Θεόδωρος Ευγενίου: Αυτός που ελέγχει το ΑΙ, ελέγχει τον τρόπο σκέψης σου

Αυτογνωσία σε μεγαλύτερο βαθμό, απ’ ότι οι πολίτες, φαίνεται πως έχει τελικά το ΑΙ, αφού chat bot, στο οποίο θέσαμε σχετική ερώτηση, «παραδέχτηκε» πως αυτά που δημιουργεί ή μεταφέρει ως απαντήσεις δεν πρέπει να θεωρούνται αυτομάτως και αβίαστα ως επιβεβαιωμένα γεγονότα και διασταυρωμένα δεδομένα.

Αυτή εξάλλου φαίνεται να είναι μία από τις παγίδες που κρύβει η Τεχνητή Νοημοσύνη, καθώς αρκετοί πολίτες «μεταφράζουν» το ΑΙ στο μυαλό τους ως μια αλάνθαστη τεχνολογία.

Κάτι που υποστηρίζει και ο καθηγητής Τεχνολογίας και Επιχειρήσεων στο INSEAD, Θεόδωρος Ευγενίου, ο οποίος κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Κύπρο -στο πλαίσιο συνεδρίου για τη στρατηγική στο ΑΙ- παραχώρησε συνέντευξη στον «Φ», ξεκαθαρίζοντας την εικόνα για το τι είναι τελικά η Τεχνητή Νοημοσύνη και ποιοι κίνδυνοι απορρέουν από αυτή.

Παράλληλα, ο κ. Ευγενίου κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην απουσία σωστής ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών στο ΑΙ, το οποίο, εν αντιθέσει με τη γενική αντίληψη, δεν δημιουργήθηκε σήμερα, αλλά υπάρχει εδώ και δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, χρόνια και χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις. Αυτό που έχει αλλάξει, όπως επεξήγησε ο κ. Ευγενίου, είναι ότι πλέον η Τεχνητή Νοημοσύνη αλληλοεπιδρά απευθείας με τους ανθρώπους στη δική τους γλώσσα και δεν εμφανίζει απλά δεδομένα ή κώδικες. Παράγοντας που φαίνεται ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ταχεία διάδοση της εν λόγω τεχνολογίας στους πολίτες, αλλά και στη δημιουργία της λανθασμένης αντίληψης πως πρόκειται ουσιαστικά για μια νέα τεχνολογία.

Μάλιστα, ο κ. Ευγενίου τόνισε πως το ΑΙ είναι τόσο έξυπνο που μπορεί να μας μπερδέψει, επεξηγώντας πως αυτός που ελέγχει το ΑΙ, μπορεί να ελέγξει τον τρόπο σκέψης μας, αλλά και την ιδεολογία μας.

Ταυτόχρονα, όπως σημείωσε ο κ. Ευγενίου, η Τεχνητή Νοημοσύνη, αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τις εθνικές στρατηγικές, οι οποίες μάλιστα σε κάποιες χώρες είναι ανύπαρκτες.

Ερωτηθείς σχετικά με το εάν υπάρχει κίνδυνος η Τεχνητή Νοημοσύνη να κηρύξει πόλεμο και να πατήσει το κουμπί των πυρηνικών, εξήγησε πως αυτό μπορεί να ρυθμιστεί με κανόνες που θέτουν οι άνθρωποι, καθησυχάζοντας πως μια τέτοια ανησυχία είναι απλό να αποφευχθεί, συμπληρώνοντας ωστόσο πως για αυτό τον λόγο θεωρεί πως θα πρέπει όλα τα κράτη να συνυπογράψουν – προς αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου – μια διεθνή συνθήκη για ΑΙ.

Τώρα, όσον αφορά την οικονομία γενικότερα, ο κ. Ευγενίου εκτιμά πως η αξία του ΑΙ μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 20 τρισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια, με τις χώρες να έχουν αναλωθεί το τελευταίο διάστημα σε ένα αγώνα δρόμου. Ενδεικτικό, ότι οι επενδύσεις, τόσο ιδιωτικές, όσο και κυβερνητικές σε παγκόσμιο επίπεδο, ίσως ξεπερνούν τη δεδομένη στιγμή τα τρισεκατομμύρια δολάρια.

