Η σύλληψη του Ρώσου δισεκατομμυριούχου διευθύνοντα συμβούλου της ευρέως διαδεδομένης πλατφόρμας επικοινωνίας Telegram στη Γαλλία τον περασμένο μήνα για διακίνηση φωτογραφιών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, ναρκωτικών και παράνομες συναλλαγές, προκάλεσε σάλο σε όλη την υφήλιο.

Ταυτόχρονα, έφερε στο προσκήνιο και στη σφαίρα της δημόσιας συζήτησης τον σχετικό ευρωπαϊκό κανονισμό (Digital Services Act) που στόχο έχει το νοικοκύρεμα της αγοράς των ψηφιακών υπηρεσιών, αλλά και την πρόληψη ή/και αντιμετώπιση σχετικών αρνητικών φαινομένων.

Κι εδώ είναι που κρύβονται τα κακά μαντάτα για την Κύπρο. Το κράτος μας έπρεπε ήδη από τον περασμένο Φεβρουάριο να εναρμονιστεί με τον κανονισμό, ώστε να είναι σε θέση να λάβει μέτρα προστασίας ανηλίκων, να αντιμετωπίσει παρανομίες που έχουν να κάνουν με τέτοιου είδους επιγραμμικές (online) πλατφόρμες, να εξετάσει/διαχειριστεί παράπονα πολιτών και να υποβοηθήσει το έργο των διωκτικών Αρχών. Δυστυχώς, όμως, είναι πολύ πίσω…

Απόδειξη είναι και η προειδοποίηση-«κίτρινη κάρτα» της Κύπρου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Απρίλιο για την καθυστέρηση που παρουσιάζουμε στην συμμόρφωση. Η διαδικασία, βέβαια, έχει δρομολογηθεί ώστε να ενσωματωθεί ο κανονισμός στην εθνική μας νομοθεσία. Την ίδια στιγμή, όμως, εκφράζονται σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσον ο πλήρης εναρμονισμός θα ολοκληρωθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Δεν έδινε στοιχεία το Telegram
Αρμόδια και έγκυρη πηγή με πραγματογνωμοσύνη που μίλησε στον «Φ» για το θέμα του Telegram και τις προεκτάσεις του, ανέφερε πως η συγκεκριμένη πλατφόρμα κρυπτογραφημένων κλήσεων, βιντεοκλήσεων και γραπτών συνομιλιών, που χρησιμοποιήθηκε από εγκληματικά στοιχεία στην Κύπρο για σχεδιασμό κακουργημάτων, είχε αποκτήσει αρκετούς χρήστες και λόγω της μη συνεργασίας της με τις διωκτικές Αρχές. Αυτό, βέβαια, έχει αλλάξει μετά το σάλο που προκλήθηκε τελευταίως.

Οι αναφορές του είναι διαφωτιστικές για το ιστορικό αλλά και τα τελευταία δεδομένα: «Ανεξαρτήτως από τα όποια συμφέροντα μπορεί να βλέπει κάποιος πίσω από τη σύλληψη του εκ των ιδρυτών της (σ.σ. η Telegram αναπτύχθηκε ραγδαίως τα τελευταία χρόνια, σε ένα κλάδο που λειτουργούν πλατφόρμες όπως το αμερικανικό WhatsApp), το σίγουρο είναι ότι η διαχειρίστρια εταιρεία του Telegram δεν ανταποκρινόταν σε αιτήματα διωκτικών Αρχών της Ευρώπης, στο πλαίσιο διερεύνησης πολύ σοβαρών υποθέσεων. Μιλάμε για θέματα παιδικής πορνογραφίας, τρομοκρατίας και υποθέσεων που ενέχουν άμεσο κίνδυνο της ζωής ανθρώπων. Πάντα έβρισκε διάφορες προφάσεις. Παρ΄ όλο που είναι εγγεγραμμένη στην Ιρλανδία. Αυτό άλλαξε λίγο μετά τη σύλληψη του συνιδρυτή της και συγκεκριμένα στα τέλη της πρώτης εβδομάδας Σεπτεμβρίου. Υπήρξαν επαφές και ξεκαθαρίστηκε και στη Europol από τη διαχειρίστρια εταιρεία της πλατφόρμας Telegram ότι πλέον θα υπάρχει συνεργασία με ευρωπαϊκές διωκτικές Αρχές».

Η ίδια πηγή μάς παρέπεμψε στην πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (Κανονισμός 2022/2065), η εφαρμογή της οποίας, όπως μας εξήγησε, θα έχει ως αποτέλεσμα ένα γενικότερο νοικοκύρεμα της κατάστασης με όλες τις online (επιγραμμικές) πλατφόρμες. Την χαρακτήρισε ως βασικό εργαλείο στην πρόληψη αρνητικών φαινομένων, αλλά και σοβαρών αδικημάτων.’

