Στον προέλεγχο όλων των μεταβιβάσεων περιουσιών από το Κτηματολόγιο για το ενδεχόμενο προέλευσης είτε των χρημάτων είτε της ακίνητης περιουσίας, από ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, ζητούν οι δικηγόροι.  Παράλληλα καλούν το κράτος να εφαρμόσει τη νομοθεσία για έλεγχο όλων των ξένων επενδύσεων και ζητούν όπως τα έγγραφα συμπληρώνονται μόνο από δικηγόρους ώστε να ασκείται και ο απαραίτητος εποπτικός έλεγχος. Την ξεκάθαρη αυτή θέση εκφράζει ο πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Μιχάλης Βορκάς, σε συνέντευξή του στον «Φ» σημειώνοντας πως το κράτος θα πρέπει να προβαίνει σε όλους τους σχετικούς ελέγχους αναφορικά με την προτιθέμενη επένδυση στο πλαίσιο της εφαρμογής Διαδικασίας Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων σύμφωνα με τις πρόνοιες του προαναφερθέντος Κανονισμού (ΕΕ) 2019/452.  

Ο πρόεδρος των δικηγόρων τονίζει πως εκείνο που έπραξε το Βέλγιο και όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εξαίρεση την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελληνική Δημοκρατία, για τη διασφάλιση της νομιμότητας των επενδύσεων και παροχής ασφάλειας στους επενδυτές, ήταν η δημιουργία ή περαιτέρω ενίσχυση Μηχανισμών Ελέγχου Επενδύσεων στο πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόσθετα ο κ. Βορκάς σχολιάζει την πρόσφατη απόφαση για τους εγκλωβισμένους αγοραστές, το e-justice που βρίσκεται ένα βήμα πριν την κατάρρευση και την απονομή της δικαιοσύνης.

-Επειδή πολύς λόγος γίνεται για πάταξη του ξεπλύματος χρήματος, δεν θα μπορούσε κατά την μεταβίβαση ενός ακινήτου να γίνεται αυστηρός έλεγχος και εποπτεία της πράξης;

– Η θέση του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου (ΠΔΣ) είναι ότι ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να γίνεται πολύ πριν από τη μεταβίβαση, και συγκεκριμένα πριν ακόμη να αρχίσει η κατάρτιση των εγγράφων αγοραπωλησίας ή μεταβίβασης του ακινήτου, όπως εξάλλου ήδη προνοείται από τις πρόνοιες των Άρθρων 2 και 2Α(γ)(ii)(αα) του περί της Παρεμπόδισης και Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες Νόμου του 2007 (Ν. 188(I)/2007) ως έχει τροποποιηθεί, με ειδική αναφορά μόνον σε ανεξάρτητους επαγγελματίες νομικούς.

Και είναι για αυτό τον λόγο που ο ΠΔΣ υποστηρίζει την άμεση νομοθετική επικαιροποίηση για σύνταξη των σχετικών εγγράφων μόνο από δικηγόρους, ούτως ώστε να μην μπορεί να διαφεύγει τον εποπτικό έλεγχο το οποιοδήποτε πρόσωπο που προβαίνει σε αυτές τις ενέργειες. Περαιτέρω, νοείται ότι και το κράτος θα πρέπει να προβαίνει σε όλους τους σχετικούς ελέγχους αναφορικά με την προτιθέμενη επένδυση στο πλαίσιο της εφαρμογής Διαδικασίας Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων σύμφωνα με τις πρόνοιες του προαναφερθέντος Κανονισμού (ΕΕ) 2019/452.