– Όλο και πιο συχνά αναφερόμαστε στο ΑI. Τι είναι τελικά η Τεχνητή Νοημοσύνη; Μπορούμε να το εξηγήσουμε με απλό τρόπο;

Όταν κάνω μαθήματα πάνω σε αυτό, συνήθως εκπλήσσεται ο κόσμος όταν μαθαίνει ότι, στη γενική του μορφή, το AI χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις εδώ και αιώνες. Μπορεί η λέξη ΑΙ να έχει βγει πριν 70 χρόνια, το 1957, ως όρος, αλλά πέραν από τον όρο η ιδέα του ΑΙ υπάρχει σε διάφορες μορφές και χρησιμοποιείται σε επιχειρήσεις ίσως και από τον 15ο αιώνα.

Γιατί: Ας σκεφτούμε την περίπτωση που χρησιμοποιεί η τράπεζα κάποιους κανόνες για να αποφασίσει αν θα δώσει κάποιο δάνειο σε κάποιον. Προφανώς, οι τράπεζες χρησιμοποιούν κανόνες για αυτό το πράγμα εδώ και πολλά χρόνια. Αυτοί οι κανόνες ήταν γραμμένοι παλαιότερα σε ένα χαρτί. Αργότερα, αυτοί οι κανόνες μπήκαν μέσα σε ένα υπολογιστή. Σε ένα αρχείο excel και το έβλεπες. Εσύ πήγαινες στην τράπεζα να πάρεις δάνειο και σε ρωτούσε ερωτήσεις. Την ηλικία σου, το εισόδημα και όλα αυτά τα πράγματα και έβλεπε τους κανόνες. Αυτοί οι κανόνες πολλές φορές έλεγαν ναι ή όχι και αποφάσιζε ο άνθρωπος με βάση κάποια διαδικασία. Το αν οι κανόνες είναι γραμμένοι σε υπολογιστή, σε τετράδιο με μολύβι, ή σε πάπυρο, δεν μας ενδιαφέρει. Σημασία έχει ότι είναι κωδικοποιημένες διαδικασίες με κανόνες, οι οποίοι ακολουθούνται για να παρθούν αποφάσεις.

Αυτό είναι μια μορφή Τεχνητής Νοημοσύνης. Γιατί είναι τεχνητή; Επειδή είναι με μολύβι σε χαρτί ή στον υπολογιστή. Οπότε η τεχνητή είναι αυτή η έννοια. Γιατί είναι Νοημοσύνη; Γιατί είναι έξυπνη; Επειδή οι κανόνες είναι έξυπνοι. Οπότε, την Τεχνητή Νοημοσύνη την ακολουθούν οι εταιρείες εδώ και αιώνες. Είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβει αυτό ο κόσμος.

–Ποια είναι η διαφορά με τα όσα βλέπουμε σήμερα;

Σήμερα υπάρχει μια καινούργια διαφορά. Η όλη ιστορία είναι ποιος γράφει τους κανόνες. Εκεί είναι η εξυπνάδα. Το να ακολουθείς τους κανόνες μπορεί να το κάνει και ο υπολογιστής, μπορεί να το κάνει και ο άνθρωπος. Το καινούργιο που υπάρχει δεν είναι αυτό που ονομάζεται rule-based ή expert system AI, τα οποία υπήρχαν εδώ και αιώνες στη μορφή τετραδίου. Το καινούργιο είναι αυτό που λέγεται machine learning AI. Το περισσότερο ΑΙ που ακούμε σήμερα είναι το ChatGPT, το Gemini, το Llama και το DeepSeek. Όλα αυτά είναι machine learning AI.

Τι θα πει αυτό; Θα πει πως, ιστορικά, πριν μερικούς αιώνες και ακόμη και σήμερα, οι τραπεζικοί, για παράδειγμα, είχαν πολλή εμπειρία με ανθρώπους και μέσω της εμπειρίας τους βγάζαν τους κανόνες για τους υπόλοιπους. Σήμερα, αυτή η εμπειρία που είχαν οι τραπεζικοί μεταφράζεται σε δεδομένα. Δηλαδή, έχουμε όλα τα δεδομένα από τους προηγούμενους αιτητές για δάνεια και αυτά τα δεδομένα τα χρησιμοποιούσε ο τραπεζίτης για να βγάλει τους κανόνες. Σήμερα αυτά τα δεδομένα τα βάζουμε σε έναν αλγόριθμο και ο αλγόριθμος σού λέει ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες.

Όπως ο άνθρωπος μαθαίνει ποιοι είναι οι σωστοί κανόνες για να δώσει δάνειο σε κάποιον, έτσι υπάρχουν αλγόριθμοι, μαθηματικοί αλγόριθμοι, στους οποίους δίνεις τα δεδομένα από τους προηγούμενους αιτητές και πελάτες και αυτοί οι αλγόριθμοι βρίσκουν ποιοι είναι οι καλύτεροι πελάτες για να τους δώσεις ή όχι δάνειο. Οπότε, αυτό λέγεται machine learning. Η γενική του μορφή είναι να δίνεις δεδομένα σε αυτόν τον machine learning αλγόριθμό και αντί να σου δίνει απλώς κανόνες που διαβάζουμε, σου δίνει μια πολύπλοκη εξίσωση.

