά μέσα από το πλαίσιο που θέτει το Συμβούλιο Ασφαλείας. Και εκεί παραμένει. Η άλλη πλευρά είναι ξεκάθαρα έξω από αυτό το πλαίσιο. Αν διαπραγματευτείς στη λογική της μέσης γραμμής, τότε είσαι μεταξύ της νομιμότητας και της παρανομίας. Η κατάληξη θα είναι η ημιπαρανομία. Η ημιπαρανομία δεν είναι τίποτε άλλο παρά παρανομία».
Απαντώντας και στα περί ρεαλιστικής προσέγγισης προειδοποίησε πως «η οποιαδήποτε απομάκρυνση από αυτό που έχει θέσει η διεθνής νομιμότητα και το Συμβούλιο Ασφαλείας, με ρεαλιστικούς όρους δεν θα είναι επωφελές, πρώτα και κύρια για την ίδια τη Διεθνή Κοινότητα». Επίσης, απάντησε και σ’ όσου αναφέρονται στην ανάγκη παροχής κινήτρων προκειμένου να πειστεί η τουρκική πλευρά για να επανέλθει πίσω στο διάλογο: «Κίνητρα έχουμε δώσει. […] Πρέπει όμως να είναι σαφές ότι η παροχή κινήτρων δεν μπορεί να είναι το άλλοθι για τη συνεχιζόμενη άρνηση της άλλης πλευράς. Και δεν μπορεί σε καμία των περιπτώσεων να είναι εις βάρος της ουσίας του Κυπριακού».
