Στο πλαίσιο των διαδικασιών διαφάνειας ο Παύλος Ιωάννου, Χρηματοοικονομικός Επίτροπος δημοσίευσε το υπόμνημα που κατέθεσε στη σημερινή συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού σχετικά με το θέμα της εκ νέου αναστολής εκποιήσεων.
Μεταξύ άλλων επαναφέρει στην συζήτηση το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης», το οποίο θα έπρεπε να εφαρμοστεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Σχεδίου «Εστία» έναντι του στρεβλωτικού κατά τον ίδιο πάγωμα των εκποιήσεων. Σημειώνει πως οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις μετατρέπουν την ισχύ προνοιών του νομικού συστήματος της Κύπρου σε «τυχαία μεταβλητή», με στρεβλωτικές επιπτώσεις στην αξιοπιστία του κυπριακού νομικού συστήματος και υποσκάπτουν το ίδιο το Κράτος Δικαίου. Η εν λόγω νομοθεσία παρουσιάζει σοβαρότατο πρόβλημα τόσο στη στόχευσή του όσο και στην εσωτερική λογική συνέπειά του.
Τονίζει δε πως αν πραγματοποιηθούν οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε περίπτωση ψήφισης της υπό συζήτηση πρότασης, κάτι διόλου απίθανο, οι δυνατότητες στήριξης των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας μας από το Κράτος, γενικά, θα μειωθούν δραστικά και τότε ο κίνδυνος θα μετατραπεί σε πραγματική απειλή για την Κύπρο. Σημειώνει πως πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ότι δεν θα πρέπει να χάνουμε ούτε ένα ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν θα πρέπει λοιπόν η οποιαδήποτε νέα Κυβέρνηση προκύψει από τις επικείμενες προεδρικές εκλογές να στερηθεί της δυνατότητας αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Χωρίς, μάλιστα, να επιτευχθεί οτιδήποτε ουσιαστικό και μόνιμο με την επιδιωκόμενη αναστολή των εκποιήσεων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Υπό το άγρυπνο βλέμμα των Βρυξελλών οι εκποιήσεις
Αυτούσιο το υπόμνημα του Χρηματοοικονομικός Επίτροπος
ΤΟ ΠΑΡΟΝ Υπόμνημα υποβάλλεται στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού (ΚΕΟΠ) της Βουλής των Αντιπροσώπων, ύστερα από την από ημερομηνίας 21ης Οκτωβρίου 2022 πρόσκληση, για να παραστώ στη συζήτηση του πιο πάνω θέματος, το οποίο συνίσταται σε τροποποιητική πρόταση Νόμου, που ονομάζεται ο περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων (Τροποποιητικό) (Αρ.3) Νόμο του 2022. Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή της σχετικής Αιτιολογικής Έκθεσης, η όλη προσπάθεια σκοπεί στην «τροποποίηση του περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμου, ώστε η στοχευμένη αναστολή της διαδικασίας εκποίησης ενυπόθηκων ακινήτων να παραταθεί μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2023, λόγω των συνεχιζόμενων και εντεινόμενων οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων που έχει επιφέρει η πανδημία COVID-19, καθώς και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία».
Η Αιτιολογική Έκθεση: Ορισμένες διαπιστώσεις
2. Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ αναφέρεται στη στοχευμένη διαδικασία αναστολής εκποίησης ορισμένης κατηγορίας ενυπόθηκων ακινήτων, ώστε η, ήδη, νομοθετηθείσα τέτοια αναστολή, μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2022, να παραταθεί μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2023. Η αναγκαιότητα της εν λόγω «στοχευμένης» αναστολής, αποδίδεται από την Αιτιολογική Έκθεση στους εξής παράγοντες:
(α) Στις συνεχιζόμενες και εντεινόμενες οικονομικές επιπτώσεις που έχει επιφέρει η πανδημία της COVID-19.
(β) Στις ίδιες επιπτώσεις που επιφέρει ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία.