Προειδοποίηση από Κομισιόν στις 24/4

Η Κύπρος στις 24/4/2024 έγινε αποδέκτρια αυστηρής προειδοποιητικής επιστολής από την Κομισιόν για τη μη συμμόρφωσή της με τον κανονισμό 2022/2065 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που είχε θεσπιστεί στις 19 Οκτωβρίου του 2022. Ως ημερομηνία της πλήρους εφαρμογής του Νόμου είχε οριστεί η 17η Φεβρουαρίου του 2024.

Οι πιο πάνω ημερομηνίες δείχνουν το βαθμό καθυστέρησης. Ίσως το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι κατευθυνόμαστε προς το… ραντεβού του εναρμονισμού της νομοθεσίας μας με την ευρωπαϊκή πράξη, με ρυθμούς χελώνας.

Είναι ενδεικτικό ότι ως εθνικός συντονιστής για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) 2022/2065, ορίστηκε η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου (ΑΡΚ) με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου που λήφθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2024 και δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας την 1η Μαρτίου του 2024.

Τα δυο νομοσχέδια

Όπως έγκυρα πληροφορείται ο «Φ» για να επιτευχθεί ο εναρμονισμός έχουν καταρτιστεί δυο νομοσχέδια, τα οποία για την ώρα δεν έχουν προωθηθεί στη Βουλή. Το πρώτο σκοπεί στο να οριστεί η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης ως εθνικός συντονιστής ούτως ώστε να έχει νομική εξουσιοδότηση για την υλοποίηση του σχετικού κανονισμού. Το έτερο νομοθέτημα έχει ως αντικείμενο τον τρόπο λειτουργίας του συντονιστή.

Τα κείμενα των εν λόγω νομοσχεδίων έχουν τη βάση τους σε μελέτη που ανατέθηκε κατόπιν διαγωνισμού στην KPMG για εφαρμογή του κανονισμού στην Κύπρο.

Αυτή τη στιγμή τα νομοσχέδια βρίσκονται στο Υπουργείο Εσωτερικών και θα προωθηθούν εντός των ημερών υπό τη μορφή κατ΄ επείγοντος στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο.

Εφόσον τελειώσει η νομοτεχνική επεξεργασία, τα δυο νομοθετήματα θα διαβιβαστούν για τα περαιτέρω στη Βουλή. Εκεί όπου κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί την εντός εύλογου χρονικού διαστήματος εξέταση και ψήφισή τους.

Ερωτηματικά με προσωπικό

Ακόμα όμως κι αν η νομοθετική εξουσία ολοκληρώσει σύντομα τις δικές της διαδικασίες, ο κίνδυνος να ψηφιστεί ο Νόμος, αλλά να μην εφαρμοστεί, είναι ορατός. Άλλωστε, το έχουμε δει να συμβαίνει και στο παρελθόν. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό στην Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει αμέσως τις πρόνοιες του σχετικού ευρωπαϊκού κανονισμού.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι στη μελέτη του ελεγκτικού οίκου γίνεται αναφορά σε αριθμό προσώπων που θα πρέπει να αναλάβουν το ρόλο υλοποίησης του έργου του εθνικού συντονιστή, ωστόσο, δεν έχει γίνει διαδικασία για εξεύρεση των κατάλληλων ατόμων.

Πρόσωπο, το οποίο έχει γνώση του αντικειμένου μάς ανέφερε ότι η Γαλλία ήταν ένα από τα κράτη-μέλη, το οποίο καθυστέρησε να εντάξει τον κανονισμό στη δική του εθνική νομοθεσία. Ωστόσο, όπως μας ανέφερε, η μεσογειακή χώρα είχε κάνει προεργασία ώστε με την ψήφιση του Νόμου να είναι εφικτή η πλήρης εφαρμογή της ευρωπαϊκής πράξης.

Μας εξήγησε πως η Γαλλία είχε ήδη καταλήξει σε τριψήφιο αριθμό λειτουργών, οι οποίοι κατανεμήθηκαν σε ομάδες και έτυχαν εξειδικευμένης εκπαίδευσης, πριν την εναρμόνιση με τον σχετικό κανονισμό. Στην Κύπρο, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ούτε πόσοι θα αναλάβουν αυτό το ρόλο…

Η κατάσταση

Ο κανονισμός από τις 17/2/2024 έχει άμεση εφαρμογή σε όλα τα κράτη-μέλη και υπερισχύει οποιασδήποτε εθνικής νομοθεσίας. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή κανένα όργανο στο νησί μας δεν είναι νομοθετικά εξουσιοδοτημένο αυτή τη στιγμή να προβεί σε έλεγχο, να κάνει διερεύνηση υπόθεσης και να επιβάλει κυρώσεις. Ο ευρωπαϊκός κανονισμός έρχεται να προσθέσει στην προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην ελευθερία της έκφρασης, στον εντοπισμό εμπόρων διαδικτύου, στην παραπληροφόρηση, στην προστασία ανηλίκων, αλλά και να συνδράμει στις έρευνες των διωκτικών Αρχών για σοβαρά αδικήματα.

