Γράφουν οι Χρίστος Χριστοδούλου, MSC Επιστήμη και Μηχανική Δεδομένων, Software Engineer στην εταιρεία Factory 39 και δρ. Σάββας Χατζηχριστοφής, Αντιπρύτανης Έρευνας και Καινοτομίας, καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης, Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου.
- Ο ρόλος της στη δημιουργία μιας σύγχρονης κουλτούρας αναζήτησης
Φανταστείτε ότι κάθεστε στο σπίτι και προσπαθείτε να βρείτε το τέλειο δώρο για τα γενέθλια του αγαπημένου σας προσώπου. Έχετε περάσει ώρες περιηγούμενοι σε ηλεκτρονικά καταστήματα, αλλά ακόμα δεν είστε σίγουροι για το τι να πάρετε. Απογοητευμένοι, στρέφεστε στον εικονικό σας βοηθό για βοήθεια. Του ζητάτε να αναζητήσει δώρα που ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντα του αγαπημένου σας προσώπου και είναι εντός του προϋπολογισμού σας. Προς έκπληξή σας, ο βοηθός σας παρουσιάζει γρήγορα μια επιμελημένη λίστα επιλογών, με κριτικές πελατών και τιμές. Βρίσκετε το τέλειο δώρο μέσα σε λίγα λεπτά και το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι ενθουσιασμένο με αυτό. Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα του πώς η τεχνητή νοημοσύνη και συγκεκριμένα εργαλεία, όπως οι μηχανές αναζήτησης, κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη και πιο βολική. Με τη βοήθεια προηγμένων αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, οι μηχανές αναζήτησης είναι πλέον σε θέση να κατανοούν και να ανταποκρίνονται σε δεδομένα φυσικής γλώσσας, καθιστώντας ευκολότερη από ποτέ την εύρεση των πληροφοριών που χρειαζόμαστε.
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) είναι ένα ταχέως εξελισσόμενο πεδίο της επιστήμης των υπολογιστών που στοχεύει στη δημιουργία ευφυών μηχανών που μπορούν να σκέφτονται και να ενεργούν όπως οι άνθρωποι.
Έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση σε πολλές πτυχές της ζωής μας, από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη έως τις μεταφορές και τις μηχανές αναζήτησης. Ένας από τους πιο υποσχόμενους τομείς της έρευνας της ΤΝ είναι η επεξεργασία φυσικής γλώσσας – και μία από τις πιο συναρπαστικές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα είναι η τεχνολογία ChatGPT από την OpenAI – ένα ισχυρό μοντέλο μηχανικής μάθησης που μπορεί να κατανοήσει και να ανταποκριθεί σε εισερχόμενα δεδομένα φυσικής γλώσσας μιμούμενο την ανθρώπινη λειτουργεία. Το ChatGPT έχει τη δυνατότητα να παράγει κείμενο φυσικής γλώσσας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών.
Το ChatGPT φαίνεται να μετασχηματίζει τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τη μηχανή και αναζητούμε πληροφορία, καθιστώντας εφικτή την αλληλεπίδραση χρηστών-μηχανών αναζήτησης με ένα πολύ πιο φυσικό και διαισθητικό τρόπο. Η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει σημαντικά την εμπειρία του χρήστη και να διευκολύνει περισσότερο τους ανθρώπους να φτάσουν στις πληροφορίες που αναζητούν. Ταυτόχρονα, όμως, ενδέχεται να επιφέρει κινδύνους και ανησυχίες, όπως η εκτόπιση θέσεων εργασίας, η διασφάλιση εμφάνισης αμερόληπτων αποτελεσμάτων αναζήτησης και η πιθανότητα διαιώνισης των υφιστάμενων κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Καθώς συνεχίζουμε να προοδεύουμε σε αυτόν τον τομέα, είναι σημαντικό να απαντήσουμε σε αυτές τις ανησυχίες και να διασφαλίσουμε ότι η εξέλιξη και ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης υλοποιείται με υπευθυνότητα και ηθική απέναντι στις κοινωνικές ανάγκες.
ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Ένα από τα πιο συναρπαστικά δυνητικά οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης είναι ο εκδημοκρατισμός της επιστήμης. Με την έλευση ισχυρών αλγορίθμων μηχανικής μάθησης και τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων, είναι πλέον δυνατό για ερευνητές και επιστήμονες από ένα ευρύ φάσμα γνωσιακών ικανοτήτων και υποβάθρων να έχουν πρόσβαση και να αναλύουν πολύπλοκα σύνολα δεδομένων με τρόπους που κάποτε ήταν δυνατοί μόνο για λίγους και εκλεκτούς.
Ας αναλογιστούμε, έναν ερευνητή σε μια αναπτυσσόμενη χώρα, ο οποίος προηγουμένως είχε περιορισμένη πρόσβαση σε δεδομένα και πόρους. Σήμερα μπορεί με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης να αναλύσει μεγάλα σύνολα δεδομένων και να κάνει πρωτοποριακές ανακαλύψεις. Αντίστοιχα, το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην περίπτωση ενός μικρού, υποχρηματοδοτούμενου πανεπιστημιακού εργαστηρίου, το οποίο, πλέον, δύναται να ανταγωνιστεί τα καθιερωμένα ερευνητικά ιδρύματα χάρη στον εκδημοκρατισμό της πρόσβασης σε εργαλεία ΤΝ.
Ακόμα, ας σκεφτούμε ένα μαθητή λυκείου με πάθος για την περιβαλλοντική επιστήμη. Με τη χρήση της ΤΝ μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση σε επιστημονικές προσεγγίσεις ή μεθόδους, να αναλύσει δορυφορικές εικόνες και να παρακολουθήσει τις αλλαγές στα δάση ανά τον κόσμο, κάτι που κάποτε ήταν εφικτό μόνο για μεγάλες κυβερνητικές υπηρεσίες ή ερευνητικά ιδρύματα.
Με τον εκδημοκρατισμό της επιστήμης, έχουμε τη δυνατότητα να επιταχύνουμε τις επιστημονικές ανακαλύψεις και να καταστήσουμε την έρευνα πιο προσιτή σε ένα ευρύτερο φάσμα ανθρώπων, ανεξάρτητα από την τοποθεσία, τους πόρους ή το υπόβαθρό τους. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες καινοτομίες και λύσεις για ορισμένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα του κόσμου, όπως η κλιματική αλλαγή, οι ασθένειες και η φτώχεια.
Την ίδια στιγμή, η ελεύθερη πρόσβαση και χρήση της τεχνολογίας έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο εκπαίδευσης. Η πληροφορία όχι μόνο είναι διαθέσιμη, αλλά και προσβάσιμη στον καθένα, ανάλογα με το επίπεδο μόρφωσης και την ικανότητα αντίληψης του. Για παράδειγμα, θέσαμε το εξής ερώτημα στο μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης ChatGPT: «Εξήγησε σε παρακαλώ σε ένα δεκάχρονο παιδί, με λιγότερο από 100 λέξεις, το τι είναι η πυρηνική ενέργεια». Το σύστημα, απάντησε το εξής: «Η πυρηνική ενέργεια είναι ένας τρόπος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση ατόμων. Μέσα σε ένα ειδικό κτίριο που ονομάζεται σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, χρησιμοποιούμε τη θερμότητα των ατόμων για να φτιάξουμε ατμό. Ο ατμός γυρίζει μια μεγάλη τουρμπίνα, η οποία κάνει μια γεννήτρια να λειτουργεί. Η γεννήτρια παράγει ηλεκτρισμό που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να τροφοδοτήσουμε τα σπίτια και τα σχολεία μας» Όπως ευκολά κάποιος μπορεί να διαπιστώσει, η απάντηση περιορίζεται σε όρους κατανοητούς για ένα δεκάχρονο παιδί, ενώ η πληροφορία είναι απόλυτα ορθή.
