Η προσπάθεια στο Κυπριακό εισέρχεται στα βαθιά και θα πρέπει να αναμένεται στο επόμενο διάστημα μεγαλύτερη κινητοποίηση. Οι περιστασιακές επισκέψεις της Ολγκίν ενδεχομένως να αντικατασταθούν με πιο συχνές συναντήσεις με συζητήσεις επί θεμάτων ουσίας.

Αυτός που θα αποφασίσει τις κινήσεις, αλλά ενδεχομένως και τον ρυθμό, είναι ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών. Ο φετινός Σεπτέμβρης στη Νέα Υόρκη ενδεχομένως να είναι διαφορετικός για το Κυπριακό και δεν αποκλείεται να γίνουν κινήσεις οι οποίες θα βάζουν την συζήτηση σε πιο βαθιά νερά σπρώχνοντας τις συζητήσεις στα θέματα ουσίας.

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δήλωσε (μιλώντας στον Άλφα) ότι αναμένει πως ο Αντόνιο Γκουτέρες θα καλέσει τόσο τον ίδιο όσο και τον Ερσίν Τατάρ για να τους ενημερώσει δια ζώσης για τις προθέσεις και τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό. Η πρόσκληση θα είναι, είτε η καθιερωμένη που τους αποστέλλει για το Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη, είτε θα αφορά μια συνάντηση νωρίτερα ακόμα και μέσα στο καλοκαίρι.

Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ φαίνεται ότι παραμένει στο τρένο του Κυπριακού και πλέον, σύμφωνα και με τις εντολές που θα λάβει από τον Αντόνιο Γκουτέρες, αναμένεται ότι θα μπει και στην ουσία των θεμάτων. Κατά τους πρώτους έξι μήνες ουσιαστικά αναλώθηκε σε επισκέψεις που περισσότερο στόχευαν στο να δημιουργηθεί ένα θετικότερο κλίμα που να ευνοεί την επανάληψη συνομιλιών.

Η καταγραφή από μέρους της εισηγήσεων για το τι δέον γενέσθαι στο Κυπριακό αποτελεί και μιας μορφής απάντηση προς την τουρκική πλευρά η οποία όλο το προηγούμενο διάστημα αναλώθηκε στο πιστεύει ότι με την πάροδο ενός εξαμήνου και με τη λήξη του συμβολαίου της Ολγκίν τα Ηνωμένα Έθνη θα ρίξουν τίτλους τέλους στην όλη τους προσπάθεια.

Ήταν περισσότερος ένας ευσεβοποθισμός που δεν στηριζόταν σε πραγματικά δεδομένα. Η πλευρά των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο αλλά και συγκεκριμένοι διπλωματικοί κύκλοι έδιναν τροφή στο τουρκικό αφήγημα περί αποχώρησης της Ολγκίν με τη λήξη του συμβολαίου της. Θέλοντας να χρησιμοποιήσουν το ενδεχόμενο αυτό ως μοχλό πίεσης ευελπιστώντας σε κάποιες επιπρόσθετες παραχωρήσεις από ελληνοκυπριακής πλευράς.

Η έκθεση της Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ παραδόθηκε στον Αντόνιο Γκουτέρες την περασμένη Τετάρτη, χωρίς ωστόσο να γνωστοποιηθούν οποιεσδήποτε λεπτομέρειες για το περιεχόμενό της. Ο εκπρόσωπος του Α. Γκουτέρες, Στεφάν Ντουζαρίκ, περιορίστηκε σε μια λακωνική δήλωση:  «Ο Γενικός Γραμματέας έλαβε την έκθεση της κ. Ολγκίν για τις προσπάθειές της να βρει κοινό έδαφος για μία πορεία προς τα εμπρός στην Κύπρο. Ο Γενικός Γραμματέας εξετάζει τώρα τις συστάσεις της έκθεσης της κ. Ολγκίν προκειμένου να προτείνει τα επόμενα βήματα στον Ελληνοκύπριο και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη.

Ο Στεφάν Ντουζαρίκ δεν θέλησε να πει ποια είναι τα επόμενα βήματα του Γενικού Γραμματέα και σε σχετική ερώτηση που του υποβλήθηκε έδωσε μια απάντηση που λίγο ή πολύ έλεγε πως ο Αντόνιο Γκουτέρες ξέρει τι πρέπει να κάνει: «Ο Γενικός Γραμματέας έχει ασχοληθεί αρκετά από την αρχή της θητείας του. Θα εξετάσει την έκθεση για να τοποθετηθεί για τα επόμενα βήματα».

Ποια μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα του ΓΓ;

Το προφανές – στη βάση και των εμπειριών του παρελθόντος – είναι πως ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών θα θέσει ως χρονικό ορίζοντα τον Σεπτέμβριο και τη Γενική Συνέλευση οπόταν τόσο οι δύο ηγέτες όσο και άλλοι εμπλεκόμενοι στο Κυπριακό θα βρεθούν στη Νέα Υόρκη.