3. ΠΡΙΝ προχωρήσω σε αναλυτική εξέταση της προβαλλόμενης αναγκαιότητας, είναι απαραίτητο να επισημάνω ότι, επί της ουσίας της εν λόγω νομοθετικής παρέμβασης προς αντιμετώπιση του προβλήματος, εξακολουθώ να διατηρώ τις απόψεις που διατύπωσα στην ΚΕΟΠ της Βουλής των Αντιπροσώπων, στην έκτακτη Συνεδρία της προς συζήτηση της πρώτης αναστολής των εκποιήσεων, ημερομηνίας 12ης Ιουλίου 2022, της οποίας την παράταση σκοπεί η νέα υπό συζήτηση νομοθετική παρέμβαση. Όπως ανέφερα και στην εν λόγω Συνεδρία, οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις μετατρέπουν την ισχύ προνοιών του νομικού συστήματος της Κύπρου σε «τυχαία μεταβλητή», με στρεβλωτικές επιπτώσεις στην αξιοπιστία του κυπριακού νομικού συστήματος και υποσκάπτουν το ίδιο το Κράτος Δικαίου, το οποίο οφείλει να εδράζεται σε ένα σταθερό και αξιόπιστο νομικό σύστημα. Αδιαμφησβήτητα η αξιοπιστία του νομικού συστήματος της Δημοκρατίας καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την αξιολόγηση κινδύνων από ξένους επενδυτές που θα ενδιαφέρονταν για επενδύσεις στην Κύπρο. Ευνοϊκές ή αρνητικές διαφοροποιήσεις της αξιοπιστίας του νομικού συστήματος, επηρεάζουν ανάλογα τη ροή επενδυτικών εισροών από το εξωτερικό στην κυπριακή οικονομία, η οποία εξαρτάται, σε όχι αμελητέο βαθμό, από τις εν λόγω εισροές.
Οι αιτιάσεις που προβάλλονται για τη νέα αναστολή των εκποιήσεων
4. ΕΙΝΑΙ γεγονός ότι η πανδημία της COVID-19 συνεχίζεται, αλλά όχι με την ίδια ένταση των προηγουμένων περιόδων. Ωστόσο, είναι παντελώς αβέβαιο το κατά πόσον η μειωμένη αυτή ένταση θα διατηρηθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών ή θα αυξηθεί επικινδύνως. Εκείνο το οποίο είναι βέβαιο και αποτελεί αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, είναι οι εντεινόμενες γεωπολιτικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που επιφέρει ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος εξελίσσεται κλιμακούμενος ασταμάτητα. Και αν ακόμα αύριο τερματιστεί η πολεμική αντιπαράθεση στην εν λόγω περιοχή, είναι αδύνατο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα να επιστρέψει στην πριν από τον Φεβρουάριο του 2022 ισορροπία του ή ανάλογη κατάσταση, σε, λογικά σύντομο χρονικό διάστημα. Στην πραγματικότητα, είναι παντελώς αβέβαιη η μορφή και ο βαθμός ευστάθειας της νέας ισορροπίας που ενδεχομένως θα επιτευχθεί.
Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου και η κοινωνική συνοχή
5. Η ΠΛΕΟΝ χαρακτηριστική περιγραφή των κινδύνων που διαμορφώνονται από την επίδραση των τρεχουσών γεωπολιτικών εξελίξεων στην παγκόσμια οικονομία, τις ευάλωτες ομάδες και την κοινωνική συνοχή, προέρχονται από πολύ αρμόδια πηγή, την ίδια τη Γενική Διευθύντρια του IMF . Σε συνέντευξή της στο CNN, διατύπωσε την άποψη ότι «ο κόσμος θα βγει στους δρόμους σε όλη την υφήλιο αν δεν ληφθούν βήματα για την προστασία όσων είναι πιο ευάλωτοι στον πληθωρισμό». Τόνισε επίσης πως «είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι αυτός ο σωρευτικός αντίκτυπος των πολλαπλών κρίσεων δοκιμάζει ήδη την υπομονή και την αντοχή των ανθρώπων. Και αν δεν ληφθούν μέτρα για τη στήριξη των πιο ευάλωτων θα υπάρξουν συνέπειες» . Πρόκειται πράγματι για πρωτοφανείς και ρηξικέλευθες δηλώσεις από την επικεφαλής ενός διεθνούς θεσμού, όπως του ΔΝΤ. (Διερωτώμαι, πραγματικά, έχουν καταργηθεί οι οικονομικές θεωρίες των προσδοκιών; Οι θεωρίες αυτές προβλέπουν ότι τέτοιες δηλώσεις διαμορφώνουν προσδοκίες και δημιουργούν κλίμα και έχουν την τάση να αυτοεπιβεβαιώνονται).
