Ο Επίτροπος ΚΟΑΠ τονίζει προς όλους ότι όποτε η στόχευση της κυπριακής γεωργοκτηνοτροφίας ήταν η ποιότητα, η επιτυχία ήταν σχεδόν διασφαλισμένη
Έλαχε στον Ανδρέα Κυπριανού τα πρώτα δύο χρόνια της θητείας του ως Επίτροπος ΚΟΑΠ (Κυπριακός Οργανισμός Αγροτικών Πληρωμών) να εξελιχθούν σε πραγματική περιπέτεια (και) για την κυπριακή γεωργοκτηνοτροφία, καθώς βιώσαμε την πανδημία του κορωνοϊού -και τους περιορισμούς που επηρέασαν την παραγωγή, τις πωλήσεις και τις εξαγωγές- αλλά και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που εκτόξευσε τον πληθωρισμό, στην ενέργεια και τα τρόφιμα ιδιαίτερα. Ο κ. Κυπριανού μιλά στον Φιλελεύθερο για τα κονδύλια που διέθεσε η Κυβέρνηση, μέσω κυρίως του ΚΟΑΠ, για την στήριξη των γεωργοκτηνοτρόφων και απαντά σε ερωτήσεις για τη συμβολή του οργανισμού στην προώθηση της γεωργικής παραγωγής και τις προκλήσεις του τομέα σε συνθήκες έντονου ανταγωνισμού παγκοσμίως.
Τιμές και κερδοφορία
Σε ποια κατάσταση πιστεύετε, κ. Κυπριανού, θα ήταν η κυπριακή γεωργία χωρίς τον ΚΟΑΠ και τα ευρωπαϊκά κονδύλια; Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ συνδυάστηκε με σταδιακή πτώση της συμμετοχής της πρωτογενούς οικονομίας στο ΑΕΠ της Κύπρου. Έφταιξαν η ένταξη στην ΕΕ και η ελεύθερη εισαγωγή φθηνότερων γεωργικών προϊόντων από χώρες μέλη ή κάτι άλλο;
Γυρνώντας πίσω στο 2004, όπου οι αιτήσεις και οι πληρωμές γίνονταν όλες χειρόγραφα και με έκδοση επιταγών και φτάνοντας στο σήμερα, όπου οι πλείστες αιτήσεις υποβάλλονται και διαχειρίζονται ηλεκτρονικά, το ίδιο και οι πληρωμές προς τους δικαιούχους, τότε εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος το μέγεθος της δουλειάς που έγινε στον ΚΟΑΠ προς την κατεύθυνση της απλοποίησης των διαδικασιών και της διενέργειας των πληρωμών έγκαιρα. Όλα αυτά φυσικά έχουν θετικό αντίκτυπο και στην κυπριακή γεωργοκτηνοτροφία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από την ίδρυση του ΚΟΑΠ μέχρι σήμερα έχει καταβληθεί στον αγροτικό κόσμο της Κύπρου ποσό περίπου 2 δισεκατομμυρίων ευρώ, με την κοινοτική συνεισφορά να ξεπερνά το 1,2 δισ. (60%) και την εθνική συνεισφορά να ανέρχεται σε περίπου 800 εκατομμύρια (40%). Συνεπώς, σίγουρα η συνδρομή του ΚΟΑΠ στην κυπριακή γεωργία είναι καθοριστικής σημασίας, ειδικότερα κατά την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., όπου πολλά από τα δεδομένα που υπήρχαν άλλαξαν άρδην. Σίγουρα σημαντικό ρόλο έπαιξε και η ελεύθερη εισαγωγή φθηνότερων γεωργικών προϊόντων από χώρες μέλη, γεγονός που επηρέασε τις τιμές των κυπριακών προϊόντων και τη μείωση του ποσοστού κερδοφορίας των αγροτών μας, αφού τις πλείστες φορές, λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής στην Κύπρο, οι τιμές μας δεν είναι ανταγωνιστικές.
