Το στεγαστικό με την εκτόξευση των κόστων αναδεικνύεται σε μείζων πρόβλημα για πολλούς πολίτες. Το Υπουργείο Εσωτερικών αφουγκραζόμενο τις διαμαρτυρίες του κόσμου όπως και επηρεαζόμενων επαγγελματικών κλάδων εξήγγειλε νέα στεγαστική πολιτική προσδοκώντας να αποσυμπιέσει τις πιέσεις που όλοι δέχονται για μια στέγη. 

Έμφαση δίνεται στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου τονίζει στον «Φ» πως η νέα Ενιαία Στεγαστική Πολιτική περιλαμβάνει λύσεις και μέτρα που επιδιώκουν την αύξηση, αφενός, του στεγαστικού αποθέματος, ώστε να αποσυμπιεστούν οι τιμές της αγοράς και, αφετέρου, της προσφοράς προσιτής κατοικίας είτε για ενοικίαση είτε για αγορά.

-Το στεγαστικό αναδεικνύεται σε μεγάλο πρόβλημα για μεγάλο αριθμό νοικοκυριών. Ποια τα σχέδια που αναπτύσσετε προς απάμβλυνση του.

-Ανακοινώσαμε την εβδομάδα που μας πέρασε τη νέα Ενιαία Στεγαστική Πολιτική, με την οποία υλοποιούμε έναν πυλώνα του προγράμματος Διακυβέρνησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη. Πρόκειται για μια φιλόδοξη προσπάθεια με πολυεπίπεδες δράσεις και μέτρα, η οποία προβλέπει την αξιοποίηση συνολικού ποσού €77 εκατομμυρίων σε χρονικό ορίζοντα πέντε ετών, εντός του οποίου θα υλοποιούνται οι επιμέρους δράσεις. Επιπλέον του ποσού αυτού, στα μέτρα περιλαμβάνεται το Ειδικό Στεγαστικό Κίνητρο, με το οποίο παραχωρείται δωρεάν συντελεστής δόμησης μέχρι 45%, καθώς και το Σχέδιο “Built to Rent” για την παραγωγή νέων οικιστικών μονάδων με αξιοποίηση αντίστοιχου πρόσθετου συντελεστή δόμησης. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κίνητρο, καθώς ο συντελεστής δόμησης αποτελεί περιουσιακό στοιχείο κάθε Κράτους και η παραχώρησή του δωρεάν για τους σκοπούς της στεγαστικής πολιτικής πολλαπλασιάζει τη δαπάνη και προσθέτει σημαντικό κεφάλαιο στην υλοποίηση της στεγαστικής πολιτικής.

Η νέα Ενιαία Στεγαστική Πολιτική περιλαμβάνει λύσεις και μέτρα που επιδιώκουν την αύξηση, αφενός, του στεγαστικού αποθέματος, ώστε να αποσυμπιεστούν οι τιμές της αγοράς και, αφετέρου, της προσφοράς προσιτής κατοικίας είτε για ενοικίαση είτε για αγορά. Έχουμε εστιάσει σε μέτρα, τα οποία μπορούν να αποδώσουν μεσοπρόθεσμα, μέσα από την αναθεώρηση των πολεοδομικών κινήτρων ή το Σχέδιο “Built to Rent”. Δεδομένου όμως του χρόνου που απαιτείται για την ανέγερση και την παραγωγή νέων στεγαστικών μονάδων, για να δώσουμε άμεσα ανάσα στην αγορά ακινήτων, εντάξαμε στη στεγαστική πολιτική Σχέδια, όπως το Σχέδιο «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω», που θα δώσουν βραχυπρόθεσμες λύσεις, ρίχνοντας στην αγορά οικιστικό απόθεμα που παραμένει αδρανές για αρκετό καιρό, το οποίο θα προσφέρεται στην ολότητά του σε προσιτό ενοίκιο.

Το κράτος δαπανά κάθε χρόνο, είτε για την κάλυψη ενοικίων προσφύγων είτε την κάλυψη του ενοικίου άλλων ομάδων πληθυσμού, μέσω του υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, αρκετά εκατομμύρια ευρώ τα οποία ίσως κυμαίνονται στα €20 εκατ. Με τόσα χρήματα που δαπανώνται κάθε χρόνο, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο σταδιακής ανέγερσης κτηρίων τα οποία με βάση τις ανάγκες δεν θα μείνουν ποτέ άδεια και αναξιοποίητα.

