Στον αέρα είναι η σύμβαση για την εγκατάσταση συστήματος αντι-drone σε πέντε κρίσιμες υποδομές της Δημοκρατίας. Την ίδια στιγμή, ασφαλείς πληροφορίες του «Φ», αναφέρουν ότι υπάρχει ειλημμένη πολιτική απόφαση για τερματισμό της συμφωνίας με την ελλαδικών συμφερόντων εταιρεία που από το 2021 ανέλαβε να υλοποιήσει το έργο, εκτός κι αν ικανοποιηθούν δυο βασικές προϋποθέσεις που έθεσε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης.

Αν αυτές δεν ικανοποιηθούν εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τότε θα κινηθεί αμέσως η διαδικασία που έχει δρομολογηθεί για λύση της συνεργασίας με την εν λόγω εταιρική οντότητα.  Όλα τα πιο πάνω προέκυψαν στις αρχές Ιουλίου, μετά από ευρεία σύσκεψη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, στην οποία, πέραν από τον κ. Χαρτσιώτη, συμμετείχαν ο υπουργός Μεταφορών, Αλέξης Βαφεάδης, αρμόδιοι λειτουργοί, καθώς και εκπρόσωποι της Αστυνομίας και της Πολιτικής Άμυνας.

Όπως πληροφορείται ο «Φ», ο κ. Χαρτσιώτης ως πολιτικός προϊστάμενος της αναθέτουσας Αρχής που είναι η Αστυνομία Κύπρου, έστειλε το μήνυμα πως η εγκατάσταση του συστήματος έπρεπε να υλοποιηθεί εδώ και καιρό και ότι υπό τις συνθήκες δεν υπάρχει περιθώριο για νέες καθυστερήσεις.

Οι δυο προϋποθέσεις

Πηγή του «Φ» αναφέρει πως ο υπουργός Δικαιοσύνης, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα και τις θέσεις όλων, εξέφρασε τη θέση πως ο μόνος τρόπος για να μην διακοπεί η σύμβαση με την ανάδοχο εταιρεία είναι να εγγυηθεί η τελευταία ότι (1) θα υλοποιηθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα και ότι (2) θα καλύψει τις όποιες τεχνολογικές αδυναμίες προέκυψαν με την πάροδο του χρόνου.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις τεχνολογικές αδυναμίες, δηλαδή τη δεύτερη προϋπόθεση που τέθηκε από τον υπουργό, άτομα τα οποία έχουν γνώση του θέματος και μας μίλησαν, ανέφεραν ότι η κατακύρωση της προσφοράς για την αντι-drone ασπίδα έγινε τον Σεπτέμβριο του 2021 κι από τότε έχουν αλλάξει πολλά σε ό,τι αφορά την τεχνολογία. Με άλλα λόγια, το λογισμικό που προνοείτο στη σύμβαση προ τριετίας δεν είναι πλέον κατάλληλο για να καταρρίψει drone, παρά μόνο να το εντοπίσει. Μάλιστα, σύμβουλος του Υπουργείου Δικαιοσύνης με πραγματογνωμοσύνη, φέρεται να έχει γνωματεύσει σχετικά.

Αυτό καθιστά και το ζήτημα σύνθετο υπό μια έννοια. Κι αυτό γιατί ακόμη κι αν η ανάδοχος εταιρεία εγγυηθεί ότι είναι σε θέση να εγκαταστήσει το σύστημα με τις νέες προδιαγραφές, εγείρονται ερωτηματικά για την σύμβαση του ’21, η οποία περιλαμβάνει άλλες πρόνοιες.

Δυο διαδικασίες

Μετά από απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης έχουν δρομολογηθεί δυο διαδικασίες. Η μια από την αρμόδια επιτροπή της Αστυνομίας (αναθέτουσα Αρχή), η οποία ανέλαβε επαφές με την ανάδοχο εταιρεία, προκειμένου η τελευταία να ξεκαθαρίσει κατά πόσον μπορεί να εγγυηθεί την παράδοση του συστήματος έγκαιρα, αλλά κι αν το λογισμικό που θα εγκατασταθεί θα είναι συμβατό με τα σύγχρονα δεδομένα.