Μπορεί η κυπριακή γεωργία να γίνει ανταγωνιστική στις ευρωπαϊκές ή και διεθνείς αγορές ή μήπως το μικρό μέγεθος της χώρας και ο κατακερματισμός της γεωργικής γης καταδικάζουν σε αποτυχία κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση;
Όντως η μέση εκμετάλλευση στην Κύπρο είναι μικρού μεγέθους, ειδικότερα συγκρινόμενη με τη μέση ευρωπαϊκή εκμετάλλευση. Χωρίς υπερβολή, μπορεί να φτάνουμε και το 1/10 του μεγέθους της μέσης ευρωπαϊκής εκμετάλλευσης. Όμως, δυνατότητες υπάρχουν πολλές, ειδικότερα αν επικεντρωθούμε στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων που αναδεικνύονται και λόγω του εδάφους και των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν στην Κύπρο. Τα προβλήματα στα οποία αναφέρεστε είναι γνωστά αλλά δεν αποκλείουν τα κυπριακά γεωργικά προϊόντα να καταστούν ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές, φτάνει να υπάρχει η ανάλογη θέληση και ο επαγγελματισμός και να δοθούν τα κίνητρα στους γεωργούς μας για διαφοροποίηση των προϊόντων που παράγονται.
Κλασσικά παραδείγματα αποτελούν τα κυπριακά ποιοτικά προϊόντα, όπως είναι οι πατάτες, τα σταφύλια, οι ελιές και εν γένει προϊόντα βιολογικής γεωργίας και άλλα παράγωγα πρωτογενών προϊόντων, όπως το χαλλούμι, το ελαιόλαδο, οι οίνοι και άλλα. Αυτά τα παραδείγματα αναδεικνύουν ότι όποτε η στόχευση ήταν η ποιότητα, η επιτυχία ήταν σχεδόν διασφαλισμένη.
Έχω την άποψη ότι αυτό αποτελεί μονόδρομο για την εξαγωγική γεωργία της Κύπρου, ειδικότερα λαμβάνοντας υπόψη και το μεγάλο μεταφορικό κόστος που θα πρέπει να επωμιστούν οι εξαγωγείς μας, ώστε να φτάσουν τα προϊόντα τους στις ανταγωνιστικές αγορές των μεγάλων ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων, όπου ο σκληρός ανταγωνισμός αναπόδραστα και σχεδόν με αυτόματο τρόπο εξοστρακίζει κάθε μη ποιοτικό προϊόν. Μέσα από παρεμβάσεις του Στρατηγικού Σχεδίου της Κύπρου επιδοτείται η συμμετοχή των παραγωγών σε συστήματα ποιότητας, όπως πχ για την πιστοποίηση του χαλλουμιού ή για τη συμμετοχή στη βιολογική γεωργία.
Νόμιμες και πλήρεις αιτήσεις
Διαβάσαμε στην ιστοσελίδα του ΚΟΑΠ ότι παρέχεται η δυνατότητα σε ιδιοκτήτες τεμαχίων που δεν είναι αιτητές του ΚΟΑΠ, νααποτρέψουν την επιδότηση τεμαχίων τους σε άλλο πρόσωπο χωρίς τη συγκατάθεσή τους, μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις; Ποιες συνέπειες έχουν όσοι αιτούνται επιδότησης χωρίς να είναι δικαιούχοι;
Δεν εντοπίζονται πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Είναι γεγονός ότι στο παρελθόν οι περιπτώσεις αυτές ήταν πολύ περισσότερες και μέσα από μια στοχευμένη προσπάθεια του ΚΟΑΠ καταφέραμε να περιορίσουμε το φαινόμενο αυτό, που να τονισθεί ότι διέπεται και με νομική διάταξη ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Οι αιτητές οφείλουν να έχουν τα τεμάχια για τα οποία αιτούνται επιδότηση στη νόμιμη κατοχή τους. Όπου διαπιστωθεί μη τήρηση της συγκεκριμένης πρόνοιας, τα τεμάχια δεν επιδοτούνται, ενώ εφαρμόζονται και σχετικές διοικητικές κυρώσεις. Μετά και από υποδείξεις των αρμόδιων ευρωπαϊκών αρχών, ο ΚΟΑΠ έχει προχωρήσει στον σχεδιασμό συγκεκριμένου ελέγχου και τέτοιες περιπτώσεις εντοπίζονται και επιβάλλονται ποινές.
