Παραμένει άγνωστο κατά πόσο οι Βρυξέλλες θα συναινέσουν στην επαναδιαπραγμάτευση του νομοσχεδίου για τον μειωμένο ΦΠΑ κατά την αγορά ή την ανέγερση κύριας κατοικίας. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών προτίθενται να ζητήσουν από τον νέο υπουργό Οικονομικών να επαναδιαπραγματευτεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάποιες πρόνοιες του νομοσχεδίου.

Την ώρα που η Βουλή επιδιώκει να κερδίσει χρόνο, πάνω από τη Δημοκρατία επικρέμεται πρόστιμο εκατομμυρίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), λόγω της κατάχρησης της ευρωπαϊκής Οδηγίας για τον ΦΠΑ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη φοροελάφρυνση σε αλλοδαπούς που αξιοποίησαν το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα για να λάβουν κυπριακό διαβατήριο. Πηγή από το Υπουργείο Οικονομικών, μιλώντας στον «Φ», δήλωσε πως όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά, εκφράζοντας παράλληλα και ανησυχία για τη μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρείται για συμμόρφωση της χώρας με την ευρωπαϊκή οδηγία.

Όπως μας αναφέρθηκε, από τον Ιούλιο του 2021, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία επί παραβάσει εναντίον της Κύπρου, έχουν παρέλθει σχεδόν είκοσι μήνες και ακόμη η Βουλή συζητά το νομοσχέδιο. Είπε, επίσης, πως συχνά – πυκνά οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες ζητούν ενημέρωση και επισήμανε πως οι κυπριακές Αρχές είχαν καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να τους πείσουν να αποδεχθούν το νομοσχέδιο που βρίσκεται στο Κοινοβούλιο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Θα ζητήσουν άρση περιορισμού των δέκα ετών για ΦΠΑ 5%

Το νομοσχέδιο προβλέπει την επιβολή 5% ΦΠΑ στα πρώτα 170 τ.μ. κατοικιών, με συνολικό εμβαδόν μέχρι 220 τ.μ. και με αξία συναλλαγής μέχρι €350 χιλ. Επίσης, μειωμένο ΦΠΑ θα επιβάλλεται και για τα πρώτα 90 τ.μ. διαμερισμάτων, με συνολικό εμβαδόν μέχρι 110 τ.μ. και με συνολική αξία μέχρι €200 χιλ. Οι Βρυξέλλες θεωρούν πως το συγκεκριμένο νομοσχέδιο συνάδει με την ευρωπαϊκή Οδηγία, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ για κατοικίες, στο πλαίσιο όμως κοινωνικής πολιτικής και όχι οριζόντια.

Οι αλλαγές που ζητούν κόμματα

Η πλειοψηφία των κομμάτων ζητά όπως γίνουν αλλαγές στο νομοσχέδιο, ώστε οι περιορισμοί που θα τεθούν τελικά για τους δικαιούχους μειωμένου ΦΠΑ, σε σχέση με το εμβαδόν μιας οικίας και την αξία της στην αγορά, να βασίζονται σε δεδομένα του 2022 και όχι σε δεδομένα του 2021, πάνω σε οποία στηρίχθηκε κυβερνητική πρόταση που βρίσκεται ενώπιον της Βουλής. Όπως υποστηρίζουν βουλευτές, το νομοσχέδιο δεν ανταποκρίνεται στα νέα οικονομικά και οικοδομικά δεδομένα, καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε σε αύξηση του ενεργειακού κόστους, του πληθωρισμού και των βασικών οικοδομικών υλικών. Σημειώνουν, επίσης, πως τον τελευταίο χρόνο, ειδικά το κόστος οικοδομής ανέβηκε κατά 30%, τονίζοντας πως αυτό συνεπάγεται αύξηση των αξιών των ακινήτων, συνεπώς πρέπει να αυξηθεί και η αξία των κατοικιών ή διαμερισμάτων που θα επωφελούνται με ΦΠΑ 5% αντί 19%.

Ουσιαστικά, η φόρμουλα που θα επιχειρηθεί να επιτευχθεί θα επικεντρώνεται κυρίως στην αύξηση των αξιών. Δηλαδή, η αξία των κατοικιών που θα χρεώνονται με μόνο 5% ΦΠΑ να ξεπερνά τις €350 χιλ. και των διαμερισμάτων τις €200 χιλ. Ειδικά για τα διαμερίσματα, οι βουλευτές και επαγγελματικοί φορείς θεωρούν πως με την άνοδο του κόστος η συγκεκριμένη αξία ανταποκρίνεται σε μικρά διαμερίσματα.