Έγκυρη πληροφόρηση που έλαβε ο «Φ» αναφέρει ότι ήδη μετά το πρώτο 10ήμερο Ιουλίου η επιχειρηματική οντότητα από την Ελλάδα και η αρμόδια επιτροπή του αστυνομικού Σώματος είχαν συνεννοήσεις για κάποιες τεχνικές λεπτομέρειες, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον η ανάδοχος είναι σε θέση να ανταποκριθεί. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε, η τελική απόφαση αναμένεται να ληφθεί μέχρι τα μέσα της ερχόμενης εβδομάδας σε συνάντηση μεταξύ του Υπουργού και των αρμόδιων στελεχών της Αστυνομίας.

Η έτερη διαδικασία που έχει δρομολογηθεί αφορά το σχέδιο «Β». Το ενδεχόμενο, δηλαδή, να τερματιστεί η σύμβαση. Μετά τις αποφάσεις της ευρείας σύσκεψης, δόθηκε το έναυσμα ώστε να εξεταστούν οι παράμετροι της σύμβασης, ούτως ώστε ο τερματισμός της να καταστεί αμέσως εφικτός, όταν αποφασιστεί κάτι τέτοιο.

Σε περίπτωση τερματισμού

Άτομο που μίλησε στον «Φ» ανέφερε ότι ο υπουργός Δικαιοσύνης είναι διατεθειμένος εφόσον τερματιστεί η συνεργασία με την ανάδοχο, να δρομολογήσει νέα απόρρητη διαδικασία για κατακύρωση της προσφοράς, με τρόπο ώστε να διασφαλιστεί η εγκατάσταση του συστήματος σε μικρό χρονικό διάστημα. Εκτιμάται πως η διακοπή της σύμβασης δεν πρόκειται να επιβαρύνει τα ταμεία του δημοσίου. Άτομο που έχει γνώση για το όλο ζήτημα, υποστήριξε πως αυτό διασφαλίζεται, καθώς οι όροι της συμφωνίας περιλάμβαναν εγγυητικές επιστολές τραπεζών, ώστε η αναθέτουσα Αρχή να εξασφαλιστεί. Η προσφορά είχε κατακυρώσει στην ανάδοχο τον Σεπτέμβριο του 2021 για το ποσό του €1.656.855,29 πλέον ΦΠΑ.

Από το 2023 κι ακόμα…

Για όσους παρακολουθούν το ζήτημα, η προαναφερθείσα εξέλιξη δεν προκαλεί έκπληξη. Κυρίως λόγω της καθυστέρησης που παρατηρείτο σε σχέση με την υλοποίηση της σύμβασης. Κατ΄ αρχάς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σύστημα προστασίας κρίσιμων υποδομών από μη επανδρωμένα πτητικά μέσα (αντι-drone), όπως είχε αποκαλύψει η εφημερίδα μας στις 3 Ιουλίου του 2022, επρόκειτο να εγκατασταθεί (1) στο Προεδρικό Μέγαρο, (2) στις Κεντρικές Φυλακές, (3) στο Αρχηγείο Αστυνομίας, καθώς και στα αεροδρόμια (4,5) Λάρνακας και Πάφου.