Η δήλωση της Γενικής Διευθύντριας του IMF
6. ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από το πώς αξιολογεί κάποιος την πιο πάνω δήλωση, σε ό,τι αφορά στις συνέπειές της από πλευράς οικονομικής θεωρίας, είναι αδιαμφισβήτητο ότι περιγράφει την πραγματική διάσταση των οικονομικών επιπτώσεων της κρίσης που προκαλεί η τρέχουσα γεωπολιτική αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία, γενικά, και στην ίδια την κοινωνία. Πρόκειται για μια σαφή προειδοποίηση για τις πραγματικές απειλές που αντιμετωπίζουν παγκοσμίως οι κοινωνίες. Στην Κύπρο, δεν θα πρέπει ο κόσμος να βγει στους δρόμους. Η Πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει με τη λήψη τέτοιων μέτρων, ώστε αυτό να μην επισυμβεί. Δεν είναι επιτρεπτή μια κοινωνική αναταραχή στην Κύπρο αυτού του είδους, ούτε είναι επιτρεπτό σε μια ημικατεχόμενη πατρίδα να έχουμε αστέγους. Αυτό, όμως, συνεπάγεται την αναστολή και απαγόρευση των εκποιητικών διαδικασιών; Όπως εξήγησα σε άλλες περιπτώσεις , το ότι συζητούμε σήμερα για πολλοστή φορά ενδεχόμενο νομοθετικής αναστολής εκποιήσεων, αναδεικνύει, πιθανότατα, και αποκρυσταλλώνει συσσωρευμένη διοικητική και διαχειριστική αποτυχία πολιτικών αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), που είναι το γενεσιουργό αίτιο ενεργοποίησης των εκποιητικών διαδικασιών. Ιδίως, όταν τέτοια φαινόμενα νομοθετικής αναστολής των εκποιήσεων παρατηρούνται δέκα χρόνια μετά την τραπεζική και οικονομική κρίση του 2013. Επομένως, το πρόβλημα των εκποιήσεων θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο με μέτρα που διευκολύνουν την αναδιάρθρωση ή συνιστούν, κάποιας μορφής, αναδιάρθρωση των ΜΕΔ.
Από την αποτυχία του Σχεδίου «Εστία» στην καθυστέρηση του Σχεδίου «Ενοίκιο έναντι Δόσης»
7. ΣΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ της 12ης Ιουλίου 2022, ανέφερα σχετικά με το υπό συζήτηση θέμα ότι, πράγματι, αποτελεί γεγονός «ότι το απόθεμα το οποίο ελέγχεται από τις Τράπεζες, των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, λόγω της διαδικασία πώλησης δανειακών συμβάσεων, εξαγοράς πιστώσεων, έχει μειωθεί δραστικά, μάλιστα, αλλά στην κοινωνία, το μέγεθος των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, εξακολουθεί να υπάρχει. Και υπάρχει και είναι και αρκετά μεγάλο… Άρα θα πρέπει να διευκρινίσουμε αυτό το πράγμα. Είναι μύθος να πιστεύουμε ότι υπήρξε δραστική μείωση του κοινωνικοοικονομικού προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στην πραγματικότητα, συζητούμε σήμερα τούτο το θέμα, εξαιτίας του γεγονότος ότι εδώ και δέκα χρόνια το σύστημα, δεν πέτυχε ορθολογικά να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Διότι, αν το είχε αντιμετωπίσει ορθολογικά, δεν θα ήταν ανάγκη σήμερα να συζητούμε το ενδεχόμενο αναστολής των εκποιήσεων.» . Στη διαμόρφωση της κατάστασης αυτής, συνέβαλε η αποτυχία του Σχεδίου «Εστία» σε ότι αφορά τις κύριες κατοικίες. Μια αποτυχία, που δεν σχετίζεται με τους αντικειμενικούς σκοπούς του, αλλά με τη διαδικασία εφαρμογής του και κυρίως με τον τρόπο με τον οποίο διατυπώθηκαν τα κριτήρια ενταξιμότητας, όπως και με το γεγονός της μεγάλης δυσκολίας στην υποβολή της αίτησης. Ενός γραφειοκρατικού εντύπου, το οποίο απαιτούσε τη συλλογή αριθμού εγγράφων σε έντυπη μορφή, ενώ όλα θα μπορούσαν να εντοπισθούν ηλεκτρονικά, σε χρόνο μηδέν από τος Αρμόδιες Υπηρεσίες του Κράτους. Παρά την προβληματικότητα στις διατυπώσεις των κριτηρίων, εντούτοις υπήρχε λογική στόχευση. Ταυτόχρονα, μάλιστα, προς δύο σαφείς κατευθύνσεις. Δηλαδή, εισοδηματική στόχευση και στόχευση πλούτου, για καθορισμό της ενταξιμότητας στο Σχέδιο, στη βάση δημογραφικών χαρακτηριστικών της οικογένειας του κάθε δανειολήπτη. Από την άλλη, το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης», το οποίο θα έπρεπε να εφαρμοστεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Σχεδίου «Εστία», (ιδίως, εξαιτίας της αποτυχίας του εν λόγω Σχεδίου), αν και εξαγγέλθηκε στην πραγματικότητα από την περίοδο 2013-2014, εξακολουθεί να μην έχει εφαρμοστεί. Για τη σημασία του γεγονότος αυτού, επανέρχομαι πιο κάτω και με ειδικές αναφορές στις εισηγήσεις μου.