Η Ενιαία Στεγαστική Πολιτική που ανακοινώσαμε καλύπτει και αυτή την πτυχή. Δεδομένου του κοινωνικού χαρακτήρα της παρέμβασης της Κυβέρνησης στο στεγαστικό, προωθείται σε συντονισμό με το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, η ανέγερση πολυκατοικιών σε κενά τεμάχια γης εντός προσφυγικών οικισμών σε όλη την Κύπρο (παραγωγή περίπου 200 διαμερισμάτων παγκύπρια). Με αυτή την παρέμβαση, επιλύουμε ένα διαχρονικό πρόβλημα στέγασης ευάλωτων συμπολιτών μας, τερματίζοντας την πρακτική της παραχώρησης επιδομάτων για ενοίκια ή και άλλες διευθετήσεις για στέγαση ομάδων πληθυσμού, εξοικονομώντας κατ’ επέκταση τα χρήματα αυτά.

Επιπρόσθετα, ανακοινώσαμε την τροποποίηση των κριτηρίων επιδότησης ενοικίου για εκτοπισθέντες, που παραχωρείται από την Υπηρεσία Μέριμνας του Υπουργείου Εσωτερικών. Πιο συγκεκριμένα, προχωρούμε άμεσα με κάθετη, ποσοστιαία αύξηση ύψους 15% στα ποσά επιδότησης στις υφιστάμενες κατηγορίες δικαιούχων, χωρίς να επηρεάζεται οποιοδήποτε άλλο κριτήριο στον τρόπο εξέτασης των αιτήσεων και μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις στις σχετικές νομοθεσίες.

-Από τα κτήρια που διαχειρίζεται η ΚΕΔΙΠΕΣ, δεν υπάρχουν κάποια τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από το κράτος για στεγαστικούς σκοπούς; Έγινε ή μπορεί να γίνει κάποιος έλεγχος ως προς το κατά πόσον, έστω και τώρα, υπάρχουν κτήρια προς αξιοποίηση;

-Τα κτίρια που διαχειρίζεται η ΚΕΔΙΠΕΣ δεν προσφέρονται για κάλυψη στεγαστικών αναγκών. Κατά κύριο λόγο είναι εμπορικά ακίνητα. Σε σχέση με τα ακίνητα με εμπράγματα βάρη ευρύτερα, πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία εξ αυτών χρησιμοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους ως πρώτη κατοικία. Συνεπώς, για να ενταχθούν στην αγορά, θα πρέπει οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες να εξασφαλίσουν άλλη στέγη και να διασφαλίσουν ότι θα υπερπηδηθούν ενδεχόμενα νομικά κωλύματα. Εφόσον εξασφαλιστούν τα πιο πάνω, θα μπορούσαν να διοχετευτούν στην αγορά και να αυξήσουν κατά μικρό ποσοστό το διαθέσιμο απόθεμα.

-Το γεγονός ότι υπάρχουν πρόσφυγες οι οποίοι δήλωσαν ότι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τα οικόπεδα που τους δόθηκαν, είναι κάτι που απασχόλησε το κράτος, υπό την έννοια ότι φανερώνει την οικονομική δυσχέρεια αρκετών ανθρώπων, οι οποίοι δεν περιορίζονται μόνο στους πρόσφυγες;

-Ασφαλώς και αντιλαμβανόμαστε τη δυσχέρεια που υπάρχει και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προχωρήσαμε στην Ενιαία Στεγαστική Πολιτική, ως μέρος δέσμης μέτρων για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Χωρίς να διαχωρίζουμε τους συμπολίτες μας σε πρόσφυγες και μη, μέσα από τη νέα στεγαστική πολιτική προσφέρουμε ολιστικές λύσεις για πολλές περιπτώσεις συμπολιτών μας, κυρίως νεαρών, που αδυνατούν να αποκτήσουν στέγη. Επιθυμώ για μια ακόμη φορά να επαναλάβω ότι στόχος μας είναι να δώσουμε μόνιμη λύση και κυρίως βιώσιμες επιλογές στους πολίτες, με έμφαση αρχικά στην αύξηση του διαθέσιμου προσιτού στεγαστικού αποθέματος για να αποσυμπιέσουμε τις υφιστάμενες τιμές και, παράλληλα, την προσφορά οικιστικών μονάδων σε προσιτές τιμές ενοικίου/αγοράς. Για τη διαμόρφωση των μέτρων, με σοβαρότητα συνυπολογίσαμε τη δημοσιονομική δυνατότητα του Κράτους, για να αποφύγουμε η προσπάθειά μας να είναι εν τέλει άλλο ένα «πυροτέχνημα», χωρίς όφελος για τους πολίτες.