Υπάρχουν ερασιτέχνες γεωργοί που καταθέτουν ετησίως αιτήσεις για εκταρική επιδότηση, υποβάλλοντας στοιχεία για τις καλλιέργειες που συντηρούν, τα οποία δεν ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματικότητα. Π.χ. έχουν διαφοροποιήσει δραστικά τον αριθμό και το είδος των δέντρων που περιποιούνται. Πόσο συχνό είναι αυτό το φαινόμενο; Πρόκειται για παρανομία ή για αμελή συνεργασία με τον ΚΟΑΠ;
Ο αιτητής οφείλει να υποβάλλει ορθά την αίτησή του, κατάλληλα συμπληρωμένη και στα σχετικά χρονικά περιθώρια. Αν και η βασική εισοδηματική ενίσχυση χορηγείται ανά επιλέξιμο εκτάριο γης, νοουμένου πάντα ότι πληρούνται οι αντίστοιχοι όροι επιλεξιμότητας, και το ύψος ενίσχυσης είναι το ίδιο για όλες τις επιλέξιμες προς επιδότηση καλλιέργειες (όπως αυτές περιγράφονται στο σχετικό εγχειρίδιο της Ενιαίας Αίτησης), εν τούτοις υπάρχουν παρεμβάσεις οι οποίες εξαρτώνται αποκλειστικά από το είδος της καλλιέργειας του τεμαχίου. Οπότε, η ορθή συμπλήρωση της αίτησης είναι καθοριστικής σημασίας.
Με την υποβολή της αίτησης διενεργείται σωρεία ελέγχων και όταν αποκαλύπτονται παρεκκλίσεις επιβάλλονται αντίστοιχες μειώσεις και ποινές, που δεν είναι προς όφελος κανενός. Ο κανόνας βάσει της εμπειρίας μας με καθημερινά παραδείγματα είναι ότι η ορθότερη αίτηση από πλευράς των γεωργών εξασφαλίζει περισσότερα ποσά επιδότησης και κυρίως αποτρέπει ταλαιπωρία του γεωργού και διοικητικό κόστος του οργανισμού. Συνεπώς, οι αιτητές πρέπει να είναι προσεκτικοί κατά τη συμπλήρωση και υποβολή των αιτήσεων τους και να μεριμνούν να είναι η ορθότερη δυνατή.
Η έκτακτη κρατική στήριξη λόγω πανδημίας και εισβολής
Τον Σεπτέμβριο, κ. Κυπριανού, θα συμπληρώσετε δύο χρόνια από την ανάληψη των καθηκόντων σας στη θέση του Επιτρόπου του ΚΟΑΠ. Αναλάβατε σε μια δύσκολη περίοδο, λόγω της πανδημίας, η οποία όμως έγινε δυσκολότερη για τους γεωργούς στις αρχές του 2022, με την εισβολή στην Ουκρανία. Ποια έκτακτα μέτρα χρειάστηκε να ληφθούν για να στηριχθεί η γεωργία και πόσα κόστισαν;
Πρέπει να επισημανθεί ότι ο καθορισμός πολιτικής που αφορά τη γεωργία και την κτηνοτροφία είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Υπουργείου Γεωργίας. Ο Οργανισμός Αγροτικών Πληρωμών είναι η αρμόδια αρχή για την εφαρμογή και κατά συνέπεια τη διενέργεια ελέγχων και πληρωμών για τα Μέτρα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και άλλα μέτρα κρατικών ενισχύσεων.
Ένα σημαντικό μέτρο που εφαρμόστηκε από κρατικές ενισχύσεις ήταν το Σχέδιο Κρατικής Ενίσχυσης στον Τομέα της Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, λόγω της κρίσης από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (Κατηγορίες ε – η) και μέσω του οποίου παραχωρήθηκαν περί τις €900.000 σε διάφορους δικαιούχους. Συγκεκριμένα, οι κατηγορίες στις οποίες εμπίπτουν οι υπό αναφορά δικαιούχοι είναι οι ακόλουθες:
• Κατηγορία (ε) – αναγνωρισμένες ομάδες και οργανώσεις παραγωγών φυτικής παραγωγής
• Κατηγορία (στ) – αναγνωρισμένες ομάδες αιγοπροβατοτρόφων
• Κατηγορία (ζ) – συνεργατικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις ίδιες περιοχές και για αντίστοιχα προϊόντα με τις ομάδες της κατηγορίας (ε)
• Κατηγορία (η) – συνεργατικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και πώληση «οίνου βάσης» για την παραγωγή του κρασιού ΠΟΠ Κουμανδαρία.