Σύμφωνα με τα έγγραφα του διαγωνισμού το έργο θα υλοποιείτο σε τρεις φάσεις, οι οποίες ήταν καθορισμένες για τα έτη 2021, 2022 και 2023, αντιστοίχως. Τα προκαθορισμένα από τη σύμβαση χρονοδιαγράμματα, όμως, δεν υλοποιήθηκαν. Αρκεί να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με επίσημες θέσεις της Αστυνομίας τον Φεβρουάριο του 2024, αν και η παράδοση του έργου ήταν προγραμματισμένη για τα τέλη του τρέχοντος έτους, εντούτοις η επιχειρηματική οντότητα -σύμφωνα πάντα με την Αστυνομία- ζήτησε εκ νέου επέκταση του χρονοδιαγράμματος για το 2025, επικαλούμενη πρόσκομμα που προέκυψε λόγω της κατάστασης στη Μέση Ανατολή και δη τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα. Όπως γίνεται αντιληπτό από τον Σεπτέμβριο του 2021 που ανατέθηκε η σύμβαση (υπογράφηκε εντός του 2022) μέχρι και τα τέλη Ιουλίου του 2024, το έργο που έχει διασυνδεθεί με την ασφάλεια της Δημοκρατίας, δεν έχει λάβει σάρκα και οστά. Με άλλα λόγια, ήδη παρήλθαν σχεδόν τρία χρόνια από την κατακύρωση της προσφοράς, ενώ θα παρέλθει ακόμη ένας χρόνος με βάση την παράταση που ζητήθηκε.

Jammers, χρεοκοπία και Φυλακές

Αυτή η παράμετρος που αφορά το χρονικό πλαίσιο, ήταν κάτι το οποίο απασχόλησε στη σύσκεψη των προηγούμενων εβδομάδων. Στην απόφαση για τερματισμό της σύμβασης, ωστόσο, φαίνεται να προσμέτρησαν κι άλλοι λόγοι.

Παραθέτουμε τα σημαντικότερα σημεία:

  • Η εξελισσόμενη τεχνολογία σε ότι αφορά τα μη επανδρωμένα πτητικά μέσα σε συνδυασμό με τη συνεχή καθυστέρηση του έργου προκαλούσε προβληματισμό.
  •  Το γεγονός ότι όπως φάνηκε στις τελευταίες πολεμικές επιχειρήσεις διεθνώς, αλλά και γενικότερα σε διαμάχες μεταξύ χωρών, αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος των drones, την ίδια στιγμή που οι κρίσιμες υποδομές της Δημοκρατίας παραμένουν ακάλυπτες από ενδεχόμενες επιθέσεις με τέτοια μέσα.
  •  Στη σύσκεψη που έγινε, σύμφωνα με πληροφορίες εκφράστηκαν αμφιβολίες κατά πόσον τα συστήματα της παρούσας σύμβασης έχουν τη δυνατότητα εξουδετέρωσης ενός drone ή μόνο εντοπισμού του. Σύμβουλος του Υπουργείου Δικαιοσύνης γνωμάτευσε πως πλέον δεν υπάρχει δυνατότητα κατάρριψης του.  Σε σχέση με αυτό το σημείο, πάντως, να σημειώσουμε ότι σε έγγραφο που έχουμε στη διάθεσή μας και αφορά τις «τεχνικές προδιαγραφές» του διαγωνισμού που είχε προκηρυχθεί, γίνεται ξεκάθαρη αναφορά για jammers. Αυτός ο όρος παραπέμπει σε διακοπή των επικοινωνιών (παρεμβολείς/jammers) μεταξύ του drone και του χειριστή του, κι άρα εξουδετέρωση του ιπτάμενου αντικειμένου.
  • Το γεγονός ότι η εταιρεία που ανέλαβε την υλοποίηση της σύμβασης, σύμφωνα με τις θέσεις της, επικαλείτο κωλύματα. Σε μια περίπτωση, όπως ήδη σημειώσαμε, επικαλέστηκε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, η οποία επηρέασαν το έργο της. Σε μια άλλη περίπτωση, όπως αναφέρουν πληροφορίες, η ανάδοχος αναφέρθηκε σε χρεοκοπία εταιρείας από τον Καναδά, στην οποία η πρώτη είχε δώσει υπεργολαβία για την υλοποίηση του συστήματος.
  • Η χρήση drones για μεταφορά παράνομων αντικειμένων σε κρατούμενους των Κεντρικών Φυλακών είναι ευρεία, ενώ προσφάτως υπήρξαν σχετικές προσπάθειες. Είναι ενδεικτικό και δημοσίευμα του «Φ» στα μέσα του μήνα, όπου σε δυο περιπτώσεις εντός Σαββατοκύριακου, άγνωστοι αποπειράθηκαν με drone να ρίξουν σε συγκεκριμένα σημεία «πακέτα» με κινητά τηλέφωνα και φορτιστές.
  • Έχουν αναφερθεί περιστατικά κατά τα οποία μη επανδρωμένα πτητικά μέσα προσέγγισαν τις κτηριακές εγκαταστάσεις του σωφρονιστικού ιδρύματος ερχόμενα από τις κατεχόμενες περιοχές.