Και αυτή η μαθηματική εξίσωση είναι ικανή να κάνει πιο πολύπλοκα πράγματα. Για παράδειγμα, η εξίσωση η μαθηματική μπορεί να δημιουργήσει καινούργια δεδομένα, τα οποία μπορεί να είναι κείμενα, ή βίντεο, ή ομιλία.  Και η εξίσωση που βγάζει ο αλγόριθμος για να κάνεις όλα αυτά, είναι σήμερα μεγάλη, με δισεκατομμύρια παραμέτρους.

Ας πούμε, λέγεται πως το GPT-4 είχε ένα τρισεκατομμύριο παραμέτρους. Οπότε είναι μια εξίσωση με δισεκατομμύρια παραμέτρους με τα μεγάλα μοντέλα και αυτή η εξίσωση είναι τόσο δυνατή, που ουσιαστικά μπορεί να κατηγοριοποιεί, όχι απλώς αν κάποιος θα πληρώσει το δάνειο του ή όχι, αλλά αν μια εικόνα από ακτινογραφία δείχνει καρκίνο ή όχι. Το ίδιο και με τα γραπτά. Δεν μπορεί απλά να σου κατηγοριοποιήσει κάποιο κείμενο, αλλά μπορεί να παράγει και κείμενο και εικόνες.

Η ιστορία είναι ως εξής: Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ως όρος είναι καινούργιος, ως ιδέα όμως είναι εκατοντάδων χρονών. Ουσιαστικά, Τεχνητή Νοημοσύνη έχουμε σχεδόν για όσο υπάρχει ανθρωπότητα, κατά μία έννοια.

Καταληκτικά, υπάρχουν τρεις μορφές τεχνητής νοημοσύνης: Η μία είναι η αρχαία μορφή, που υπάρχει εδώ και εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια πριν, που είναι κωδικοποιημένοι κανόνες που γράφονται επάνω σε χαρτί ή σε υπολογιστή. Η δεύτερη είναι οι κανόνες που βρίσκει ο αλγόριθμος και η τρίτη μορφή είναι οι πολύπλοκες εξισώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να κατανοήσει ο άνθρωπος και αφορά πολύπλοκα πράγματα.

–Ενώ υπάρχει για εκατοντάδες χρόνια η Τεχνητή Νοημοσύνη, γιατi βλέπουμε περισσότερο ενδιαφέρον σήμερα; Γιατί δεν υπήρχε τόση συζήτηση τα προηγούμενα χρόνια;

Πρώτα πρέπει να πούμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ο,τιδήποτε μπορεί να πάρει αποφάσεις αυτόματα ή μπορεί να βοηθήσει να πάρεις αποφάσεις, ή να δημιουργήσει νέα δεδομένα, όπως κείμενα, εικόνες, βίντεο και λόγκο. Είτε κανόνες που έγραψε ο κόσμος με τα χέρια του, είτε κανόνες που έμαθε ο υπολογιστής μέσω machine learning, είτε μια εξίσωση απλή. Όλα αυτά είναι Τεχνητή Νοημοσύνη. Δυστυχώς, ο κόσμος επικεντρώνεται μόνο στο ChatGPT.

Αυτό που έκανε όμως το ChatGPT ήταν να καταφέρει να μιλούν όλοι για το ΑΙ, επειδή η αλληλεπίδραση που σου προσφέρει τη νιώθεις ως κάτι μαγικό. Εάν μιλάς στον υπολογιστή στη γλώσσα σου, σε κάνει να νιώθεις κάτι εντελώς διαφορετικό από το να έκανες απλά ανάλυση δεδομένων. Πίσω από το ChatGPT υπάρχει ανάλυση δεδομένων, αλλά εσύ μιλάς τη γλώσσα σου, οπότε είναι πολύ πιο ανθρώπινο αυτό το πράγμα.

–Ποια είναι τα ποιο σημαντικά πλεονεκτήματα από τη δημιουργία του σημερινού ΑΙ;

Μεταξύ των θετικών είναι ότι, βάσει μελετών, φαίνεται πως η οικονομική αξία που θα δημιουργηθεί λόγω της Τεχνητής Νοημοσύνης στα επόμενα χρόνια θα είναι τεράστια. Ίσως, κατά κάποιες αναλύσεις, και πάνω από 20 τρισεκατομμύρια.