-Όσον αφορά στο θέμα του εποπτικού ελέγχου και την πρόθεση της κυβέρνησης να ορίσει νέο σώμα, υπάρχει κάποια εξέλιξη;

– Ο ΠΔΣ δεν έχει τύχει επίσημης ενημέρωσης ως προς τα επόμενα βήματα που προτίθεται να λάβει η εκτελεστική εξουσία. Το μόνο που γνωρίζουμε από προηγούμενες αναφορές είναι ότι υπήρχε πρόθεση λήψης νομικών υπηρεσιών για κατάρτιση σχετικού Νομοσχεδίου αναφορικά με τις Εποπτικές Αρχές σε σχέση με την καταπολέμηση ξεπλύματος παράνομου χρήματος, αλλά και τις κυρώσεις, στο πλαίσιο μίας διαδικασίας που δεν χαρακτηρίστηκε από την ύπαρξη έγκαιρης και ουσιαστικής διαβούλευσης. Δεν έχουμε διαπιστώσει ως Σύλλογος, την προκήρυξη σχετικού διαγωνισμού, και δεν έχουμε πληροφόρηση αναφορικά με την τυχόν δημοσιευμένη ανάθεση σε συγκεκριμένο κυπριακό δικηγορικό γραφείο τέτοιας υπηρεσίας με την καταβολή σχετικού δημοσιευμένου αντιτίμου από το Γενικό Λογιστήριο.

Οι θέσεις και οι εισηγήσεις του ΠΔΣ είναι γνωστές, όχι μόνον στην εκτελεστική και στη νομοθετική εξουσία, ενώπιον των οποίων έχουν κατατεθεί γραπτώς, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία καθώς έχουν δημοσιευθεί σε περίληψη στην ιστοσελίδα του ΠΔΣ ενώ έχουν παρατεθεί και σε συνεντεύξεις στα ΜΜΕ. Επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει ο οποιοσδήποτε ισχυρισμός για αδιαφάνεια. Και αυτές οι σταθερές θέσεις, περί του ειδικού ρόλου του δικηγορικού λειτουργήματος έχουν επιβεβαιωθεί, τόσον από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) μέσω των αποφάσεων του, κυρίως τα τελευταία δύο χρόνια, με πιο πρόσφατη την απόφαση του ημερομηνίας 29/07/2024 στην Υπόθεση C623/22, αλλά και από το Ανώτατο Δικαστήριο Κύπρου, και ειδικώς σε σχέση με την παροχή διοικητικών υπηρεσιών και την καταπολέμηση ξεπλύματος παράνομου χρήματος, στην απόφαση του ημερομηνίας 08/07/2024 στα πλαίσια της Πολιτικής Αίτησης Αρ. 70/2024.

Ο ΠΔΣ είχε εγκαίρως έλθει σε επαφή και με τον Φλαμανδικό Δικηγορικό Σύλλογο, ο οποίος πρωταγωνίστησε στις δικαστικές διαδικασίες για προάσπιση της ανεξαρτησίας του δικηγορικού λειτουργήματος ενώπιον του ΔΕΕ.

Επομένως, αφού και οι Βέλγοι συνάδελφοι, από τον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέταξαν, πολύ πριν από τον ΠΔΣ, την ανάγκη για προάσπιση της ανεξαρτησίας του δικηγορικού λειτουργήματος και του δικηγορικού επαγγελματικού απορρήτου, το διεκδίκησαν νομικά ενώπιον του ΔΕΕ και το πέτυχαν, εύλογα προκύπτει το ερώτημα ως προς το γιατί ο οποιοσδήποτε να ήθελε να επέμβει σε αυτό. Σίγουρα όχι για λόγους νομικούς. Αλλά το θέμα είναι νομικό και μόνο νομικό. Και αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι δεν προσήλθαν ως ενδιαφερόμενα μέρη στις υποθέσεις ενώπιον του ΔΕΕ ούτε δυνητικοί επενδυτές που ήθελε να προσελκύσει το Βέλγιο ούτε οποιεσδήποτε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ούτε και οποιοσδήποτε τρίτος. Αντιθέτως, εκείνο που έπραξε το Βέλγιο, και όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εξαίρεση την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελληνική Δημοκρατία, για τη διασφάλιση της νομιμότητας των επενδύσεων και παροχής ασφάλειας στους επενδυτές, ήταν η δημιουργία ή περαιτέρω ενίσχυση Μηχανισμών Ελέγχου Επενδύσεων στο πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και με γνώμονα την τήρηση του Πρωτογενούς Δικαίου της ΕΕ, ήμασταν και θα είμαστε στο πλευρό της Κυπριακής Δημοκρατίας για τον σκοπό αυτό.