–Υπάρχουν εκατοντάδες αναξιοποίητα τουρκοκυπριακά υποστατικά σχεδόν σε όλες τις πόλεις, τα οποία κάποτε θα καταρρεύσουν. Γίνεται κάποια σκέψη να παραχωρηθούν για στεγαστικούς σκοπούς με ελάχιστον χρονικό ορίζοντα ώστε να καλυφθούν οι δαπάνες που θα γίνουν από όσους  επενδύσουν σε αυτά;

-Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη ευρύτερα ότι υπάρχουν αρκετά τουρκοκυπριακά υποστατικά αναξιοποίητα. Αυτό δεν ισχύει. Αρχικά, σημειώνω ότι τα υποστατικά αυτά διαχωρίζονται σύμφωνα με τη χρήση τους σε εμπορικά και οικιστικά. Όσον αφορά τα εμπορικά τουρκοκυπριακά υποστατικά, ανά περιόδους κάποια μένουν για λίγο διάστημα αναξιοποίητα, μέχρι να δοθούν σε άλλο δικαιούχο. Σε σχέση με τα οικιστικά υποστατικά, αυτά παραχωρούνται στη βάση διαδικασιών και κριτηρίων στους δικαιούχους και δεν υπάρχουν αδιάθετα πλην ορισμένων, τα οποία είναι ακατάλληλα από πλευράς ασφάλειας για στέγαση.

Με την ευκαιρία, θα ήθελα να αναφερθώ επιγραμματικά στις ενέργειές μας για εξορθολογισμό των διαδικασιών παραχώρησης και ελέγχου της χρήσης των τουρκοκυπριακών υποστατικών. Υιοθετήσαμε ελέγχους, με στόχο να εντοπίσουμε πιθανές παραβιάσεις των όρων της σύμβασης, με αποτέλεσμα να τερματιστεί η σύμβαση περίπου στο 10% των υποστατικών που ελέγχθηκαν. Επιπλέον, κατέστη δυνατή η είσπραξη €600.000 από καθυστερημένες/συσσωρευμένες οφειλές, ενώ έγινε διακανονισμός για σταδιακή εξόφληση επιπλέον €1.5 εκ. οφειλών. 

55.000 οι παράνομα διαμένοντες στη χώρα μας

-Το μεταναστευτικό αποδεικνύεται σε οξύ πρόβλημα. Υπάρχουν στοιχεία για τον συνολικό αριθμό μεταναστών και προσφύγων στη χώρα μας;  Είστε σε θέση να εκτιμήσετε τον αριθμό των παράνομων;

-Από τον Μάρτιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, οι αιτήσεις ασύλου ήταν περίπου 6.500 σε σύγκριση με 13.500 την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Σε ό,τι αφορά τους παράνομους μετανάστες, να σημειώσω αρχικά ότι όσοι φτάνουν στη χώρα μας, για να μπορούν να λαμβάνουν οποιαδήποτε επιδόματα και να μπορούν να αιτηθούν για άσυλο, πρέπει να ακολουθούν τις διαδικασίες μέσω του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα». Εκτιμούμε ότι ο αριθμός των ατόμων που διαμένουν παράνομα στη χώρα μας φτάνει τις 55.000, περιλαμβανομένων και εκείνων που έχουν άδειες εργασίας και δεν ανανεώνονται ή φοιτητικές άδειες, κοκ.

Για να εντοπίσουμε μετανάστες που βρίσκονται και εργάζονται παράνομα στην Κύπρο, έχουμε εντατικοποιήσει τους ελέγχους σε εργασιακούς χώρους, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και την Αστυνομία. Στέλνουμε έτσι το μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση πως η Κύπρος δεν είναι ελκυστικός προορισμός, όπου μπορεί κάποιος να απολαμβάνει δικαιώματα, χωρίς έλεγχο.