Το ιστορικό με το διαγωνισμό και η καταγγελία στην Ελεγκτική

Για την σύμβαση με στόχο την «Προμήθεια και Εγκατάσταση Συστημάτων Προστασίας Κρίσιμων Υποδομών από την Απειλή Μη Επανδρωμένων Πτητικών Μέσων καθώς και την Εκπαίδευση στη χρήση των Συστημάτων», είχαν εγερθεί ζητήματα από την πρώτη στιγμή, με τον «Φ» να κάνει σχετικές αποκαλύψεις το 2022, με δυο διαδοχικά δημοσιεύματα.

Στις 25 Ιουνίου του 2022 είχαμε αποκαλύψει πως έναν μήνα προηγουμένως είχε γίνει καταγγελία στον Γενικό Ελεγκτή για το διαγωνισμό και τις συνθήκες υπό τις οποίες είχε κατακυρωθεί η προσφορά. Στη γραπτή καταγγελία προς την Ελεγκτική Υπηρεσία γινόταν αναφορά κυρίως σε δύο σημεία, τα οποία σύμφωνα με τα όσα είχαν υποστηρίξει οι καταγγέλλοντες προκαλούσαν αμφιβολίες κατά πόσον το σύστημα θα είναι αποτελεσματικό. Σε ό,τι αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά της προσφοράς της επιτυχούσας εταιρείας, οι καταγγέλλοντες σημείωσαν ότι δεν συνάδουν με τις προδιαγραφές που τέθηκαν. Παρέθεταν αναλυτικά περί τις 10 σχετικές επισημάνσεις, καταγράφοντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους εξέφραζαν αμφιβολίες για την επιτυχία του εγχειρήματος. Όσο για το δεύτερο σημείο, προβλήθηκε η θέση ότι στελέχη της εταιρείας που θα υλοποιήσει το έργο, δεν έχουν τα προσόντα και δη την ανάλογη προϋπηρεσία, κάτι το οποίο ήταν βασική προϋπόθεση με βάση τους όρους της προσφοράς. Επιπλέον, καταλόγισαν ότι στέλεχος του επιτυχόντα προσφοροδότη, είχε σημαντική θέση στην εταιρεία που εγκατέστησε το σύστημα απενεργοποίησης κινητών τηλεφώνων στις Κεντρικές Φυλακές και ότι το απέκρυψε επιμελώς.

Πέραν από την καταγγελία στον Γενικό Ελεγκτή, υπήρχαν και άλλα γεγονότα. Εταιρική οντότητα που συμμετείχε στον διαγωνισμό, προσέφυγε στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών προσβάλλοντας την κατακύρωση στην επιτυχούσα ανταγωνίστρια εταιρεία. Στην προσφυγή εγείρονταν διάφορα ζητήματα. Μεταξύ άλλων, αμφισβητείτο η πραγματογνωμοσύνη δυο στελεχών της εταιρείας που κέρδισε το διαγωνισμό, αλλά και η ικανότητά της να ανταποκριθεί στις τεχνικές προδιαγραφές του έργου. Εν τέλει, τον Μάιο του 2022, η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών απέρριψε την προσφυγή της παραπονούμενης εταιρείας με αιτιολογημένη απόφασή της, σημειώνοντας -μεταξύ άλλων- στην ετυμηγορία της: «Σ’ ό,τι αφορά το τεχνικό περιεχόμενο των εν λόγω εγγράφων αυτό δεν είμαστε σε θέση να το αξιολογήσουμε και συνεπώς παραμένει ανεξέλεγκτο όπως ακριβώς προβλέπει και η σχετική νομολογία».