-Ποια είναι η άποψη σας μετά την έκδοση της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τους εγκλωβισμένους αγοραστές;

– Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ήταν ορθή, καθώς αναγνώρισε την προτεραιότητα των συνταγματικών δικαιωμάτων των τραπεζικών ιδρυμάτων, όπως αυτά του συμβάλλεσθαι και της ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με την απόφαση, οι υποθήκες των τραπεζών, που προηγούνται, δεν μπορούν να αγνοηθούν ή να προσπελαστούν με απόφαση του Διευθυντή του Κτηματολογίου, ανεξαρτήτως των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι εγκλωβισμένοι αγοραστές.

Παράλληλα, ο ΠΔΣ θα συμμετάσχει σε ειδική επιτροπή που έχει συσταθεί με σκοπό την εξεύρεση μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης στο ζήτημα των χιλιάδων εγκλωβισμένων αγοραστών. Η επιτροπή αυτή θα αναζητήσει τρόπους και λύσεις ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των εγκλωβισμένων αγοραστών, εξισορροπώντας τα δικαιώματα όλων των εμπλεκομένων ώστε να επέλθει μια οριστική και ορθή αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.

-Πολλές φορές εκδίδονται αποφάσεις από τα Δικαστήρια ωστόσο ποτέ δεν εφαρμόζονται. Το θέμα συζητήθηκε αλλεπάλληλα χωρίς να βρεθεί τρόπος συμμόρφωσης με τις αποφάσεις αυτές. Ποια είναι η θέση του ΠΔΣ για το θέμα;

– Η εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων αποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα χρόνιο πρόβλημα στη διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης. Η καθυστέρηση ή η μη εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων επιφέρει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία του συστήματος δικαιοσύνης, στη λειτουργία του κράτους δικαίου, και πλήττει ανεπανόρθωτα το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών μιας ευνομούμενης πολιτείας.

Το θέμα αυτό απασχολεί έντονα τον ΠΔΣ τα τελευταία χρόνια, και ως εκ τούτου αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα άμεσης αναθεώρησης του νομοθετικού πλαισίου που διέπει την εκτέλεση αποφάσεων. Ο ΠΔΣ έχει καταθέσει εισηγήσεις επί του τροποιητικού νομοσχεδίου και μέτρα τα οποία θεωρούμε ότι θα διευκολύνουν σε σημαντικό βαθμό την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και η διεύρυνση των εξουσιών του επίσημου παραλήπτη διαχειριστή.

Στο παρόν στάδιο βρισκόμαστε σε επικοινωνία με την Επιτροπή Νομικών της Βουλής για την προώθηση των σχετικών τροποποιήσεων. Ευελπιστούμε ότι με την έναρξη των εργασιών της Βουλής θα δοθεί προτεραιότητα στο θέμα αυτό με σκοπό την επίλυσή του.

Ανυπέρβλητα τα προβλήματα για e-justice

Ο κ. Βορκάς προαναγγέλλει το τυπικό τέλος για το e-justice, αφού όπως τονίζει η συνέχιση της εφαρμογής του θα είναι πιο επιζήμια για τους φορολογούμενους πολίτες και το σύστημα της δικαιοσύνης στην ολότητά του.

-Πού βρίσκεται το θέμα του συστήματος ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, το γνωστό e-justice;

– Το σύστημα e-Justice, κατά τη γνώμη μας, βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Μετά τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την έναρξη λειτουργίας του τον περασμένο Ιανουάριο και τις διαβεβαιώσεις που λάβαμε για την επίλυσή τους, περιμέναμε ότι τα προβλήματα αυτά θα είχαν επιλυθεί πλήρως μέχρι τον τελευταίο μας έλεγχο στα τέλη Ιουλίου. Ωστόσο, προς μεγάλη μας απογοήτευση, διαπιστώσαμε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν τα ίδια ή παρόμοια προβλήματα με αυτά που είχαν εντοπιστεί στην παραγωγική φάση της λειτουργίας του. Η εμπιστοσύνη μας στο σύστημα αυτό, στον σχεδιασμό και την υλοποίησή του, δεν έχει αποκατασταθεί μετά την κατάρρευσή του, τον Ιανουάριο του 2024. Η άποψή μας ότι, το σύστημα παραμένει ατελές, υπολείπεται βασικές λειτουργικότητες και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα, δεν είναι επιπόλαια. Οι δικηγόροι που επιβλέπουν την πρόοδο του συστήματος έχουν επενδύσει αμέτρητες ώρες και προσπάθεια για να διασφαλίσουν ότι αυτό το σύστημα θα εξυπηρετήσει τη δικαιοσύνη. Δυστυχώς, ως εξωτερικοί χρήστες, δεν είμαστε αισιόδοξοι.