-Ο πόλεμος στην περιοχή μας αναμένεται να οξύνει ακόμη περισσότερο το μεταναστευτικό που ταλανίζει την χώρα μας. Η μικρή Κύπρος δέχεται υπέρμετρο βάρος σε σχέση με το εκτόπισμά της. Επί αυτού τι μπορείτε να κάνετε ως κυβέρνηση;

-Παρακολουθούμε συνεχώς τα δεδομένα που διαμορφώνονται. Τους τελευταίους οκτώ μήνες πήραμε μια σειρά από μέτρα και αναλάβαμε πρωτοβουλίες με στόχο τη μείωση των μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών προς τη χώρα μας, τόσο διά θαλάσσης όσο και από τη γραμμή καταπαύσεως του πυρός και, παράλληλα, ενισχύσαμε τις προσπάθειες για αύξηση των επιστροφών. Αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών, είναι η μείωση πέραν του 50% σε σύγκριση με το 2022 του αριθμού των αιτήσεων ασύλου, την ίδια ώρα που αυξήθηκαν οι επιστροφές κατά 50%, με το ποσοστό επιστροφών/απελάσεων επί των αφίξεων να ξεπερνά το 92%, ανατρέποντας το αρνητικό ισοζύγιο που υπήρχε μέχρι τώρα. Το τελευταίο διάστημα, μετά και τα τραγικά γεγονότα στο Ισραήλ, παρατηρείται αυξητική τάση στην άφιξη μεταναστών, κατά κύριο λόγο Σύρων προσφύγων από τον Λίβανο. Βρισκόμαστε σε εγρήγορση και κινητοποιούμαστε σε όλα τα επίπεδα.

Αντιλαμβάνεστε όμως ότι οι δυνατότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και των άλλων ευρωπαϊκών κρατών στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως σε υποδομές, είναι περιορισμένες. Παρά την ετοιμότητα, καμία χώρα δεν μπορεί να διαχειριστεί μεμονωμένα μαζικές αφίξεις. Για τον λόγο αυτό, ως Κυπριακή Δημοκρατία επιμένουμε να θέτουμε με κάθε ευκαιρία ενώπιον των αρμόδιων Σωμάτων της ΕΕ την ανάγκη για λήψη άμεσα συντονισμένης δράσης και στήριξης των χωρών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή τόσο υλικοτεχνικά όσο και μέσω μετεγκαταστάσεων.

–Στην κυπριακή κοινωνία παρεισέφρησε η ανασφάλεια σε σχέση με τους μετανάστες, η δυσπιστία και ο ρατσισμός. Αντιμετωπίσιμα και πώς;

-Όπως έχω αναφέρει, οι πολύ αυξημένες πιέσεις με δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αφίξεων αιτητών ασύλου που δέχθηκε η Κύπρος τα προηγούμενα δύο χρόνια, εκ των πραγμάτων οδήγησαν σε μη αποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού. Οι πολύ μεγάλες διαστάσεις που έλαβε η μεταναστευτική κρίση, στην Κύπρο και πανευρωπαϊκά, την κατέστησαν συνεπακόλουθα δύσκολα διαχειρίσιμη. Μεμονωμένες παραβατικές και επιθετικές συμπεριφορές που καταγράφηκαν κατά καιρούς, προκάλεσαν αισθήματα δυσπιστίας και ανασφάλειας στην κοινωνία ευρύτερα, παρόλο που ως λαός γνωρίζουμε βιωματικά τι θα πει προσφυγιά και ως κοινωνία παραμένουμε αλληλέγγυοι και φιλόξενοι.

Η πολιτική εργαλειοποίηση της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης από όσους αρνούνται να δουν το πρόβλημα, ή από την άλλη από όσους θέλουν να το διογκώσουν, οδηγεί σε ένα αδιέξοδο δίπολο. Εμείς προσεγγίζουμε το ζήτημα ως ανθρωπιστικό, στη βάση και των υποχρεώσεων που έχουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά την ίδια ώρα οι πολιτικές μας έρχονται απέναντι σε όσους θεωρούν τη χώρα μας ως ελκυστικό μεταναστευτικό προορισμό. Στη βάση αυτής της στρατηγικής έχουμε καταφέρει μέσα σε οκτώ μήνες να φέρουμε την κατάσταση σε διαχειρίσιμα επίπεδα.