Στο μεσοδιάστημα δεν αποκλείεται να γίνουν και μια σειρά άλλων επαφών οι οποίες θα προετοιμάσουν το έδαφος ενόψει Νέας Υόρκης. Η πραγματοποίηση χωριστών ή κοινών συναντήσεων με τους δύο ηγέτες, δεν φαίνεται να παίζει και ιδιαίτερο ρόλο.

Η Ολγκίν αναμένεται ότι συνεχίσει την εμπλοκή της στο Κυπριακό καθώς εκτιμάται ότι μετά το πρώτο εξάμηνο και έχοντας έρθει σε επαφή με όλους τους εμπλεκόμενους έχει μια σαφή εικόνα για το πως θα πρέπει να κινηθεί το επόμενο διάστημα.

Σοβαρό το ενδεχόμενο ο ΓΓ να δώσει εντολή στην Ολγκίν να υπεισέλθει στα θέματα ουσίας κατά τον επόμενο διάστημα. Το πότε αυτό θα γίνει παραμένει άγνωστο. Πολύ σοβαρό το ενδεχόμενο να είναι μετά τις συναντήσεις του Σεπτεμβρίου.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες έδειξε να θέλει Ελλάδα και Τουρκία να έχουν εμπλοκή επενδύοντας στην επιρροή που μπορεί να ασκήσουν εκατέρωθεν προς τους δύο ηγέτες.

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης κατά τις συναντήσεις του με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών αλλά και με την Προσωπική Απεσταλμένη πρότεινε όπως ξεκινήσει ένας άτυπος κύκλος επαφών. Δεν αποκλείεται να ξεκινήσει άτυπος κύκλος επαφών ως ένα πρώτο βήμα. Ο ΠτΔ επανέλαβε την ετοιμότητά του για άτυπη συνάντηση με τον Τατάρ.

Που στέκονται αυτή τη στιγμή οι δύο πλευρές

Ο Ερσίν Τατάρ από τον Απρίλη του 2021 επαναλαμβάνει συνεχώς την ίδια απαίτηση: «Αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας και ίσο διεθνές καθεστώς». Ζητούσε και ζητά να ικανοποιηθεί αυτή η τουρκική απαίτηση προκειμένου να δεχθεί να ξεκινήσουν συνομιλίες για αναζήτηση κοινού εδάφους στο Κυπριακό.

Προσφάτως και κατά τις συναντήσεις του με την Ολγκίν ο Ερσίν Τατάρ έθεσε ως όρο να ικανοποιηθούν τα τρία «D» (το πρώτο γράμμα της αγγλικής λέξης Direct που σημαίνει Απευθείας):

  • Απευθείας Πτήσεις
  • Απευθείας Εμπόριο
  • Απευθείας Επαφές

Από την άλλη πλευρά ο Νίκος Χριστοδουλίδης ανέφερε τα μη διαπραγματεύσιμα που αφορούν την «Διακυβέρνηση»:

  • Μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας
  • Τα τρία «singles»: Μία Κυριαρχία, Μία Ιθαγένεια, Μία Υπηκοότητα

Εν ολίγοις, η μεν τουρκική πλευρά ζητά να ικανοποιηθεί, ως προαπαιτούμενο, η αναγνώριση της ως ξεχωριστή κρατική οντότητα. Ενώ για τη δε ελληνοκυπριακή πλευρά είναι εκτός συζήτησης θέματα που παραπέμπουν σε διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ή αναγνώριση ύπαρξης δύο κρατών στο νησί.

Στην ατζέντα και τα οδοφράγματα

Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων μέχρι στιγμής είναι στη βάση της ατζέντας της τουρκοκυπριακής πλευράς και κινείται εντός του πλαισίου ικανοποίησης των δικών της απαιτήσεων. Εδώ και καιρό η τουρκοκυπριακή πλευρά σπρώχνει όλο και περισσότερο για άνοιγμα οδοφράγματος στην περιοχή Μιας Μηλιάς. Ένα οδόφραγμα το οποίο, όπως όλες οι πληροφορίες λένε, θα εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο την τουρκοκυπριακή πλευρά και δεν έχει να προσφέρει κάτι ιδιαίτερο για τους Ελληνοκύπριους.

Η τουρκοκυπριακή πλευρά θέλει να ανοίξει το οδόφραγμα στη Μια Μηλιά κυρίως για εμπορικούς σκοπούς. Ένα εμπόριο που διεξάγεται κατά κύριο λόγω μονόπλευρα από τα κατεχόμενα προς τις ελεύθερες περιοχές. Από τις ελεύθερες προς τις κατεχόμενες περιοχές το μόνο εμπόριο είναι σε επίπεδο καταναλωτών.

Απ’ εκεί και πέρα η τουρκική πλευρά και σ’ αυτή την περίπτωση είναι κάθετα εναντίον ακόμα και για να συζητήσει το άνοιγμα άλλων οδοφραγμάτων που βάζει στο τραπέζι η ελληνοκυπριακή πλευρά όπως είναι το Πυρόι και η Τυλληρία.