Πόσο στοχευμένο είναι το υπό συζήτηση τροποποιητικό Νομοσχέδιο
8. ΑΜΕΣΩΣ μετά τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας του περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων (Τροποποιητικού) (Αρ. 2) Νόμου του 2022και προκειμένου να εφαρμόζω τον εν λόγω Νόμο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου, προέβηκα σε εκτεταμένη αναλυτική μελέτη για τη δομή του πεδίου εφαρμογής του. Εξέδωσα δε, σχετικό Ενημερωτικό Σημείωμα . Από τη μελέτη αυτή, διαπίστωσα ότι ο εν λόγω Νόμος και, επομένως, ο υπό συζήτηση περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων (Τροποποιητικός) (Αρ. 3) Νόμος του 2022, ο οποίος είναι πανομοιότυπος, παρουσιάζουν σοβαρότατο πρόβλημα τόσο στη στόχευσή τους όσο και στην εσωτερική λογική συνέπειά τους.
Το πεδίο εφαρμογής του Νόμου
9. Οι εντάξιμες αναστολές εκποιήσεων στο πεδίο εφαρμογής των εν λόγω νομικών κειμένων, στοχεύουν από τη μία στην προστασία δύο κατηγοριών ακινήτων, με γνώμονα την αγοραία αξία του ακίνητου, χωρίς κανένα εισοδηματικό κριτήριο ή/και κριτήριο πλούτου (για περιπτώσεις κύριας κατοικίας και αγροτεμαχίου), ενώ η τρίτη κατηγορία (επαγγελματική στέγη), προστατεύεται με βάση εισοδηματικό κριτήριο, (δηλαδή επαγγελματική στέγη, της οποίας η επιχείρηση στην οποία ανήκει παράγει κύκλο εργασιών μικρότερο ή ίσο των €750.000), με απεριόριστη αγοραία αξία. Η αντίφαση που προκαλείται στην προκειμένη περίπτωση, είναι εντελώς στρεβλωτική. Έχω αναφερθεί εκτεταμένα στο πρόβλημα αυτό σε συνέντευξή μου εδώ και πολλές βδομάδες. Μια κύρια κατοικία αγοραίας αξίας, για παράδειγμα €360.000, δεν προστατεύεται με τον εν λόγω Νόμο, ενώ μια επαγγελματική στέγη, αξίας κάποιων εκατομμυρίων ευρώ, θα μπορούσε να προστατευτεί, αν η επιχείρηση στην οποία ανήκει παρήγαγε κύκλο εργασιών, ας πούμε, €600.000 !! Μια τέτοια δυνατότητα, προφανώς, δεν φαίνεται να συνάδει με τη συνταγματική αρχή της ισότητας. Βεβαίως, για να υπήρχε ορθολογικότερη στόχευση, θα έπρεπε να υπήρχε αναφορά στα εισοδήματα του ιδιοκτήτη της κύριας κατοικίας, καθώς επίσης και στον διαθέσιμο πλούτο, πέραν της κύριας κατοικίας (όπως συνέβαινε στο Σχέδιο «Εστία»). Εξάλλου, ότι η προτεινόμενη αναστολή των εκποιήσεων αποσκοπεί να προστατεύσει κύριες κατοικίες που δεν εντάχθηκαν στο Σχέδιο «Εστία» για λόγους βιωσιμότητας. Ανάλογα κριτήρια θα έπρεπε να υπάρχουν και για το αγροτεμάχιο το οποίο τυγχάνει εκμετάλλευσης από φυσικό πρόσωπο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αναβολή του παγώματος των εκποιήσεων
Άλλα ερμηνευτικά προβλήματα