Επαναδιατυπώσαμε το ίδιο ερώτημα μόνο που αυτή την φορά, καλέσαμε το σύστημα να προσαρμόσει την απάντηση του για απόφοιτους φυσικών επιστημών. Το σύστημα επέστρεψε το εξής: «Η πυρηνική ενέργεια είναι μια μέθοδος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση της θερμότητας που παράγεται από πυρηνικές αντιδράσεις, συνήθως μέσω της διαδικασίας της πυρηνικής σχάσης. Οι πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας χρησιμοποιούν ουράνιο ή πλουτώνιο ως καύσιμο και ένα ψυκτικό μέσο, όπως το νερό, για τη μεταφορά της θερμότητας σε έναν στρόβιλο, ο οποίος παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Η πυρηνική ενέργεια είναι μια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς άνθρακα και μπορεί να παρέχει μεγάλη ποσότητα ενέργειας από μια σχετικά μικρή ποσότητα καυσίμου. Ωστόσο, η διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων και ο κίνδυνος πυρηνικών ατυχημάτων αποτελούν σημαντικές ανησυχίες για την πυρηνική ενέργεια». Είναι, τουλάχιστον, εντυπωσιακό ότι η απάντηση περιλαμβάνει τεχνικές λεπτομέρειες οι οποίες είναι απόλυτα κατανοητές σε ανθρώπους με σχετικό επίπεδο μόρφωσης.
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΜΗΧΑΝΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ
Θυμάστε την εποχή όπου έπρεπε να πληκτρολογήσουμε συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά, να ξεφυλλίζουμε σελίδες με άσχετα αποτελέσματα και να αναλώνουμε ενέργεια για να βρούμε αυτό το οποίο ψάχνουμε; Πόσες ήταν οι φορές στις οποίες δυσκολευτήκατε, ή δεν βρήκατε αυτό που ψάχνετε; Αυτός ήταν ο κανόνας όταν χρησιμοποιούσαμε τις παραδοσιακές μηχανές αναζήτησης. Οι παραδοσιακές μηχανές αναζήτησης, αναμφισβήτητα, τα τελευταία χρόνια, έχουν βελτιωθεί δραματικά, ωστόσο με την έλευση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, αυτή η εμπειρία, ανεπιφύλακτα, ανήκει στο παρελθόν. Οι μηχανές αναζήτησης οφείλουν πλέον να μετασχηματιστούν και να προσαρμοστούν σε σύγχρονες τεχνολογίες, οι οποίες μπορούν προσφέρουν τρομερές δυνατότητες.
Πώς δύνανται, όμως, μοντέλα όπως το ChatGPT να μετασχηματίσουν τον τρόπο λειτουργίας των μηχανών αναζήτησης; Tο ChatGPT μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση των δυνατοτήτων επεξεργασίας φυσικής γλώσσας των μηχανών αναζήτησης, επιτρέποντάς τους να κατανοούν καλύτερα την πρόθεση πίσω από το ερώτημα ενός χρήστη και να παράγουν πιο ακριβή και σχετικά αποτελέσματα. Επιπλέον, το ChatGPT μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία περιλήψεων ή αποσπασμάτων κειμένου για τα αποτελέσματα αναζήτησης, διευκολύνοντας τους χρήστες να κατανοήσουν γρήγορα τη συνάφεια ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί στη αναζήτηση συνομιλιακού τύπου, όπου οι χρήστες μπορούν να αλληλεπιδρούν με τη μηχανή αναζήτησης με πιο φυσικό τρόπο, χρησιμοποιώντας φυσική γλώσσα, προκειμένου να βρουν τις πληροφορίες που χρειάζονται.