Ένα άλλο σημείο που είχε αναδειχθεί μέσω του ρεπορτάζ της εφημερίδας μας τον Ιούνιο του 2022 ήταν ότι δεν υπάρχει πρόσβαση στους φακέλους της εταιρείας που κέρδισε την προσφορά. Η άλλη εταιρεία που συμμετείχε στον διαγωνισμό και προσέφυγε στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών, αιτήθηκε όπως της αποκαλυφθεί το περιεχόμενο του τεχνικού φακέλου των επιτυχόντων.  Ωστόσο, η Αστυνομία Κύπρου, ενημέρωσε πως αυτοί έχουν χαρακτηριστεί ως απόρρητοι, κατόπιν αιτήματος της εταιρείας που κέρδισε τον διαγωνισμό.

Τότε είχαμε θέσει το περιεχόμενο των καταγγελιών υπ΄ όψιν της εταιρείας που κέρδισε τον διαγωνισμό, επικοινωνώντας με τα γραφεία της στην Ελλάδα. Αρμόδιο πρόσωπο ανταποκρίθηκε αργότερα τηλεφωνικώς και μας είχε δώσει τις θέσεις του σε σχέση με τα όσα καταγγέλθηκαν στον Γενικό Ελεγκτή. Σε ερώτησή μας για την ιδιότητά του μάς ανέφερε πως συμμετείχε στη διαδικασία της προσφοράς και ότι έχει οδηγίες να απαντήσει στα ερωτήματά μας, αλλά δεν είναι μέλος της διοίκησης της εταιρείας, ζητώντας μας να μην δημοσιεύσουμε το όνομά του. Παρουσιάζουμε τις τοποθετήσεις που είχε εκφράσει για τα εγειρόμενα ζητήματα: «Έχουν τεθεί όλα ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών από άλλη εταιρεία που δεν κέρδισε την προσφορά. Επικυρώθηκε η προσφορά της εταιρείας μας. Νομίζω ότι έχουν τοποθετηθεί οι αρμόδιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις οποίες εμπιστευόμαστε πλήρως. Όλα έχουν απαντηθεί. Έγινε επίσημη προκήρυξη και κατατέθηκαν ορθώς τα έγγραφα από την εταιρεία μας».

Στις 3/7/2022 δημοσιοποιήσαμε δηλώσεις του εκπροσώπου Τύπου της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, Μάριου Πετρίδη. Μιλώντας στον «Φ», είχε αναφέρει ότι το περιεχόμενο σχετικής καταγγελίας που έχει γίνει στην Ελεγκτική Υπηρεσία από τις 6 Μαΐου διερευνάτο. Απαντώντας σε διευκρινιστική ερώτηση, ο κ. Πετρίδης είχε αναφέρει ότι το θέμα έχει ανατεθεί σε αρμόδιους λειτουργούς της υπηρεσίας οι οποίοι διερευνούν τα όσα καταλογίζονται μέσω της γραπτής καταγγελίας.

