Σε βαθιά νερά θα κληθεί να κολυμπήσει η νέα Κυβέρνηση, η οποία θα πάρει την σκυτάλη της διακυβέρνησης της χώρας, μετά από δέκα χρόνια, από τον Νίκο Αναστασιάδη. Στην οικονομία η κατάσταση είναι σαφώς πολύ βελτιωμένη από το 2013, όταν ανέλαβε η συγκεκριμένη Κυβέρνηση, καθώς η Κύπρος βρισκόταν ένα βήμα πριν από την οικονομική κατάρρευση. Από μόνη της, όμως, η βελτίωση των οικονομικών δεικτών αλλά και το μαξιλαράκι που θα αφήσει η Κυβέρνηση στους διαδόχους της, δεν είναι αρκετά για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που θα βρεθούν ενώπιον των νέων υπουργών Οικονομικών, Εργασίας και Ενέργειας.
Οι ψηφοφόροι αναμένουν πολλά από τους υποψήφιους, οι οποίοι κατά τη μακρά προεκλογική περίοδο έταξαν γη και ύδωρ. Αναμένουν από αυτούς να κάνουν πράξη τις υποσχέσεις τους, κάποιες από τις οποίες είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρες και ίσως να επηρεάσουν τα δημόσια οικονομικά. Τη δεδομένη στιγμή μπορεί να είναι ικανοποιητικά τα ρευστά διαθέσιμα της χώρας, ωστόσο, άμεσα οι νέοι κυβερνώντες θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού και της ακρίβειας.
Από την πρώτη ημέρα που θα αναλάβουν τα ηνία της Κύπρου, οι καταναλωτές θα παραμένουν ανοχύρωτοι απέναντι στην ακρίβεια. Και αυτό, γιατί στις 28 Φεβρουαρίου λήγει η περίοδος της επιβολής μειωμένων φόρων κατανάλωσης στα καύσιμα, ενώ θα ολοκληρωθεί και η επιδότηση του ηλεκτρικού ρεύματος από το κράτος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Επεκτείνεται η μείωση του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα
Πέραν των λύσεων που θα πρέπει να δοθούν για το ενεργειακό κόστος που ταλαιπωρεί τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να μελετηθούν μέτρα τα οποία θα ανακουφίσουν τους καταναλωτές από τη γενικότερη ακρίβεια, καθώς οι τιμές πολλών βασικών προϊόντων ανεβαίνουν όλο και περισσότερο, σε σχέση με πέρσι. Ο νέος ΥΠΟΙΚ θα πρέπει να επικεντρωθεί πρώτα στις ευάλωτες ομάδες, στους συνταξιούχους, στους κατοίκους των ορεινών περιοχών, στην στήριξη της οικογένειας και ακολούθως στις επαγγελματικές ομάδες που επηρεάστηκαν από τις πληθωριστικές πιέσεις.
Ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι το 2023 δεν φαίνεται ότι θα είναι εύκολο, λόγω των εξωγενών και των εσωτερικών παραγόντων, οι οποίοι πιθανόν να απορρυθμίσουν την κυπριακή οικονομία. Άλλωστε, για αυτό τον λόγο προ ημερών το Υπουργείο Οικονομικών με εγκύκλιο είχε καλέσει όλα τα υπουργεία, υφυπουργεία και τις ανεξάρτητες Αρχές να εφαρμόσουν συνετή δημοσιονομική πολιτική και να προχωρήσουν στην υλοποίηση των αναπτυξιακών δαπανών, κάτι που θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάκαμψη της οικονομίας. Λόγω της αβεβαιότητας που φαίνεται πως θα υπάρξει, ο νέος υπουργός Οικονομικών θα πρέπει να μελετήσει τρόπους εξοικονόμησης των δημοσίων δαπανών. Προφανώς δεν θα αγγίξει το κρατικό μισθολόγιο γιατί αυτό θα έχει αντίκτυπο στην κατανάλωση ή και στην εργασιακή ειρήνη, ωστόσο, πολλά άλλα κονδύλια έχουν περιθώριο για μειωθούν. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να αρχίσει με μείωση των λειτουργικών δαπανών στον προϋπολογισμό, τις οποίες δεν απέκοψε η Βουλή κατά την έγκριση του κρατικού προϋπολογισμού του 2023. Επιπρόσθετα, υπάρχουν και κάποια κονδύλια για τα οποία κατά καιρούς έχει διαπιστωθεί πως γίνεται σπατάλη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Επιβολή 14% ΦΠΑ για παραβίαση του νόμου για κύρια κατοικία
Μεγάλος βραχνάς το ΦΠΑ
Άλλο ένα μεγάλο ζήτημα που θα πρέπει να διαχειριστεί ο νέος υπουργός Οικονομικών είναι η επιβολή 5% ΦΠΑ κατά την αγορά ή την ανέγερση κύριας κατοικίας, θέμα για το οποίο η Κύπρος κινδυνεύει με την επιβολή μεγάλου προστίμου από την Κομισιόν και το Δικαστήριο της ΕΕ, λόγω της κατάχρησης στην εφαρμογή της σχετικής ευρωπαϊκής Οδηγίας. Συγκεκριμένα, ο μειωμένος συντελεστής θα πρέπει να εφαρμόζεται για κοινωνικούς σκοπούς, ωστόσο, στην Κύπρο σχεδόν το επωφελούνται όλοι. Υπενθυμίζεται πως οι Βρυξέλλες είχαν δώσει πίστωση χρόνου στη Δημοκρατία μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου του 23′ αλλιώς θα προχωρήσει στο επόμενο βήμα της διαδικασίας επί παραβάσει που είναι να οδηγηθεί στο Δικαστήριο της ΕΕ. Λόγω των εκλογών και της διακοπής των εργασιών της Βουλής, το Υπουργείο Οικονομικών θα καταφέρει πιθανό να δικαιολογήσει τη νέα αργοπορία που παρατηρείται και θα κερδίσει χρόνο. Πάντως, αναλόγως του υποψηφίου που θα εκλεγεί θα είναι και οι χειρισμοί που θα αναληφθούν. Σε περίπτωση που εκλεγεί ο Αβέρωφ Νεοφύτου, ο υπουργός Οικονομικών της διακυβέρνησής του, που θα είναι ο Κωνσταντίνος Πετρίδης, θα επιμένει στο νομοσχέδιο που εκκρεμεί στη Βουλή και με το οποίο συναινεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από την άλλη, εάν εκλεγούν ο Νίκος Χριστοδουλίδης ή ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, δεδομένων των θέσεων των βουλευτών των κομμάτων που τους στηρίζουν, πιθανόν να επιχειρήσουν να διαφοροποιήσουν το νομοσχέδιο.