Επιπρόσθετα, βουλευτές απαιτούν αλλαγή των μεταβατικών διατάξεων στο νομοσχέδιο, έτσι ώστε να επωφελείται κάποιος το 5% ΦΠΑ εφόσον έχει υποβληθεί πολεοδομική αίτηση για τη συγκεριμένη οικοδομή. Κάτι που απέρριψαν οι τεχνοκράτες του υπουργείου, οι οποίοι θεωρούν ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο όλοι θα σπεύδουν να καταθέσουν τη σχετική αίτηση για να επωφεληθούν… μελλοντικά με μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ. Επίσης εξέφρασαν την εκτίμηση πως οι ευρωπαϊκές Αρχές δεν θα συμφωνήσουν οι μεταβατικές διατάξεις να είναι μεγάλης διάρκειας, καθώς γνωρίζουν ότι με αυτό τον τρόπο θα συνεχίζει για καιρό να εφαρμόζεται το υφιστάμενο προβληματικό καθεστώς.

Κακό προηγούμενο, λένε νομικοί

Νομικοί κύκλοι ανάφεραν στον «Φ» πως το κακό προηγούμενο που δημιουργήθηκε εις βάρος της Κύπρου ίσως αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για να συναινέσει η ΕΕ σε νέο γύρο διαβουλεύσεων. Ως γνωστό, για χρόνια οι κυπριακές Αρχές ξεγελούσαν την ΕΕ, αποκρύβοντάς της τα πραγματικά δεδομένα γύρω από τον ΦΠΑ σε κατοικίες. Τον Δεκέμβριο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικοινώνησε με τις κυπριακές αρχές, ζητώντας πληροφορίες για τον μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 5% που εφαρμόζεται στην Κύπρο. Τον Ιανουάριο του 2021, οι κυπριακές Αρχές ενημέρωσαν πως το μέτρο εφαρμόζεται για τα πρώτα 200 τ.μ., υπό την προϋπόθεση ότι η κατοικία δεν υπερβαίνει τα 275 τ.μ και αποτελεί την κύρια κατοικία του ιδιοκτήτη. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρακτική εφαρμοζόταν μέχρι τον Νοέμβριο του 2016, καθώς από τότε η νομοθεσία τροποποιήθηκε και μέχρι σήμερα προβλέπει την επιβολή 5% ΦΠΑ στα πρώτα 200 τ.μ. μιας κατοικίας, χωρίς να υπάρχει περιορισμός στο συνολικό εμβαδό του ακινήτου. Σε σημείωμά τους οι Ευρωπαίοι κάκιζαν το γεγονός ότι οι κυπριακές Αρχές παρέλειψαν να τους ενημερώσουν για την αλλαγή του νόμου. Σύμφωνα με τους νομικούς, δύσκολα θα πεισθούν οι Βρυξέλλες να συναινέσουν σε νέες χαλαρώσεις επί του νομοσχεδίου, καθώς πολλές φορές η Δημοκρατία εμφανίστηκε ανακόλουθη με τις δεσμεύσεις της.

Η αντίδραση των Βρυξελλών και η καθυστέρηση στη Βουλή

Το πρώτο καμπανάκι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το χτύπησε στην Κύπρο τον Ιούλιο του 2021, αποστέλλοντας προειδοποιητική επιστολή, επειδή δεν εφάρμοζε (και ακόμα δεν εφαρμόζει) ορθά τους ενωσιακούς κανόνες ΦΠΑ για τις κατοικίες που αγοράζονται ή κατασκευάζονται στην Κύπρο.

Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που είναι σε ισχύ, 5% ΦΠΑ επιβάλλεται στα πρώτα 200 τ.μ του ακινήτου, ανεξαρτήτως εμβαδού. Η ΕΕ υπέδειξε πως στην Κύπρο κακώς ο μειωμένος συντελεστής εφαρμόζεται ανεξάρτητα από το εισόδημα, τα περιουσιακά στοιχεία και την οικονομική κατάσταση του δικαιούχου, τα μέλη της οικογένειας που θα διαμένουν στην κατοικία και το ανώτατο συνολικό εμβαδόν της κατοικίας. Μάλιστα, υπογράμμισε το γεγονός ότι κυπριακή νομοθεσία έχει ευρύ πεδίο εφαρμογής και δεν προβλέπει περιορισμούς, κάτι, όπως ανέφερε, που δείχνει ότι το μέτρο υπερβαίνει τον στόχο μιας κοινωνικής πολιτικής.