Καταρτισμένο άτομο που μίλησε στην εφημερίδα μας, επισήμανε ότι με την πλήρη εφαρμογή της νομοθεσίας ευρωπαϊκές χώρες ήδη έκαναν ένα μεγάλο βήμα για καταπολέμηση της τρομοκρατίας και άλλων εγκλημάτων, αλλά εμείς για την ώρα μένουμε στάσιμοι.

WhatsApp και Telegram σε διερεύνηση εγκλημάτων επί κυπριακού εδάφους

Σε πολλές περιπτώσεις που η Αστυνομία Κύπρου διερεύνησε υποθέσεις κακουργημάτων εξετάζοντας το ρόλο προσώπων με ποινικό μητρώο, έθεσε υπό το μικροσκόπιο κατά το ανακριτικό της έργο πλατφόρμες επικοινωνίας.

Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση 47χρονου που καταδικάστηκε από το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας σε πολυετή φυλάκιση για υπόθεση 15 κιλών κοκαΐνης. Κατά τη διάρκεια της δίκης βρέθηκε στο επίκεντρο μαρτυρικό υλικό που είχε να κάνει με συνομιλίες στο WhatsApp μεταξύ του τότε κατηγορούμενου με τον βασικό μάρτυρα κατηγορίας.

Εξάλλου, σε αίτημα προσωποκράτησης σε βάρος υπόπτων για τον φόνο του 53χρονου Ανδρέα Ευαγγέλου στη Λάρνακα (28/12/2021), υπήρχαν αναφορές της Αστυνομίας σε εύλογες υποψίες ότι το έγκλημα οργανώθηκε από τις Κεντρικές Φυλακές, με τον φερόμενο ηθικό αυτουργό που κρατείτο στο σωφρονιστικό ίδρυμα να δίνει οδηγίες μέσω WhatsApp στους ύποπτους για τη φυσική αυτουργία του εγκλήματος.

Μια άλλη υπόθεση προέκυψε από τα κατεχόμενα, έστω κι αν και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την εγκυρότητα των πληροφοριών που την περιβάλλουν. Η εφημερίδα Ντιαλόγκ τον Νοέμβριο του 2023 υπό τον τίτλο «Δικοινοτική σπείρα» πρόβαλλε τη διαδικασία σε ψευδοδικαστήριο για τη ανανέωση του διατάγματος κράτησης συλληφθέντων κατά την «επιχείρηση κλειδαράς» της «αστυνομίας» για εμπορία ναρκωτικών. Τότε είχε κατασχεθεί ποσότητα ενός κιλού ναρκωτικών αξίας 1,5 εκ τουρκικών λιρών.

Η υπόθεση που είχε παρουσιάσει η ψευδοαστυνομία έκανε λόγο για σπείρα που έκανε εμπόριο ναρκωτικών μεταξύ ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών, χρησιμοποιώντας τη διαδικτυακή εφαρμογή Telegram. Στο ίδιο ρεπορτάζ προστίθετο ότι η διακίνηση ναρκωτικών στο Telegram γινόταν με την ακόλουθη μέθοδο: Οι πωλητές άφηναν ναρκωτικά σε ορισμένα σημεία για τους αγοραστές που επικοινωνοούσαν μαζί τους διαδικτυακά. Η φωτογραφία και οι συντεταγμένες του σημείου που αφήνουν τα ναρκωτικά αποστέλλονταν στον παραλήπτη μέσω Telegram. Ο αγοραστής πήγαινε στο καθορισμένο σημείο και παραλάμβανε την ναρκωτική ουσία. Με αυτόν τον τρόπο, αγοραστής και πωλητής δεν έρχονται ποτέ σε επαφή.

Πού αποσκοπεί ο κανονισμός

Η τροποποίηση της εθνικής νομοθεσίας με τα υπό προώθηση νομοσχέδια στοχεύει στη θέσπιση κανόνων για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και αξιόπιστου διαδικτυακού περιβάλλοντος μέσα από την εισαγωγή μέτρων και τη θέσπιση υποχρεώσεων των επιγραμμικών (online) πλατφόρμων και μηχανών αναζήτησης. Δεν αποσκοπεί μόνο στην προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων των χρηστών, στη δέουσα εποπτεία των διαδικτυακών πλατφόρμων και μηχανών αναζήτησης, αλλά γενικότερα στη δημιουργία ενός έμπιστου και ασφαλούς διαδικτυακού τοπίου.