10. Ο ΝΟΜΟΣ δεν εμπεριέχει ορισμό του τι είναι κύρια κατοικία και πώς πιστοποιείται ότι ένα υπό εκποίηση ακίνητο είναι όντως κύρια κατοικία. Στην περίπτωση παραπόνων που υποβάλλονται στο Γραφείο μου, χρησιμοποιώ τις πρόνοιες που προβλέπονται από τον περί της Σύστασης και Λειτουργίας του Ενιαίου Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως Νόμος του 2010, σε σχέση με τον διορισμό διαμεσολαβητή για αναδιάρθρωση μη εξυπηρετούμενου δανείου, ενυποθήκως εξασφαλιζόμενο από κύρια κατοικία. Δηλαδή, πιστοποιείται από τον κοινοτάρχη της περιοχής. Επίσης, δεν υπάρχει στον Νόμο ορισμός της έννοιας του αγροτεμαχίου. Έτσι λοιπόν, ένα αγροτεμάχιο, για παράδειγμα περιβόλι ενός εύπορου αστού, το οποίο κατέχεται απλώς για σκοπούς αναψυχής, μπορεί να είναι εντάξιμο στο Σχέδιο, απλώς και μόνο επειδή καλλιεργείται, ανεξάρτητα από τα εισοδήματα και τον υπόλοιπο πλούτο του ιδιοκτήτη του. Και, βεβαίως, ο Νόμος δεν ορίζει την έννοια της επαγγελματικής στέγης και ούτε καθορίζει με ποιο τρόπο θα τεκμαίρεται ο κύκλος εργασίας. Σε περιπτώσεις παραπόνων που εξέτασα, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου, χρησιμοποιούσα το άρθρο 10(1)(β) του περί της Σύστασης και Λειτουργίας του Ενιαίου Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως Νόμο του 2010. Το εν λόγω άρθρο, προνοεί για το μέγεθος του κύκλου εργασιών που επιτρέπεται να διαθέτει νομικό πρόσωπο, για να υποβάλει παράπονο στον Φορέα, τα εξής:
«10.-(1) Καταναλωτής δύναται να υποβάλει παράπονο στον Επίτροπο, σύμφωνα με τη διαδικασία που καθορίζεται στο άρθρο 12, εφόσον είναι-
(β) νομικό πρόσωπο, του οποίου ο ετήσιος κύκλος εργασιών κατά το έτος που προηγείται του έτους εντός του οποίου υποβάλλεται το παράπονο στον Επίτροπο, δεν υπερβαίνει τις τριακόσιες πενήντα χιλιάδες ευρώ (€350.000)».
11. ΠΡΟΦΑΝΩΣ, δεν θα ήταν δυνατό ο Χρηματοοικονομικός Επίτροπος να εξετάσει παράπονο μιας επιχείρησης, σχετικά με υπό εκποίηση επαγγελματική στέγη, όταν ο παραγόμενος κύκλος εργασιών υπερβαίνει τις €350.000. Προνοείται, μάλιστα, στη διαδικασία και ο τρόπος με τον οποίο τεκμαίρεται το μέγεθος του κύκλου εργασιών. Συνίσταται σε πιστοποίηση που προέρχεται από ελεγμένους λογαριασμούς της επιχείρησης, από συγκεκριμένο λογιστή. Στην υπό συζήτηση τροποποιητική πρόταση Νόμου, ελλείπει παντελώς οποιαδήποτε διαδικασία πιστοποίησης του κατά πόσο κύκλος εργασιών εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του, δηλαδή ουχί μεγαλύτερος των €750.000.
Τι μπορεί να πετύχει η νέα αναστολή των εκποιήσεων
12. Η ΨΗΦΙΣΗ της υπό συζήτηση τροποιητικής πρότασης, θα επιφέρει μια νέα αναστολή των υπό εκποίηση ακινήτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής για περίοδο 3 μηνών. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
(α) Πολύ μικρός αριθμός ΜΕΔ τα οποία εξασφαλίζονται ενυποθήκως από ακίνητα τα οποία θα τύχουν της τρίμηνης αναστολής θα είναι εφικτό να αναδιαρθρωθούν βιωσίμως, ώστε να αποφευχθεί οριστικά η εκποίησή τους.
(β) Αν στη διάρκεια της τρίμηνης αναστολής των εκποιήσεων εφαρμοστεί το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης», αριθμός κύριων κατοικιών ενταξίμων στο εν λόγω Σχέδιο θα αποφύγουν την εκποίηση. Ωστόσο, αυτό ισχύει μόνο για τις περιπτώσεις εκείνες που θα κρίνονται εντάξιμες στο Σχέδιο. Κατοικίες με αγοραία αξία μεγαλύτερη των €250.000 δεν θα εντάσσονται σ’ αυτό το Σχέδιο, όπως ήδη εξαγγέλθηκε.