Τον Ιούλιο του 2021 η ΕΕ έδωσε προθεσμία δύο μηνών στη Δημοκρατία για να αντιμετωπίσει τις παραλείψεις που αναφέρονταν στην προειδοποιητική επιστολή, αλλιώς θα προχωρούσε σε αιτιολογημένη γνώμη. Τον Ιανουάριο του 2022, η Κύπρος απάντησε στην ΕΕ με το πρώτο νομοσχέδιο, το οποίο προέβλεπε την επιβολή 5% ΦΠΑ (αντί 19%) για τα πρώτα 140 τ.μ. μιας κύριας κατοικίας, νοουμένου ότι θα έχει μέγιστο εμβαδό 200 τ.μ.

Το Υπουργείο Οικονομικών υποστήριζε πως με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ο μειωμένος φορολογικός συντελεστής παρεχόταν στοχευμένα και μέσα στα πλαίσια που άπτονται της άσκησης της κοινωνικής πολιτικής που προβλέπει η οδηγία της ΕΕ σχετικά με το κοινό σύστημα ΦΠΑ. Επίσης, θεωρούσε πως το νομοσχέδιο ικανοποιούσε τις συστάσεις της ΕΕ για στοχευμένο μέτρο με κοινωνικό σκοπό. Προκλήθηκαν, όμως, έντονες αντιδράσεις από τους εμπλεκόμενους φορείς της αγοράς και από κόμματα, γι’ αυτό πέρσι το καλοκαίρι το Υπουργείο Οικονομικών αναθεώρησε το νομοσχέδιο, το οποίο αποδέκτηκε η ΕΕ. Όμως, ούτε αυτό έχει ικανοποιήσει πλήρως τους επηρεαζόμενους επαγγελματίες στην Κύπρο, με αποτέλεσμα το θέμα να βρίσκεται στον αέρα.

Από τον περασμένο Δεκέμβριο τα πράγματα έχουν καταστεί ακόμη πιο δύσκολα και ο κίνδυνος η χώρα να βρεθεί σε περιπέτειες είναι πολύ μεγαλύτερος. Στις 15 Δεκεμβρίου ’22, η  Κομισιόν έστειλε νέα προειδοποίηση στις κυπριακές αρχές. Βάσει της επιστολής, οι Αρχές της Δημοκρατίας είχαν προθεσμία μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου να τροποποιήσουν το νομικό πλαίσιο, δηλαδή ζητήθηκε να εγκρίνει αμέσως η Βουλή το νομοσχέδιο. Κάτι το οποίο δεν έγινε, με τη δικαιολογία ότι διακόπηκαν οι εργασίες της Βουλής λόγω των εκλογών του Φεβρουαρίου. Με την επανέναρξη όμως των εργασιών της Βουλής, οι βουλευτές αντί να προωθήσουν για έγκριση το νομοσχέδιο αποφάσισαν να ζητήσουν από τον υπουργό Οικονομικών που θα διοριστεί να ξαναδιαπραγματευτεί με την Κομισιόν για ένα πιο χαλαρό νομοσχέδιο.

Η αποκάλυψη της ευρείας κατάχρησης

Ρόλο για την παρέμβαση της Ευρ. Επιτροπής διαδραμάτισαν και οι εκθέσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, σύμφωνα με τις οποίες ο μειωμένος ΦΠΑ δεν προσφερόταν στοχεύμενα. Αντίθετα, τον επωφελήθηκαν και ξένοι εκατομμυριούχοι επενδυτές, που αγόρασαν πολυτελείς επαύλεις για να εξασφαλίσουν κυπριακό διαβατήριο.

Η κατάχρηση του μέτρου αποκαλύφθηκε και από τους ελέγχους που διενήργησε το Τμήμα Φορολογίας τους τελευταίους μήνες. Από τις αρχές Οκτωβρίου μέχρι τον Δεκέμβριο του ’22, λειτουργοί του Τμήματος Φορολογίας προχώρησαν συνολικά σε 2.171 επιτόπιους ελέγχους, σε κατοικίες που ανήκουν σε πρόσωπα που επωφελήθηκαν με μειωμένο ΦΠΑ. Κατά τους ελέγχους εντοπίστηκαν στις κατοικίες συνολικά 1.039 πρόσωπα, από τα οποία τα 391 είχαν παραβιάσει τον νόμο. Οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι κλήθηκαν να καταβάλουν επιπλέον 14% ΦΠΑ, που αντιστοιχεί σε ποσό €23.5 εκατ.