– Στα πλαίσια των ίδιων κρατικών ενισχύσεων, παραχωρήθηκαν €3.5 εκατομμύρια σε περίπου 300 πατατοπαραγωγούς, €1 εκατομμύριο σε γεωργούς με παραγωγή φυλλοβόλων δέντρων, €1.9 εκατομμύρια σε γεωργούς με παραγωγή λαχανικών και €400 χιλιάδες σε πτηνοτρόφους αυγοπαραγωγής.
– Πρόσθετα, προκηρύχθηκε το Μέτρο 22 που αφορούσε «Έκτακτη Ενίσχυση για στήριξη των γεωργών για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, Δράση Γ: Αμπελουργία (Ποικιλίες «Ξυνιστέρι» και «Ντόπιο Μαύρο») μέσω του οποίου παραχωρήθηκαν περί τις €300.000 για μη συγκόμιση της παραγωγής για το έτος 2022 από τα Αμπέλια των δυο προαναφερθεισών ποικιλιών. Στα πλαίσια του ίδιου Μέτρου παραχωρήθηκαν ενισχύσεις ύψους €2.8 εκατομμύρια στο τομέα της αιγοπροβατοτροφίας που αφορούσε περί τους 1,700 δικαιούχους, €2.4 εκατομμύρια σε περίπου 3,500 σιτοπαραγωγούς. Το μέτρο αυτό ήταν συγχρηματοδοτούμενο με 48% ευρωπαϊκή συνεισφορά.
– Στο έτος 2022, που ήταν ένα από τα -γεωργικά- δυσκολότερα έτη λόγω του Ουκρανικού και της πανδημίας, παραχωρήθηκαν σημαντικές κρατικές ενισχύσεις:
Αιγοπροβατοτροφία: €5.000.000
Αγελαδοτροφία: €1.200.000
Χοιροτροφία €2.720.000
Αγελαδοτροφία €1.670.000
Πτηνοτροφία €1.280.000
Κονικλοτροφία €25.000
– Περί τα τέλη του έτους 2020 και ένεκα της πανδημίας είχε προκηρυχθεί και το Μέτρο 21, που ήταν η «Έκτακτη προσωρινή στήριξη στους γεωργούς και στις ΜΜΕ που πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση της πανδημίας COVID-19» και παραχωρήθηκαν περίπου:
- €400.000 σε χοιροτρόφους και οινοποιητές
- €650.000 σε καλλιέργειες με λαχανικά
- €250,000 σε καλλιέργειες με καρπούζια
- €2.7 εκατομμύρια σε μόνιμες καλλιέργειες με υψόμετρο μεγαλύτερο των 400m
- €500,000 σε αμπελουργούς
- €1.4 εκατομμύρια σε πατατοκαλλιεργητές.
Τι μέλλει γενέσθαι με τις ΑΠΕ
Σας ανησυχεί η συνεχής μείωση των καλλιεργητικών εκτάσεων λόγω της αυξανόμενης χρήσης γεωργικής γης για πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά και για ανέγερση οικοδομών, κυρίως μέσω επέκτασης οικιστικών ζωνών και αδειοδότησης «μεμονωμένων κατοικιών»;
Αυτό είναι ένα γεγονός το οποίο γίνεται καθημερινά εντονότερο. Όντως, για την κυπριακή πραγματικότητα και τη μειωμένη καλλιεργούμενη έκταση που υπάρχει είναι κάτι που πρέπει να μελετηθεί σοβαρά από τα αρμόδια υπουργεία και να καθοριστεί κρατική πολιτική για το τι μέλλει γενέσθαι. Ίσως να πρέπει να μελετηθεί ενδελεχώς το ενδεχόμενο τέτοιες άδειες να δίνονται μόνο για τεμάχια που κατηγοριοποιούνται ως μη γεωργικά. Αυτό το γεγονός επηρεάζει γενικότερα το περιβάλλον και την αειφορία – βιοποικιλότητα, επειδή οι πλείστες αυτές παρεμβάσεις είναι μεγάλου μεγέθους. Και δεν πρέπει να ξεχνούμε πως η κυπριακή γεωργία είναι ήδη καταπονημένη από τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής.
