Η πράσινη μετάβαση είναι εδώ και χτυπάει την πόρτα των εταιρειών, οι οποίες καλούνται να αναμορφώσουν τις υφιστάμενες πρακτικές τους και να ενσωματώσουν βιώσιμες πρακτικές και αρχές φιλικές προς το περιβάλλον στις λειτουργίες, τις στρατηγικές και τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα αντιμετωπίσουν σημαντικές απειλές, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη λειτουργική βιωσιμότητα τους, τις οικονομικές επιδόσεις τους και τη συνολική θέση τους στην αγορά.
Η κλιματική αλλαγή είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής και τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι εταιρείες την έχουν θέσει στο επίκεντρο της ατζέντας και των δράσεων τους.
Στο πιο πάνω πλαίσιο και δεδομένων των νέων ευρωπαϊκών νομοθετημάτων, τα οποία σφίγγουν τον κλοιό για τις εταιρείες, οι ίδιες δεν έχουν περιθώριο περαιτέρω καθυστέρησης για τον καταρτισμό του «πράσινου» πλάνου τους, αφού τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους θα επιβαρυνθούν από την πράσινη φορολογία.
Η μείωση των εκπομπών άνθρακα και η αλλαγή χρήσης των φυσικών πόρων είναι οι δύο βασικοί άξονες βιωσιμότητας στους οποίους στηρίζονται οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες, και αφορούν τις κυπριακές επιχειρήσεις.
Ναυτιλία
Από τις αρχές του έτους οι ναυτιλιακές εταιρείες είναι υποχρεωμένες να αγοράζουν δικαιώματα άνθρακα, ώστε να αντισταθμίζουν το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από τις δραστηριότητές τους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) και στις θαλάσσιες μεταφορές μεταφράζεται σε επιπρόσθετο άμεσο κόστος στις δραστηριότητες τους και επηρεάζει έμμεσα τους καταναλωτές, μέσω μιας αλυσίδας αυξήσεων κόστους.
Συγκεκριμένα, τα υψηλότερα λειτουργικά κόστη που αντιμετωπίζουν οι ναυτιλιακές εταιρείες μετακυλίονται στις επιχειρήσεις που βασίζονται στις υπηρεσίες τους. Οι επιχειρήσεις αυτές, με τη σειρά τους, μετακυλίουν το πρόσθετο κόστος στους καταναλωτές, με τη μορφή υψηλότερων τιμών για τα αγαθά και τις υπηρεσίες.
Κτίρια και μεταφορές
Για την υποστήριξη των προσπαθειών μείωσης των εκπομπών στον τομέα των κτιρίων και των οδικών μεταφορών από το 2025 θα αρχίσει να λειτουργεί ένα νέο χωριστό σύστημα εμπορίας εκπομπών – το ETS 2. Πρόκειται για προσπάθεια η οποία θα έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο για τις εταιρείες σε αυτούς τους τομείς όσο και για τους καταναλωτές.
Για την καλύτερη ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, οι εταιρείες μπορεί να χρειαστεί να επενδύσουν σε ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και μετασκευές κτιρίων, για τη μείωση των εκπομπών. Αυτό περιλαμβάνει μόνωση, ενεργειακά αποδοτικά συστήματα HVAC και φωτισμό LED.
Όσον αφορά την αποδοτικότητα των καυσίμων στις μεταφορές, θα χρειαστεί να γίνουν επενδύσεις σε οχήματα με οικονομία καυσίμου, εναλλακτικές επιλογές καυσίμων (π.χ. ηλεκτρικά οχήματα, βιοκαύσιμα) και βελτιστοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας για μείωση της κατανάλωσης καυσίμου.
Και σε αυτή την περίπτωση, οι εταιρείες ενδέχεται να μετακυλίσουν το πρόσθετο κόστος αγοράς δικαιωμάτων και αναβάθμισης των υποδομών στους καταναλωτές, οδηγώντας σε υψηλότερες τιμές τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Συνεπώς, το αυξημένο λειτουργικό κόστος μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του πληθωρισμού.
Ειδικότερα, η συμπερίληψη των κτιρίων και των οδικών μεταφορών στο ETS 2 θα επηρεάσει κυρίως τους καταναλωτές, μέσω του υψηλότερου κόστους ενέργειας, μεταφοράς και αγαθών και υπηρεσιών και κατά συνέπεια θα οδηγήσει σε αλλαγές συμπεριφοράς, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και του κόστους μεταφοράς.
Η επέκταση του ETS στις θαλάσσιες μεταφορές και η εισαγωγή του ETS 2 για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια θα επηρεάσει και τις κυβερνήσεις, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν αυξημένες ρυθμιστικές και διοικητικές ευθύνες και ταυτόχρονα να διαχειριστούν τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές επιπτώσεις, παράλληλα με τις κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις.