Στις επαφές της η Ολγκίν είχε προτρέψει την ελληνοκυπριακή πλευρά να προχωρήσει μονομερώς στο άνοιγμα της Μιας Μηλιάς και να μην επιμένει σε μια συμφωνία που να περιλαμβάνει και άλλα οδοφράγματα. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης της ξεκαθάρισε πως μονομερώς δεν μπορεί να προχωρήσει επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι ακόμα κι αν ανοίξει το συγκεκριμένο οδόφραγμα δεν θα επαναρχίσουν οι συνομιλίες. Η Ολγκίν είχε υποστηρίξει ότι η Μια Μηλιά θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ακόμα επιχείρημα της ε/κ πλευράς ότι η ίδια έκανε χειρονομίες καλής θελήσεως και πρέπει να υπάρξει ανταπόκριση από τουρκοκυπριακής.

Στο τελευταίο Εθνικό Συμβούλιο, ο τέως Πρόεδρος Αναστασιάδης, κατά τη συζήτηση του συγκεκριμένου θέματος και στηριζόμενος στη δική του πείρα, υπέδειξε προς τους παρευρισκόμενους ότι θα πρέπει να αστειεύονται εάν πιστεύουν πως η άλλη πλευρά θα ανταποκριθεί και θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις αν ανοίξει η Μια Μηλιά.

Εξέφρασαν επιφυλάξεις

Εμφανώς ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δεν δείχνει διαθέσιμος να ικανοποιήσει το συγκεκριμένο τουρκικό αίτημα. Στην απουσία συνομιλιών από ελληνοκυπριακής πλευράς δεν θεωρείται ότι μια τέτοια κίνηση θα συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Μόνη περίπτωση να διαφοροποιήσει, σ’ αυτή τη φάση, τη θέση της είναι να δεχθεί η τουρκική πλευρά να συζητήσει και για άλλα οδοφράγματα.

Επιφυλάξεις για άνοιγμα του οδοφράγματος Μιας Μηλιάς εξέφρασαν εκτός από τον νυν και τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας και η πλειοψηφία των πολιτικών αρχηγών. Ο ΔΗΣΥ, μέσα και από την επιστολή της Αννίτας Δημητρίου είναι υπέρ του να ξεκινήσουν μονομερώς έργα στο οδόφραγμα. Το ΑΚΕΛ τάσσεται κατά του κλεισίματος των οδοφραγμάτων.

ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ, ΕΛΑΜ διαφωνούν με μονομερείς κινήσεις οι οποίες θα ικανοποιούν τις απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς. ΕΔΕΚ και ΕΛΑΜ ταυτόχρονα τοποθετούνται και υπέρ του κλεισίματος οδοφραγμάτων.

Το στίγμα που έδωσε η Ολγκίν

Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ λίγα 24ωρα πριν συναντήσει [την Τετάρτη] τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, [την περασμένη Κυριακή] μέσα από μια ανοικτή επιστολή φρόντισε να δώσει ένα στίγμα των δικών της εκτιμήσεων. Αυτό που βγαίνει από την επιστολή, σε σχέση με τη διαδικασία στο Κυπριακό (γιατί υπήρχαν και αναφοράς που αφορούν την επιστήμης της ψυχολογίας) είναι, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η δέσμευσή της να συνεχίσει καταγράφοντας ταυτόχρονα και την πεποίθησή της ότι μπορεί να επέλθει επίλυση του προβλήματος.

Οι ίδιοι κύκλοι υπενθυμίζουν πως όταν ο ΓΓ ΟΗΕ την διόρισε ως Προσωπική Απεσταλμένη εκείνο που της είχε ζητήσει ήταν να διερευνήσει αν υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων οι οποίες θα οδηγούσαν σε οριστική και βιώσιμη λύση. Στο εξάμηνο, υποδεικνύουν οι ίδιοι κύκλοι, η Ολγκίν δηλώνει πως «η δέσμευσή της δεν έχει τελειώσει» αλλά και ότι «παραμένει αισιόδοξη».

Όσο δε για τη συνέχεια από την δήλωση Ολγκίν προκύπτει πως θα παραμείνει στο «παιχνίδι» μιας και ανέφερε: «Θα παρουσιάσω την έκθεσή μου στον ΓΓ στις 10 Ιουλίου, αλλά η δέσμευσή μου δεν έχει τελειώσει». Και αφού παραπέμπει στις αποφάσεις του ΓΓ ΟΗΕ για τα μέτρα που θα ληφθούν η ίδια δηλώνει αισιόδοξη. Μια αισιοδοξία την οποία εξέφρασε και στις συναντήσεις που είχε στη διάρκεια της εβδομάδας στην Ουάσιγκτον.

Διπλωματικοί κύκλοι στη Λευκωσία εκτιμούν ότι η έκθεση Ολγκίν δεν είναι το τέλος της διαδικασίας, αλλά το εφαλτήριο για τις αποφάσεις του ΓΓ ως προς τα επόμενα βήματα κατά τους επόμενους μήνες. Επιπρόσθετα η Λευκωσία εντοπίζει αρκετά κοινά σημεία στην τοποθέτηση Ολγκίν με τα όσα εδώ και μήνες υποστηρίζει ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης. Ενώ θεωρεί πως την ίδια ώρα η Ολγκίν έστειλε και μηνύματα προς τον Τατάρ.