Οι αορίστου χρόνου και οι εκποιήσεις
Παράλληλα, ο νέος υπουργός Οικονομικών θα βρεθεί αντιμέτωπος και με το μεγάλο ζήτημα της μονιμοποίησης περίπου 5 χιλ. εργοδοτουμένων αορίστου χρόνου. Η ΠΑΣΥΔΥ έχει αναθέσει σε ομάδα νομικών συμβούλων για να ετοιμάσουν νομοσχέδιο το οποίο μόλις ετοιμαστεί θα δοθεί στο Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο με τη σειρά του θα σταλεί για νομοτεχνικό έλεγχο στη Νομική Υπηρεσία. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, καθώς όσες προσπάθειες έγιναν στο παρελθόν συγκρούονταν στο Σύνταγμα και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Την ίδια ώρα, το οικονομικό επιτελείο της νέας Κυβέρνησης θα πρέπει να λύσει τον γρίφο των εκποιήσεων. Από το τέλος του μήνα ο νόμος θα βγει από το ψυγείο. Μάλιστα, εξαιτίας της ανόδου των δανειστικών επιτοκίων, υπάρχει ο κίνδυνος να αυξηθεί ο αριθμός των μη εξυπηρετουμένων δανείων. Τα σημερινά αντιπολιτευόμενα κόμματα πολλές φορές απαίτησαν αλλαγές του νομικού πλαισίου για τις εκποιήσεις, κάτι που προσέκρουε στην άρνηση της Κυβέρνησης, γι αυτό προχωρούσαν σε συνεχείς αναστολές του νόμου. Στην πορεία φάνηκε πως το συνεχές πάγωμα των πλειστηριασμών δεν αποτελούσε τη λύση του προβλήματος. Λογικά οι όποιες ενέργειες υλοποιηθούν θα είναι μετά την εφαρμογή του Σχεδίου Ενοίκιο έναντι Δόσης. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να ληφθεί απόφαση για το Δικαστήριο των εκποιήσεων. Η κυβερνητική πρόταση, παρόλο που αποσύρθηκε μετά από ενάμιση χρόνο, είχε διαπιστωθεί πως περιλάμβανε αντισυνταγματικές πρόνοιες. Και σε αυτή την περίπτωση όλα τα σημερινά αντιπολιτευόμενα κόμματα, ήταν υπέρ της ενίσχυσης του δικαιώματος των δανειοληπτών να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Επιπλέον, θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για μερική κάλυψη των ζημιών όσων υπέστησαν κούρεμα καταθέσεων.
Σκούρα τα πράγματα για τον νέο υπ. Εργασίας
Ανοικτά είναι μεγάλα ζητήματα και στο Υπουργείο Εργασίας. Ο νέος επικεφαλής του υπουργείου, με το που θα αναλάβει τα καθήκοντά του, θα πρέπει να βρει τη χρυσή τομή για την ΑΤΑ. Η προσπάθεια του νυν υπουργού Εργασίας Κυριάκου Κούσιου ναυάγησε και την Πέμπτη οι εργαζόμενοι κατέρχονται σε τρίωρη στάση εργασίας. Και για το συγκεκριμένο ζήτημα, ανάλογα του προσώπου που θα εκλεγεί, θα είναι και η στάση που θα τηρηθεί. Δράσεις θα πρέπει να αναληφθούν και για τη διαχείριση του αιτήματος για κατάργηση του πέναλτι του 12% σε όσους αφυπηρετούν στο 63ο έτος της ηλικίας τους αντί στο 65ο.
Η φορολογική μεταρρύθμιση και άλλα μέτωπα
Όταν σταθεροποιηθεί κάπως η κατάσταση στην οικονομία, η νέα διακυβέρνηση θα πρέπει να λάβει αποφάσεις για τη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία δεν προχώρησε λόγω της κρίσης που προέκυψε από το Ουκρανικό. Στο ίδιο πλαίσιο θα πρέπει να προωθηθεί η πράσινη φορολογία, να εξεταστεί η μείωση φόρων και η επιβολή κάποιων φορολογιών σε συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων.
Μεγάλο στοίχημα για τους νέους κυβερνώντες θα είναι η συνέχιση της μείωσης του δημόσιου χρέους, η βιωσιμότητα του ΓεΣΥ και η εφαρμογή σειράς μεταρρυθμίσεων που εγκρίθηκαν από το Κοινοβούλιο, όπως είναι η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Δικαιοσύνης. Επίσης, θα πρέπει να δοθεί ώθηση και στις άλλες μεταρρυθμίσεις και στα έργα που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, μέσω του οποίου η Κύπρος θα λάβει περίπου €1.2 δισ. μέχρι το τέλος του 2026.
