Ένα χρόνο μετά την τροποποίηση της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/542, η οποία επιτρέπει πλέον στα κράτη μέλη να προχωρούν σε μειώσεις ή μηδενισμό των συντελεστών ΦΠΑ σε κάποια προϊόντα ευρείας κατανάλωσης, η Κύπρος κάνει ασκήσεις επί χάρτου για να εφαρμόσει / αξιοποιήσει τις φοροελαφρύνσεις.

Η Κομισιόν είχε διαμηνύσει από πέρσι στη Δημοκρατία αλλά και σε όλα τα άλλα κράτη μέλη πως μπορούν να προχωρήσουν σε κούρεμα της φορολογικής επιβάρυνσης κάποιων προϊόντων, για να αντιμετωπιστούν οι αυξήσεις στις τιμές, εξαιτίας των ανατροπών που επέφεραν στο διεθνές εμπόριο η πανδημία και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με την απόφαση που λήφθηκε τον Απρίλιο του 2022, «η Ιδηγία 2006/112/ΕΚ θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρμογή μειωμένων συντελεστών σε περιορισμένο αριθμό ειδικών περιπτώσεων για κοινωνικούς λόγους, προς όφελος του τελικού καταναλωτή και για την επίτευξη στόχου γενικού ενδιαφέροντος. Ως εκ τούτου, ο κατάλογος αγαθών και υπηρεσιών επιλέξιμων για μειωμένους συντελεστές στο παράρτημα III της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ θα πρέπει να επεκταθεί, ώστε να συμπεριλάβει περιορισμένο αριθμό τέτοιων υφιστάμενων παρεκκλίσεων».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Παράλληλα σημειώνεται πως «τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ελεύθερα να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή, χαμηλότερο από το ελάχιστο όριο του 5% και απαλλαγή με δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ εισροών, αλλά μόνο στην παράδοση αγαθών και στην παροχή υπηρεσιών σε επτά κατ’ ανώτατο όριο σημεία του παραρτήματος III της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ, τα οποία έχουν επιλέξει μεταξύ των παραδόσεων αγαθών και των παροχών υπηρεσιών που θεωρούνται ότι καλύπτουν βασικές ανάγκες, δηλαδή εκείνων που σχετίζονται με τις παραδόσεις τροφίμων, νερού, φαρμάκων, φαρμακευτικών προϊόντων και προϊόντων υγείας και υγιεινής, με τη μεταφορά προσώπων και με τις παραδόσεις ορισμένων πολιτιστικών αγαθών (βιβλίων, εφημερίδων και περιοδικών) ή μεταξύ άλλων παραδόσεων αγαθών και παροχών υπηρεσιών εκ των απαριθμούμενων στο παράρτημα III της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ, στις οποίες άλλα κράτη μέλη εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές, χαμηλότερους από το ελάχιστο όριο του 5% ή απαλλαγές με δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ εισροών, εφόσον τηρούν τις ισχύουσες προθεσμίες».

Σύμφωνα με την Οδηγία 2022/542, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να μειώσουν τον ΦΠΑ για την παράδοση και εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών πάνω και δίπλα σε ιδιωτικές κατοικίες, όπως επίσης σε κατοικίες και άλλα κτήρια δημόσια και μη, τα οποία χρησιμοποιούνται για δραστηριότητες δημοσίου συμφέροντος.

Παρά τις υποδείξεις των Βρυξελλών, ελάχιστες χώρες έχουν προχωρήσει σε μειώσεις ή σε μηδενισμό του ΦΠΑ, επιλέγοντας άλλα μέτρα για μετριασμό της ακρίβειας, περιλαμβανομένων των στοχευμένων επιδομάτων σε μικρομεσαίους και ευάλωτους καταναλωτές. Μάλιστα, κάποιες χώρες που έχουν υιοθετήσει τη μείωση ή το μηδενισμό του ΦΠΑ σε συγκεκριμένα προϊόντα διαπίστωσαν πως κάποιοι παραγωγοί – έμποροι – πωλητές «τσιμπούσαν» τις τιμές προς τα πάνω, με αποτέλεσμα να είναι ανεπαίσθητη ή ανύπαρκτη η μείωση που κατέληγε στον καταναλωτή.

Αυξήσεις μέχρι 31% στο ελαιόλαδο

Στην Κύπρο, η ακρίβεια στα τρόφιμα τον φετινό Φεβρουάριο είχε «τρέξει» περίπου με 10% σε σχέση με τον Φεβρουάριο του ’22, ενώ μικρή πτώση στον ρυθμό των αυξήσεων -σε σχέση με τον Φεβρουάριο του ’23- καταγράφηκε τον Μάρτιο, ο οποίος επίσης κατέγραψε αυξήσεις σε σχέση με τον περσινό αντίστοιχο μήνα. Συνεπώς, πολλά  νοικοκυριά μετά δυσκολίας τα βγάζουν πέρα, για να αγοράσουν τα αναγκαία αγαθά.

Αποκαλυπτικά της κατάστασης που επικρατεί είναι τα ευρωπαϊκά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία οι τιμές του ψωμιού και των δημητριακών έχουν αυξηθεί κατά 12,6% σε σχέση με πέρσι, η τιμή του κρέατος ανέβηκε κατά 17,8% (στην Κύπρο η τιμή των αμνοεριφίων το Πάσχα ήταν 25% ψηλότερη σε σχέση με το περσινό Πάσχα), των θαλασσινών κατά 11,8%, του γάλακτος, των τυριών και των αυγών κατά 15,2%, του ελαιολάδου και της μαργαρίνης κατά 31,1% και της ζάχαρης κατά 13,1%.