-Πολίτες διαμαρτύρονται ότι περιοχές της πρωτεύουσας έγιναν γκέτο αλλοδαπών με όλα τα συνακόλουθα. Τι γίνεται επί αυτού;

-Θα διαφωνήσω μαζί σας ως προς τον όρο «γκέτο». Η ερώτησή σας ωστόσο συνδέεται με την προηγούμενη και πηγάζει από την ανάγκη των μεταναστών που εξασφαλίζουν νόμιμη παραμονή στην Κύπρο, να βρουν στέγη, να ενσωματωθούν στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση και την κοινωνία. Στόχος μας σε κάθε περίπτωση είναι να διαχειριστούμε τη μεταναστευτική-προσφυγική κρίση συλλογικά και όχι αποσπασματικά. Το μεταναστευτικό είναι ένα ζήτημα πολυδιάστατο και απαιτεί δράση από διάφορους φορείς: το Υπουργείο Εσωτερικών, την Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης και την Αστυνομία για σωστούς ελέγχους, τα Υπουργεία Εργασίας και Παιδείας για τα θέματα ένταξης στην αγορά εργασίας και την εκπαίδευση, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας για την ομαλή ενσωμάτωση των ανήλικων, που φτάνουν στην Κύπρο είτε με τις οικογένειές τους είτε ασυνόδευτοι, σε υπηρεσίες εκπαίδευσης, φροντίδας και περίθαλψης.

Άρα δεν είναι θέμα «γκετοποίησης» και ούτε η λύση είναι μονοδιάστατη. Εφαρμόζουμε, ως σύγχρονο κοινωνικό κράτος, τις ανθρωπιστικές και ηθικές υποχρεώσεις που έχουμε έναντι αυτών των ανθρώπων, που απορρέουν από τις σχετικές αποφάσεις της ΕΕ.

-Είναι αντιληπτό ότι δεν αρκεί ένα κέντρο υποδοχής παράνομων μεταναστών όταν οι συνθήκες ευνοούν την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, οπότε πως μπορεί να ελεχθεί αυτό το πρόβλημα σε μια κοινωνία που δέχεται πιέσεις από παντού;

-Το ζήτημα των υποδομών είναι ζωτικό, καθώς μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αποτελεσματικότερη διεκπεραίωση των διαδικασιών ασύλου, καθώς και στην επιτάχυνση των επιστροφών. Για τους λόγους αυτούς, η αναβάθμιση των υποδομών διαμονής των αιτητών ασύλου αποτέλεσε κεντρικό άξονα της κυβερνητικής μεταναστευτικής πολιτικής από την προηγούμενη Κυβέρνηση.

Συγκεκριμένα, ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Αύγουστο βελτιωτικά έργα στο Κέντρο «Πουρνάρα» συνολικού ύψους €25 εκατομμυρίων, με το Κέντρο να μετατρέπεται σε κλειστή δομή, γεγονός που περιόρισε σημαντικά την έξοδο και τη μετακίνηση των μεταναστών στις περιοχές που γειτνιάζουν. Επιπλέον, εργασίες αναβάθμισης και επέκτασης γίνονται και στο ΚΥΦΑΔΠ Κοφίνου, με δαπάνη περίπου €3.5 εκατομμύρια. Επιπρόσθετα, υπογράφηκε η συμφωνία και αναμένεται να αρχίσουν οι εργασίες για τη δημιουργία του Κέντρου Φιλοξενίας στις «Λίμνες» και του Προαναχωρησιακού Κέντρου στη Μενόγεια, που θα συμβάλουν στη διενέργεια συστηματικών επιστροφών των απορριφθέντων αιτητών ασύλου.

Με τις μειώσεις που είδαμε, αυτή τη στιγμή η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη. Ωστόσο, όπως έχουμε πολλές φορές επισημάνει, τα δεδομένα στη διαχείριση του μεταναστευτικού μεταβάλλονται και επηρεάζονται από απρόβλεπτους εξωγενείς παράγοντες. Τρανό παράδειγμα, οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στη γειτονιά μας και ο ορατός κίνδυνος η σύρραξη να γενικευτεί στην ευρύτερη περιοχή μας.