Τι είναι το σύστημα anti-drone

Ένα σύστημα αντι-drone είναι μια τεχνολογία σχεδιασμένη να εντοπίζει, να παρακολουθεί και να εξουδετερώνει μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) που μπορεί να αποτελούν απειλή. Τέτοια συστήματα χρησιμοποιούνται για την προστασία κρίσιμων υποδομών, στρατιωτικών βάσεων, δημόσιων εκδηλώσεων και άλλων ευαίσθητων περιοχών από πιθανά κακόβουλα drones. Τα συστήματα αντι-drone μπορούν να περιλαμβάνουν διάφορες τεχνολογίες και μεθόδους, όπως:

  •  Ραντάρ και αισθητήρες: Για την ανίχνευση και παρακολούθηση των drones σε μεγάλες αποστάσεις.
  • Οπτικοί και υπέρυθροι αισθητήρες: Για την επιβεβαίωση της παρουσίας των drones και την ταυτοποίησή τους.
  • Παρεμβολείς (jammers): Για την διακοπή των επικοινωνιών μεταξύ του drone και του χειριστή του, συνήθως μέσω παρεμβολών στα σήματα ραδιοσυχνοτήτων (RF).
  •  Συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου: Για την εξουδετέρωση των drones μέσω ηλεκτρονικών παρεμβολών ή κυβερνοεπιθέσεων.
  •  Φυσικά μέσα εξουδετέρωσης: Όπως δίχτυα ή ακόμα και αντιαεροπορικά όπλα που μπορούν να καταρρίψουν τα drones.
  • Τα συστήματα αυτά είναι κρίσιμα για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης απειλής που προέρχεται από μη εξουσιοδοτημένα ή εχθρικά drones, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κατασκοπεία, παράδοση παράνομων αντικειμένων ή ακόμη και για επιθέσεις.

Το χρονικό της σύμβασης

  • Για το όλο έργο υποβλήθηκαν τέσσερις προσφορές.
  • Οι προσφορές που υποβλήθηκαν τέθηκαν ενώπιον της επιτροπής αξιολόγησης για μελέτη και ετοιμασία σχετικής έκθεσης, η οποία υποβλήθηκε στο συμβούλιο προσφορών του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης.
  • Στις 22 Σεπτεμβρίου του 2021 λήφθηκε απόφαση για την ανάθεση του έργου στον επιτυχόντα προσφοροδότη.
  •  Στις 23/09/2021 γνωστοποιήθηκαν τα αποτελέσματα στους προσφοροδότες.
  • Στις 11/10/2021 εταιρεία που συμμετείχε στον διαγωνισμό προσέφυγε στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών όπου συμμετέχουν και εκπρόσωποι αρμόδιων υπηρεσιών της Δημοκρατίας.
  • Στις 03/06/2022 η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών απέρριψε την προσφυγή της παραπονούμενης εταιρείας και επικύρωσε την απόφαση της επιτροπής αξιολόγησης.
  • Στις 16/06/2022 υπογράφηκε η σύμβαση με την επιτυχούσα εταιρεία.
  • Τον Φεβρουάριο μας δηλώθηκε επίσημα από την Αστυνομία ότι η εταιρεία θα παρέδιδε το έργο τέλη του 2024, ωστόσο, λόγω των γεγονότων στη Μέση Ανατολή ζήτησε και πήρε παράταση για το 2025.

Ακύρωση σύμβασης για κινητές μονάδες

Να σημειωθεί ότι τον Φεβρουάριο του 2024 είχε προκηρυχθεί διαγωνισμός από το αρμόδιο τμήμα της Αστυνομίας για απόκτηση δυο κινητών μονάδων. Όμως, για λόγους που δεν επεξηγήθηκαν ακυρώθηκε στις 20/3. Το μήνυμα που έφερε την υπογραφή του προϊστάμενου της Διεύθυνσης Οικονομικών του Αρχηγείου Αστυνομίας και στάλθηκε προς όλους τους ενδιαφερόμενους, ανέφερε: «Ο διαγωνισμός με τίτλο Δ.Ο. 28/2024 για την Προμήθεια και Εγκατάσταση Φορητών Συστημάτων Προστασίας Κρίσιμων Υποδομών από απειλές Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών έχει ακυρωθεί από τον υπεύθυνο διαγωνισμού».