Για να γίνει πιο κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο πλατφόρμες όπως το ChatGPT μετασχηματίζουν τις μηχανές αναζήτησης, παραθέτουμε το εξής παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι μας αρέσει η αναρρίχηση, και επιθυμούμε να περάσουμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές σε ένα προορισμό στην Ευρώπη. Δυστυχώς όμως, ο προϋπολογισμός μας είναι εξαιρετικά περιορισμένος. Με την χρήση των παραδοσιακών μηχανών αναζήτησης, θα έπρεπε να στηριχθούμε στη πιθανότητα, αφενός μια ιστοσελίδα να είχε κάνει αφιέρωμά σε Ευρωπαϊκούς προορισμούς για επισκέπτες χαμηλού προϋπολογισμού, και αφετέρου, η σελίδα αυτή να εμφανιστεί ψηλά στην λίστα των αποτελεσμάτων της μηχανής αναζήτησης που χρησιμοποιούμε. Στην περίπτωση όμως του ChatGPT, διατυπώνουμε σε φυσική γλώσσα το εξής ερώτημα στη μηχανή: «Πρότεινε μου προορισμούς στην Ευρώπη για αναρρίχηση. Θέλω να είναι προορισμοί που να μπορεί ένας επισκέπτης με περιορισμένο προϋπολογισμό να επισκεφθεί το καλοκαίρι». Το σύστημα, δευτερόλεπτα μετά μας επιστρέφει την εξής απάντηση:
1. «Fontainebleau, Γαλλία – Γνωστή για τους όμορφους ογκόλιθους από ψαμμίτη και τον μεγάλο αριθμό αναρριχητικών διαδρομών. Το μέσο κόστος για έναν οικονομικό ταξιδιώτη θα ήταν περίπου 40 – 50 δολάρια την ημέρα για διαμονή και φαγητό.
2. Κάλυμνος, Ελλάδα – Ένα νησί γνωστό για τους ασβεστολιθικούς βράχους του και την εξαιρετική αθλητική αναρρίχηση. Το μέσο κόστος για έναν οικονομικό ταξιδιώτη θα ήταν περίπου 35 – 50 δολάρια την ημέρα για διαμονή και φαγητό.
3. El Chorro, Ισπανία – Προσφέρει μεγάλη ποικιλία αναρριχητικών διαδρομών, συμπεριλαμβανομένης της παραδοσιακής και της αθλητικής αναρρίχησης. Το μέσο κόστος για έναν οικονομικό ταξιδιώτη θα ήταν περίπου 30 – 40 δολάρια ανά ημέρα για διαμονή και φαγητό.
4. Karkonosze, Πολωνία – Με γρανιτένιους βράχους και μια ποικιλία αναρριχητικών διαδρομών, είναι ένας τέλειος προορισμός για όσους έχουν χαμηλό προϋπολογισμό. Το μέσο κόστος για έναν οικονομικό ταξιδιώτη θα ήταν περίπου 25 – 35 δολάρια ανά ημέρα για διαμονή και φαγητό.
5. Άρκο, Ιταλία – Ένας δημοφιλής αναρριχητικός προορισμός γνωστός για τους όμορφους ασβεστολιθικούς βράχους του και τον μεγάλο αριθμό αναρριχητικών διαδρομών. Το μέσο κόστος για έναν οικονομικό ταξιδιώτη θα ήταν περίπου 40 – 50 δολάρια ανά ημέρα για διαμονή και φαγητό.»
Όντως, το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή! Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι πρόκειται για ένα διασωστικό παράθυρο επικοινωνίας. Μετά την εμφάνιση των αποτελεσμάτων, διατυπώσαμε την εξής ερώτηση στο σύστημα: «Μου αρέσει η ιδέα να επισκεφθώ την Κάλυμνο. Μπορείς να μου προτείνεις καλά ξενοδοχεία για τον Ιούνιο;» Σε φυσική γλώσσα, το σύστημα επιστρέφει τα εξής:
«Βέβαια, ορίστε μερικές οικονομικές επιλογές ξενοδοχείων στην Κάλυμνο για τον μήνα Ιούνιο:
1. Hotel Pothos – Βρίσκεται στην καρδιά της πόλης της Καλύμνου και προσφέρει καθαρά και άνετα δωμάτια σε λογικές τιμές. Οι τιμές ξεκινούν από περίπου 40 δολάρια ανά διανυκτέρευση.