Χρειάζεται έγκριση από ΕΕ

Σύντομα, όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός θα είναι έτοιμη η τελική πρόταση από τα Υπουργεία Οικονομικών και Ενέργειας σε σχέση με τα προϊόντα που θα περιληφθούν στον κατάλογο όσων θα μειωθεί ή θα μηδενιστεί ο ΦΠΑ. Είναι δεδομένο πως εάν εφαρμοστεί τελικά το μέτρο, θα μηδενιστεί ο ΦΠΑ σε καθημερινά προϊόντα ευρείας κατανάλωσης, όπως είναι το γάλα, παιδικές τροφές, σκόνη γάλακτος για βρέφη, πάνες, κ.α. Επίσης γίνονται σκέψεις να μηδενιστεί το ΦΠΑ στο ψωμί.

Για να τεθεί σε εφαρμογή το μέτρο θα πρέπει η Κύπρος να προωθήσει στις Βρυξέλλες την τελική της πρόταση με τα προϊόντα τα οποία θα υποστούν φορολογική μείωση, καθώς από το ΦΠΑ έσοδα λαμβάνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το μέτρο αναμένεται να είναι προσωρινό και να διαρκέσει 6 με 12 μήνες, όπως και σε άλλες χώρες.

Αποτροπή φαινομένων αισχροκέρδειας

Εκείνο που επιδιώκει να διασφαλίσει το Υπουργείο Οικονομικών είναι πως από τη μείωση ή τον μηδενισμό του ΦΠΑ δεν θα επηρεαστούν τα δημόσια οικονομικά και παράλληλα δεν θα εμφανιστούν κρούσματα αισχροκέρδειας, δηλαδή, εκεί που μειώνονται οι τιμές από τους φόρους να αυξάνονται από τους εμπόρους. Αρμόδια πηγή μάς ανέφερε πως λόγω της ελεύθερης αγοράς είναι δύσκολο να αποτραπούν τέτοιες συμπεριφορές.

Τι εφαρμόζουν Ελλάδα και άλλες χώρες

Ο «Φ» παρουσιάζει τα «όπλα» που χρησιμοποιούν κάποιες ευρωπαϊκές χώρες για να αναχαιτίσουν τον πληθωρισμό και την ακρίβεια. Η Ελλάδα δεν υιοθέτησε τις ευρωπαϊκές συστάσεις για μείωση ή μηδενισμό του ΦΠΑ σε κάποια προϊόντα, καθώς η κυβέρνηση εκτίμησε πως θα επωφελούνταν και πολίτες με ευχέρεια μεγάλης κατανάλωσης και όχι σε ικανοποιητικό βαθμό οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Από τον περασμένο Φεβρουάριο η Ελλάδα εφαρμόζει την ψηφιακή κάρτα market pass. Με τη συγκεκριμένη ψηφιακή κάρτα καλύπτεται μέρος του αυξημένου κόστους αγοράς ειδών διατροφής. Η ενίσχυση ανέρχεται στο 10% του μηνιαίου ύψους αγορών και το ύψος της ξεκινάει από τα €22 ανά μήνα για μονομελή νοικοκυριά και προσαυξάνεται κατά €10 για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού. Ισχύουν όμως εισοδηματικά κριτήρια. Κάθε μήνα το κράτος θα πιστώνει με τα ανάλογα ποσά την ψηφιακή χρεωστική κάρτα, η οποία θα παραμείνει ενεργοποιημένη έως την 31η Αυγούστου.

Ούτε η Γαλλία έχει υιοθετήσει τη μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, καθώς θεωρήθηκε πως το μέτρο θα επηρέαζε δυσανάλογα τα κρατικά έσοδα, ωστόσο έχει προχωρήσει σε ελαφρύνσεις που αφορούν την ενέργεια και παραχώρησε και κουπόνια για γεύματα. Επίσης, η γαλλική Κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα «αντιπληθωριστικό» καλάθι, βάσει του οποίου οι εταιρείες τροφίμων θα καλούνται να επιλέξουν 20 είδη που θα μπορούσαν να προσφέρουν σε μειωμένες τιμές.

Η Ιταλία, παρόλο που επικεντρώθηκε σε μειώσεις στην τιμή της ενέργειας, εξετάζει και αυτή το ενδεχόμενο της μείωσης των φόρων σε βασικά είδη διατροφής, όπως τα ζυμαρικά, το ψωμί και το γάλα.

Η Γερμανία έλαβε γενικά μέτρα κατά του πληθωρισμού, χωρίς να επικεντρώνεται στα τρόφιμα. Μεταξύ των μέτρων ήταν η παροχή υψηλότερης οικονομικής βοήθειας για τους φοιτητές. Επιχορήγησε, ωστόσο, για κάποιο διάστημα και τις τιμές ενεργειακών προϊόντων.

Η Αυστρία υιοθέτησε μέτρα για φθηνότερηενέργεια, καθώς και για παραχώρηση οικονομικής στήριξης σε παιδιά και ευάλωτες ομάδες.

Η Ισπανία έχει προχωρήσει στη μείωση του ΦΠΑ σε ορισμένα καταναλωτικά προϊόντα, ενώ έχει μηδενίσει τον ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα, όπως γάλα, ψωμί, ελαιόλαδο, φρούτα και λαχανικά. Οι μειώσεις στον ΦΠΑ θα ισχύουν μέχρι το τέλος Ιουνίου. Παρόμοια τακτική εφάρμοσαν Πορτογαλία και Πολωνία. Πέρσι, η Βουλγαρία είχε προχωρήσει σε μείωση του ΦΠΑ στο ψωμί και στο αλεύρι, ωστόσο το όφελος δεν κατέληγε στους καταναλωτές, λόγω πρόσθετων αυξήσεων που επιβλήθηκαν από τις επιχειρήσεις.