CBAM – Διασυνοριακή Φορολόγηση στην εισαγωγή μη Ευρωπαικών προϊόντων
Επιπρόσθετα, ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM), ένα ρυθμιστικό μέτρο που εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση της διαρροής άνθρακα και τη διασφάλιση του ότι τα εισαγόμενα αγαθά από τρίτες χώρες συμμορφώνονται με τις πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, επηρεάζει σημαντικά τις εταιρείες, αυξάνοντας τη συμμόρφωση και το λειτουργικό κόστος, κάτι που οδηγεί στην ανάγκη για προσαρμογές της εφοδιαστικής αλυσίδας και ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Ισχύει από την 1η Οκτωβρίου 2023 και επηρεάζει τις εισαγωγές στην Κύπρο από μη ευρωπαϊκές χώρες.
Σημειώνεται ότι, οι κατασκευαστές και οι εισαγωγείς που αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος λόγω της ανάγκης αγοράς πιστοποιητικών CBAM πιθανότατα θα μετακυλίσουν αυτό το κόστος στους καταναλωτές. Αυτό θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές για τα αγαθά που εισάγονται στην ΕΕ και ιδιαίτερα για όσα έχουν υψηλά αποτυπώματα άνθρακα, όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο, το τσιμέντο, τα λιπάσματα και η ηλεκτρική ενέργεια, επι του παρόντος εντός του πεδίου εφαρμογής.
Κυκλική οικονομία
Από το τέλος του 2024 αναμένεται να τεθούν σε ισχύ και οι φόροι άνθρακα, οι οποίοι ενδέχεται να χωρίζονται στο φόρο στα καύσιμα κατανάλωσης και στο φόρο στα καύσιμα παραγωγής.
Συγκεκριμένα, θα επιβληθούν επιβαρύνσεις στα συμβατικά καύσιμα με στόχο την απεξάρτηση από τα πετρελαιοειδή (βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, υγραέριο), κάτι που θα συνδράμει στο στόχο για καθαρότερο αέρα.
Επιπρόσθετα, θα εισαχθούν χρεώσεις ως προς τη σπανιότητα και διαχείριση του νερού. Αυτές οι χρεώσεις αναπόφευκτα θα επηρεάσουν μεταξύ άλλων τη γεωργία, τη βιομηχανία, τον ξενοδοχειακό τομέα και τις αθλητικές εγκαταστάσεις.
Παράλληλα, όπως και σε άλλα κράτη μέλη αναπόφευκτα εξετάζονται οριζόντια τέλη διαχείρισης αποβλήτων (π.χ. επί της ταφής απορριμμάτων, «Πληρώνω Όσο Πετώ» για τα οικιακά απορρίμματα μέσω προαγορασμένων σακούλων) τα οποία θα ενισχύσουν την κυκλική οικονομία.
Ένας ακόμα φόρος φαίνεται να είναι αυτός που αφορά τον τουρισμό, ο οποίος θα επιβάλλεται για κάθε διανυκτέρευση ανά δωμάτιο σε τουριστικό κατάλυμα.
Αντισταθμιστικά μέτρα
H επιβάρυνση των νοικοκυριών θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τα αντισταθμιστικά μέτρα που εξετάζει η κυβέρνηση και τα οποία θα συνοδεύουν τις πράσινες φορολογίες που θα επιβληθούν μέσα στο 2024.
Το σίγουρο είναι ότι όλες οι πιο πάνω ενέργειες για την πράσινη μετάβαση είναι αναγκαίο να οδηγήσουν σε διαφοροποίηση της συμπεριφοράς των πολιτών, των καταναλωτών και της κουλτούρας της Κύπρου, ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον και τα προϊόντα που παράγονται να είναι φιλικά προς το περιβάλλον.
Παράλληλα, η Κύπρος, κατευθυνόμενη προς την πράσινη φορολόγηση, οφείλει να προσδώσει κίνητρα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις για να ρυπαίνουν λιγότερο και να έχουν χαμηλότερη φορολογία. Για παράδειγμα, οι ενεργειακές αναβαθμίσεις μέσω αντικατάστασης ενεργοβόρων συσκεύων, στόλου οχημάτων, θερμομόνωσης, εγκατάστασης αντλίας θερμότητας και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας μπορούν να επιβραβεύονται φορολογικά, με την παροχή ανάλογων εκπτώσεων.
Σχολιάζοντας το νέο πεδίο που διαμορφώνουν οι πράσινες φορολογίες για τις εταιρείες, ο Σίμος Σίμου, Director στην EY Law Κύπρου και μέλος της ομάδας έργου πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα υπό ανάθεση της Γενικής Διέυθυνσης Μεταρρυθμίσεων (DG Reform) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι τους επόμενους μήνες αναμένεται σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αριθμός πράσινων φορολογικών εργαλείων να τεθεί υπό αξιολόγηση. Όσο η θερμοκρασία αυξάνεται το εργαλείο της πράσινης φορολογίας σε συνάρτηση με κοινωνικά – οικονομικά κίνητρα πράσινης μετάβασης θα τύχουν αξιοποίησης προς ενίσχυση της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει.