2. Hotel Adonis – Μια οικονομική επιλογή που βρίσκεται στην πόλη Μασούρι και προσφέρει βασικά αλλά άνετα δωμάτια με υπέροχη θέα στη θάλασσα. Οι τιμές ξεκινούν από περίπου 30 δολάρια ανά διανυκτέρευση.
3. Hotel Anastasia – Βρίσκεται στην πόλη Πόθια και προσφέρει απλά αλλά καθαρά δωμάτια σε φιλική προς τον προϋπολογισμό τιμή. Οι τιμές ξεκινούν από περίπου 30 δολάρια ανά διανυκτέρευση.»
Είναι δεδομένο ότι το επόμενο βήμα είναι η προσθήκη δυνατότητας να κλείνουμε δωμάτια και αεροπορικά εισιτήρια μέσα από την πλατφόρμα. Μια ιστοσελίδα ελεύθερης πρόσβασης λειτουργεί ως προσωπικός τουριστικός πράκτορας ο οποίος μάλιστα, δύσκολα μπορεί να χειραγωγηθεί.
ΠΙΘΑΝΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Όπως συμβαίνει με κάθε αναδυόμενη τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη επιφέρει επίσης ορισμένα θέματα και κινδύνους. Μία από τις κύριες ανησυχίες αφορά την προκατάληψη στα συστήματα ΤΝ, η οποία μπορεί να διαιωνίσει ή και να ενισχύσει τις υπάρχουσες κοινωνικές προκαταλήψεις. Επιπλέον, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο της ΤΝ στην απασχόληση και στους διαφόρους τομείς εργασίας, καθώς η αυτοματοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας σε ορισμένους τομείς απασχόλησης. Ως κίνδυνος αναφέρεται, συχνά, και το γεγονός ότι αρκετός κόσμος, ειδικά μαθητές και φοιτητές, θα χρησιμοποιούν πλατφόρμες, όπως το ChatGPT, για την αυτόματη συγγραφή εργασιών, οι οποίες μάλιστα, θα διασφαλίζουν και την πρωτοτυπία του κειμένου.
Δεν πρέπει, επίσης, να παραβλέψουμε τον κίνδυνο ιδιοτελούς χρήσης των συστημάτων που λειτουργούν με ΤΝ, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς παραπληροφόρησης ή/και διάδοσής της, καθώς και για επιθέσεις στον κυβερνοχώρο από χάκερ. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί η εγκυρότητα και η ορθότητα της πληροφορίας. Για τον μετριασμό των αναφερομένων κινδύνων, χρειάζεται να επενδύσουμε σε δράσεις έρευνας και ανάπτυξης, ώστε να διασφαλίσουμε ότι η ΤΝ αναπτύσσεται και χρησιμοποιείται με υπεύθυνο και ηθικό τρόπο.
Κλείνοντας, θεωρούμε σημαντικό να αναφέρουμε ότι «μέρος» του παρόντος κειμένου, έχει γραφτεί από το ίδιο το ChatGPT! Τα παραδείγματα που παρουσιάζονται στο άρθρο έχουν υποβληθεί στην πλατφόρμα ChatGTP στην αγγλική γλώσσα και έχουν μεταφραστεί για σκοπούς παρουσίασης. Καμία προσθήκη ή αλλαγή δεν έχει πραγματοποιηθεί στο κείμενο που η πλατφόρμα επέστρεψε. Τέλος, η πλατφόρμα υποστηρίζει την αναζήτηση στην Ελληνική γλώσσα, όμως οι δυνατότητες της είναι ακόμα εξαιρετικά περιορισμένες.
Από το περιοδικό Insider Φεβρουαρίου