-Δεν πιστεύετε ότι υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση στην εφαρμογή του συστήματος και παράλληλα ο Κύπριος φορολογούμενος να χρεώνεται για κάτι που δεν λειτούργησε;

– Η καθυστέρηση στην εφαρμογή του συστήματος είναι ένα γεγονός και δεν είναι θέμα πίστης ή άποψης. Ακόμη και αν το σύστημα εφαρμοζόταν σήμερα, θα ήταν ήδη καθυστερημένο κατά δύο χρόνια. Κατά την άποψή μας, όμως, η συνέχιση της εφαρμογής του, παρά τα ανυπέρβλητα προβλήματα που παρουσιάζει, θα είναι ακόμη πιο επιζήμια για τους φορολογούμενους πολίτες αλλά και για το σύστημα δικαιοσύνης στην ολότητά του.

Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας στο κτήριο FBME

–  Πού βρίσκεται το θέμα της ανέγερσης νέων δικαστηρίων στη Λευκωσία;

– Για το εν λόγω θέμα ως ΠΔΣ είχαμε πραγματοποιήσει τον τελευταίο χρόνο συναντήσεις με το Υπουργείο Μεταφορών, το Ανώτατο Δικαστήριο, την Επιτροπή Νομικών, το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Τον περασμένο Μάρτιο το θέμα της ανέγερσης των νέων Επαρχιακών Δικαστηρίων Λευκωσίας, είχε τεθεί ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών στην παρουσία του Υπουργού Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Αλέξη Βαφεάδη και του Υπουργού Δικαιοσύνης Μάριου Χαρτσιώτη. Στη συνάντηση αυτή είχε τονιστεί ότι το έργο αυτό αποτελεί προτεραιότητα του Υπουργικού Συμβουλίου και ότι είχαν γίνει οι ανάλογοι χειρισμοί και διαβουλεύσεις για προβλήματα αναφορικά με τους χώρους στάθμευσης, τη μετακίνηση κτηρίων της ΟΥΝΦΙΚΥΠ κ.ά. και συνεπώς θα μπορούσαν να αρχίσουν τα επόμενα στάδια, δηλαδή η διεξαγωγή του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και η προσφοροδότηση για την υλοποίηση του έργου.

Μετά λύπης όμως, έκτοτε δεν είχαμε νεότερη ενημέρωση. Γι’ αυτό και έχουμε αποστείλει επιστολή ημερ. 30/8/24 στον υπουργό Μεταφορών με αίτημα να λάβουμε σχετική ενημέρωση για το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το έργο. Στην ίδια επιστολή θέσαμε επίσης και πάλι στο επίπεδο του μεταξύ μας διαλόγου για τις κτηριακές υποδομές και την επιλογή του κτηρίου της τράπεζας FBME, το οποίο ανήκει στη Μητρόπολη Κύκκου και Τηλλυρίας, και το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει αναξιοποίητο.

Επαναλαμβάνουμε και υπογραμμίζουμε με έμφαση ότι οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης δεν μπορεί να αποσυνδέονται από τις κτηριακές υποδομές, αναλογιζόμενοι ότι η κατάσταση των υφιστάμενων υποδομών του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας δεν περιποιεί τιμή για κανένα. Αναμένουμε ότι θα προχωρήσουν οι διαδικασίες εντός λογικών χρονοδιαγραμμάτων χωρίς άλλη καθυστέρηση.