Ο Ντούροφ επέκρινε τις γαλλικές αρχές, αλλά έμμεσα παραδέχθηκε αδυναμίες

Ο ιδρυτής του Telegram, Πάβελ Ντούροφ, την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου εξέφρασε για πρώτη φορά τις θέσεις του σε σχέση με τη σύλληψή του (24/8) από τις γαλλικές Αρχές και τα όσα μεταδόθηκαν για την πλατφόρμα επικοινωνίας που ίδρυσε.

Επέκρινε τις διωκτικές Αρχές της Γαλλίας για τον τρόπο που χειρίστηκαν την υπόθεση, αλλά υποσχέθηκε εντατικοποίηση των προσπαθειών για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων. Σε γραπτό μήνυμά του ανέφερε: «Η χρήση νόμων από την προ smartphone εποχή για να κατηγορηθεί ένας διευθύνων σύμβουλος για εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τρίτους στην πλατφόρμα που διαχειρίζεται, αποτελεί λανθασμένη προσέγγιση. Η επινόηση νέας τεχνολογίας είναι αρκετά δύσκολη. Κανένας καινοτόμος δεν θα κατασκευάσει ποτέ νέα εργαλεία αν γνωρίζει ότι μπορεί να θεωρηθεί προσωπικά υπεύθυνος για πιθανή κατάχρηση αυτών των εργαλείων».

Πρόσθεσε πως το Telegram δεν είναι «κάποιο είδος αναρχικού παραδείσου», αλλά παραδέχθηκε ότι ο αυξανόμενος αριθμός χρηστών του Telegram «προκάλεσε δυσκολίες που επέτρεψαν στους εγκληματίες να κάνουν κατάχρηση της πλατφόρμας μας». Και κατέληξε: «Γι’ αυτό έθεσα ως προσωπικό μου στόχο να διασφαλίσω ότι θα βελτιώσουμε σημαντικά τα πράγματα από αυτή την άποψη. Έχουμε ήδη ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία εσωτερικά και θα μοιραστώ μαζί σας πολύ σύντομα περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την πρόοδό μας».

Οι γαλλικές Αρχές είχαν συλλάβει τον Ρώσο πολυεκατομμυριούχο (διαθέτει πολλαπλές υπηκοότητες, μεταξύ των οποίων και τη γαλλική), στο Παρίσι για διερευνώμενη υπόθεση διακίνησης φωτογραφιών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, διακίνηση ναρκωτικών και παράνομες συναλλαγές που συνδέονται με το Telegram. Σε βάρος του απαγγέλθηκαν κατηγορίες, αλλά αφέθηκε ελεύθερος υπό τον όρο να καταβάλει 5 εκατομμύρια ευρώ, να παρουσιάζεται στην αστυνομία δύο φορές την εβδομάδα και να παραμείνει στη Γαλλία.

Μικρά αλλά ενδιαφέροντα για Ντούροφ και πλατφόρμα

>> Το Telegram δημιουργήθηκε το 2013 και έχει σχεδόν ένα δισεκατομμύριο χρήστες στη βάση όσων είπε ο Ντούροφ στο πλαίσιο συνέντευξής του στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον.

>> Το Telegram βρίσκεται στον αντίποδα των αμερικανικών αντιπάλων του, το WhatsApp με περισσότερους από 2 δισεκατομμύρια χρήστες του παγκοσμίως και το Messenger.

>> Στις ομάδες συζήτησης στο Telegram μπορούν να συμμετέχουν έως και 200.000 άνθρωποι. Μάλιστα, πολλές οργανώσεις το επιλέγουν για να φιλοξενήσει λογαριασμούς τους, μέσω των οποίων παρέχουν επίσημη ενημέρωση στους ακόλουθούς τους.

>> Ο 39χρονος Ντούροφ έχει περιουσία 15,5 δισ. Δολαρίων και είναι στη θέση 120 παγκοσμίως, σύμφωνα με το Forbes.

>> Έγινε γνωστός το 2006. Εκείνη τη χρονιά όντας απόφοιτος από το πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, δημιούργησε με τον αδελφό του Νικολάι το μέσω κοινωνικής δικτύωσης VKontakte (VK), το οποίο γρήγορα έγινε το δημοφιλέστερο στη Ρωσία, μπροστά από το Facebook. Η επιτυχία του προκάλεσε τριβές τόσο με τους μετόχους ως το 2014, όταν ο Ντούροφ πούλησε το VK, όσο και με τις αρχές. Τελικά έφυγε από τη Ρωσία όταν αρνήθηκε να αποκαλύψει στις υπηρεσίες ασφαλείας τα προσωπικά δεδομένα Ουκρανών φιλοευρωπαίων ακτιβιστών.