Που σημαίνει ότι υπάρχει τεράστια αξία επειδή μπορείς μέσω του ΑΙ, είτε να μειώσεις το κόστος των εταιρειών, είτε να δημιουργήσεις νέα προϊόντα ή καλύτερη εξυπηρέτηση πελατών και ούτω καθεξής.

Το δεύτερο θετικό είναι ότι προφανώς η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αλλάξει ολόκληρα συστήματα. Για παράδειγμα, μπορεί να αλλάξει το σύστημα υγείας, τον τρόπο που μαθαίνουμε στα σχολεία, τις μεταφορές με αυτόνομη οδήγηση. Οπότε, μπορεί να αλλάξουν ολόκληρα συστήματα και με αυτά να αλλάξει φυσικά και ο τρόπος ζωής μας.

Το τρίτο είναι πώς μπορεί να επηρεάσει μέσω επικοινωνίας με την Τεχνητή Νοημοσύνη την πνευματική νοημοσύνη του ανθρώπου και γενικά τον τρόπο σκέψης του.

–Τώρα που είπαμε τα θετικά… Ποια είναι τα αρνητικά;

Το πιο μεγάλο αρνητικό ρίσκο, κατά τη γνώμη μου, είναι το ίδιο με το προηγούμενο θετικό, αλλά μπορεί να πάει ανάποδα. Ξέρουμε ήδη και το έχουμε ζήσει ότι το διαδίκτυο με τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Ποιον θα ψηφίσουμε, τι μας ενδιαφέρει, τι θα αγοράσουμε. Και οι αλγόριθμοι που ονομάζονται “recommender” και τρέχουν στο διαδίκτυο εδώ και 25 χρόνια, βασικά βλέπουν τι σου αρέσει, τι δεν σου αρέσει και σου το δείχνουν. Οπότε, επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης σου και σε καθοδηγούν.

Το ΑΙ είναι ακριβώς το ίδιο, απλώς… περισσότερο. Γιατί, αντί ο αλγόριθμος απλώς να διαλέξει από τα κείμενα που ήδη υπάρχουν, γραμμένα από ανθρώπους, ποιο να σου δείξει, δημιουργεί ό,τι θέλει. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι, είδαμε στο διαδίκτυο πως οι αλγόριθμοι μπορούν να επηρεάσουν γνώμες για πολιτική, για οικονομία, για κοινωνία. Ό,τι πρόβλημα είδαμε στο διαδίκτυο με αυτά και τόσα άλλα, τώρα με το ΑΙ μπορεί να γίνει ίσως μεγαλύτερο. Το ΑΙ, δηλαδή, μπορεί να επηρεάσει και αρνητικά, όχι μόνο θετικά, τον τρόπο που σκεφτόμαστε και με λάθος τρόπο.

Και αυτό είναι μεγάλο ρίσκο. Θα έλεγε κανείς πως σε κάποιο βαθμό φαίνεται πως όποιος ελέγχει το ΑΙ ελέγχει και την ιδεολογία, άρα κατά κάποιο τρόπο ελέγχει και το μέλλον.

–Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος το ΑΙ να μας παρουσιάσει σαν επιβεβαιωμένα γεγονότα ή αριθμούς οποιαδήποτε αυθαίρετα στοιχεία και συμπεράσματα υπάρχουν στο διαδίκτυο ή και να αποφύγει να καταγράψει κάποια γεγονότα;

Ακριβώς. Είναι αρκετά έξυπνο για να μας μπερδέψει. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: Αν ρωτήσεις το DeepSeek τι έγινε στην Τιανμέν το 1989, δεν θα σου απαντήσει. Παρόμοια και το ChatGPT δεν θα σου απαντήσει για το τι έγινε στις εκλογές του 2020, αν και αυτά μπορεί φυσικά να αλλάζουν ανάλογα με το τι θέλουν οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες.