Eπείγει η μεταρρύθμιση στα πρωτοβάθμια δικαστήρια

–  Το ζητούμενο για να θεωρείται πως απονέμεται δικαιοσύνη είναι η ταχύτητα εξέτασης και έκδοσης αποφάσεων. Πού βρισκόμαστε στο ζήτημα αυτό;

– Καταρχάς, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η ταχύτητα δεν αποτελεί τη μόνη παράμετρο στην οποία θα πρέπει να επικεντρώνονται οι όποιες τομές και μεταρρυθμίσεις. Σε καμία περίπτωση η επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών δεν πρέπει αποβαίνει σε βάρος της ποιότητας του δικαιοδοτικού έργου. Το σύστημα απονομής δικαιοσύνης κρίνεται με γνώμονα τέσσερα κριτήρια, την ταχύτητα, την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και την ανεξαρτησία. Τα κριτήρια αυτά δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται αποσπασματικά αλλά ως αλληλένδετα μεταξύ τους, καθώς είναι απαραίτητα για την ορθή λειτουργία ενός συστήματος δικαιοσύνης.  Συνεπώς, ο ΠΔΣ εμμένει στις εισηγήσεις του για την καθιέρωση των εξ αποστάσεως ακροάσεων, την τεχνολογική αναβάθμιση, την ομαδοποίηση υποθέσεων/εξειδίκευση δικαστών, την πρόσληψη νομικών βοηθών Δικαστών (Clerks), τη δυνατότητα εκδίκασης για test cases από το Εφετείο ή/και το Ανώτατο Δικαστήριο σε σύντομο χρονικό διάστημα, τη δημιουργία Δικαστηρίου για μικρές απαιτήσεις, τη στελέχωση των δικαστηρίων με καταρτισμένο προσωπικό και την υλοποίηση της Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων. Επίκεντρο της προσπάθειας του ΠΔΣ είναι και η προώθηση των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών, της διαιτησίας και της διαμεσολάβησης. Το Κυπριακό Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΠΔΣ προγραμματίζει το επόμενο διάστημα ενημερωτικές δράσεις με στόχο την ενθάρρυνση των δικηγόρων να συμφωνούν σε παραπομπή αγωγών που εκκρεμούν ενώπιον των Δικαστηρίων σε διαιτησία ή διαμεσολάβηση. Συγκεκριμένα, στις 23 Σεπτεμβρίου 2024 θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακό σεμινάριο για ενημέρωση των δικηγόρων με συμμετοχή έγκριτων διαιτητών και διαμεσολαβητών από το εξωτερικό.

-Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως εξετάστηκε το 55% των καθυστερημένων υποθέσεων από το Ανώτατο Δικαστήριο. Εκεί όμως που «πονεί» η δικαιοσύνη είναι στα κατώτερα δικαστήρια. Τι πρέπει να γίνει στο θέμα των χιλιάδων καθυστερημένων υποθέσεων στον κατώτερο βαθμό δικαιοσύνης;

– Ως ΠΔΣ χαιρετίζουμε την πρόοδο που έχει σημειωθεί, ως αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης στην ανώτατη δικαστική βαθμίδα. Ταυτόχρονα όμως προβάλλει ως επείγουσα η μεταρρύθμιση στα πρωτοβάθμια δικαστήρια, για την οποία ο ΠΔΣ έχει ετοιμάσει εμπεριστατωμένο υπόμνημα το οποίο έχει αποστείλει προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης.

Η επίλυση του backlog και η επιτάχυνση της πρωτοβάθμιας δικαιοδοσίας, συνδέεται με την αύξηση δικαστικού χρόνου εκδίκασης υποθέσεων κάτι που θεωρούμε ότι θα επιτευχθεί με τη μείωση των περιττών εμφανίσεων πριν από την ακρόαση, τη συντόμευση της δικαστικής αλλά και ακροαματικής διαδικασίας και την πιστή τήρηση του χρόνου έκδοσης αποφάσεων και που εντέλει θα οδηγήσει στην αλλαγή νοοτροπίας δικηγόρων και δικαστών.