–Με αφορμή αυτούς τους κίνδυνους, τι πρέπει να κάνουν τα κράτη; Έχουμε τον οικονομικό αναλφαβητισμό. Τώρα θα δούμε αντίστοιχο αναλφαβητισμό στην Τεχνητή Νοημοσύνη; Πρέπει να εκπαιδευτεί ο κόσμος;

Βεβαίως. 100% και μάλιστα επειγόντως θα πρέπει να δημιουργηθεί κάποια κουλτούρα γύρω από τη συνειδητοποίηση του τι κάνει το ΑΙ και ποιοι είναι οι κίνδυνοι από το ΑΙ. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουμε πολλά ΑΙ, επειδή μετά θα είναι σαν να έχουμε μόνο ένα κανάλι τηλεόρασης. Ο κόσμος θα πρέπει να ξέρει πώς να το χρησιμοποιεί για να παίρνει πολλές και διαφορετικές απαντήσεις και όχι μόνο μία. Να ελέγχουμε τι λέει. Να μην το εμπιστεύεται ο κόσμος. Οπότε, χρειάζεται μια κουλτούρα.

–Ποιοι έχουν επενδύσει τα περισσότερα μέχρι στιγμής στο ΑΙ;

Οι ΗΠΑ, προφανώς, αυτή τη στιγμή έχουν επενδύσει τα περισσότερα. Ο Ντόναλντ Τραμπ λέει πως μέσω του Stargate θα επενδυθούν 500 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Ευρώπη λέει θα βάλει 250 δισεκατομμύρια.

Αυτό που έχουμε δει είναι ιδιωτικές επενδύσεις, που είναι της τάξης δισεκατομμυρίων. Επίσης, έχουν και τις επενδύσεις των “big tech” εταιρειών. Ας πούμε, η Microsoft θα βάλει 80 δισεκατομμύρια. Είναι ποσά εξωφρενικά.

Αυτή τη στιγμή, αν και δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, οι επενδύσεις, τόσο ιδιωτικές, όσο και κυβερνητικές σε παγκόσμιο επίπεδο, ίσως ξεπερνούν τα τρισεκατομμύρια δολάρια.

Η αξία του ΑΙ μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 20 τρισεκατομμύρια τα επόμενα χρόνια. Γι’ αυτό και βλέπουμε έναν αγώνα μεταξύ των χωρών.

–Χρειάζεται, δηλαδή, εθνική στρατηγική αφού εκτός από τις μεγάλες επενδύσεις όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν και ευρύτερα την οικονομία…

Πρέπει να γίνει επειγόντως μια εθνική στρατηγική στην Κύπρο. Η Κύπρος μπορεί να πάρει τα παραδείγματα άλλων χωρών. Χρειάζεται να υπάρχει, εκτός από το ιδιωτικό, και εθνικό ενδιαφέρον, ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη να συνδεθεί με το επιχειρείν. Ναι, πρέπει να γίνει στρατηγική και η Κύπρος θα πρέπει να τρέξει.

–Μια τελευταία ερώτηση. Υπάρχει κίνδυνος να δούμε το ΑΙ να καταλαμβάνει τον κόσμο; Κάποιοι διερωτώνται εάν το ΑΙ μπορεί να ξεκινήσει, για παράδειγμα, έναν πυρηνικό πόλεμο. Πώς απαντάτε σε αυτές τις ανησυχίες;

Πρώτα να πω για τα ρομπότ. Αυτή τη στιγμή το ΑΙ είναι μέσα στους υπολογιστές μας, στο κινητό μας. Ρομπότ δεν σημαίνει κάτι που έχει χέρια και πόδια. Ρομπότ μπορεί να είναι και μια καρέκλα που έχει ένα τσιπ μέσα και μπορεί να κάνει “έξυπνα” πράγματα.

Τώρα, εάν αυτά τα αντικείμενα έχουν τα “δάχτυλα τους” στο κουμπί για τις πυρηνικές βόμβες, αυτό από εμάς εξαρτάται. Δεν πρέπει να το βάλουμε εκεί. Οπότε, από τη στιγμή που εμείς γράφουμε τους κανόνες, μπορούμε να το ελέγξουμε.

Έτσι και εμείς, εάν συμφωνήσουμε ποιοι είναι οι κανόνες δεν θα υπάρχει πρόβλημα. Για παράδειγμα, ένας κανόνας θα ήταν ότι το ΑΙ δεν θα πατήσει ποτέ το κουμπί για πυρηνικές βόμβες ή ότι δεν θα κατασκευάσει ποτέ βιολογικά όπλα. Αν εμείς κάνουμε σωστούς τους κανόνες και συμφωνήσουμε όλοι στον κόσμο, τότε, όχι, δεν υπάρχει κίνδυνος.

Γι’ αυτό τον σκοπό, αφού όλοι συμφωνούν με αυτά, θα πρέπει να δουλέψουμε για μια διεθνή συνθήκη για ΑΙ, έστω για να καλύπτει τα βασικά που όλοι συμφωνούν προς το παρόν, όπως υπάρχει αντίστοιχα για τα πυρηνικά.