(γ) Αν εφαρμοστεί κατά τα ανωτέρω το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης», επαγγελματικές στέγες και αγροτεμάχια που προστατεύθηκαν από την τρίμηνη αναστολή των εκποιήσεων δεν θα συνεχίσουν να προστατεύονται. Αυτής της κατηγορίας ενυπόθηκες εξασφαλίσεις δεν φαίνεται να είναι εντάξιμες στο Σχέδιο.
(δ) Η τρίμηνη αναστολή των εκποιήσεων μπορεί να δώσει επαρκές χρονικό περιθώριο στην Κυβέρνηση και στη Βουλή να ορθοτομήσουν Σχέδια στοχευμένης προστασίας συγκεκριμένης κατηγορίας ακινήτων από τον κίνδυνο της εκποίησης, ώστε να μην απαιτείται αλλεπάλληλη νομοθετική παρέμβαση για το σκοπό αυτό. Ωστόσο, κάτι τέτοιο ίσως να μην φαίνεται ιδιαίτερα πρόσφορο, λόγω της ανάγκης έγκρισης των εν λόγω Σχεδίων από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, κάτι που είναι εξαιρετικά χρονοβόρο, όχι όμως αδύνατο αν η προσπάθεια είναι συντονισμένη και με εμπεριστατωμένη αιτιολογία.
(ε) Η τρίμηνη αναστολή των εκποιήσεων μπορεί να δώσει το χρονικό περιθώριο για ορθολογική ενίσχυση του νομικού πλαισίου με δίκαιους και λογικούς μηχανισμούς, πλέον αποτελεσματικής προώθησης αναδιαρθρώσεων ΜΕΔ. Αυτό και πάλιν, δεν φαίνεται ιδιαίτερα πρόσφορο, για τους λόγους που αναφέρθηκαν στο (δ) πιο πάνω. Είναι όμως περισσότερο εφικτό.
Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν
13. Η ΨΗΦΙΣΗ της υπό συζήτηση πρότασης τροποποίησης, θα διαμορφώσει ένα περίπλοκο πλέγμα κινδύνων, στο οποίο, ενδεχομένως, να μην είναι εφικτό να τύχουν ευνοϊκής και αποτελεσματικής διαχείρισης. Το αποτέλεσμα θα είναι η δημιουργία πραγματικών απειλών για την κυπριακή οικονομία, με δυσμενέστατες συνέπειες στη δυνατότητα των δημόσιων οικονομικών να υποστηρίξουν κοινωνικές πολιτικές προστασίας των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας και να αντιμετωπίζουν τις υφεσιακές τάσεις που αναπόφευκτα θα εκδηλωθούν. Κυρίως, εξαιτίας της επιδείνωσης των συνεπειών της γεωπολιτικής κρίσης, λόγω της συνεχιζόμενης κλιμάκωσης τους. Τέτοιοι κίνδυνοι είναι:
(α) Οι προκύπτουσες συνέπειες, ως αναφέρονται στην παράγραφο 3, εξαιτίας της υπόσκαψης της αξιοπιστίας του νομικού συστήματος και του Κράτους Δικαίου στην Κυπριακή Δημοκρατία.
(β) Η ενδεχόμενη αντίδραση των ευρωπαϊκών θεσμών στη νέα νομοθετική παρέμβαση σε άμεση συνέχιση της προηγούμενης, η οποία αναπόφευκτα θα κριθεί ως αντιβαίνουσα της απαίτησης για μείωση του γενικού αποθέματος ΜΕΔ. Αυτό, ενδεχομένως, να έχει πολύ αρνητικές συνέπειες στη δυνατότητα της Δημοκρατίας να προβεί σε ουσιαστική αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι αδυναμία του Κράτους να εφαρμόζει πολιτικές στήριξης των ευάλωτων ομάδων.
(γ) Το πραγματικό ενδεχόμενο υποβάθμισης του αξιόχρεου της κυπριακής οικονομίας. Αυτό θα συνεπάγεται δυσκολίες δανεισμού και όταν τέτοιος δανεισμός επιτυγχάνεται θα προσφέρει ακριβότερο χρήμα και μεγαλύτερο ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους.
(δ) Οποιοσδήποτε γραμμικός συνδυασμός του (α), (β), (γ) πιο πάνω, θα οδηγεί σε μειωμένες δυνατότητες ενίσχυσης της ενεργού ζήτησης με κρατικές δράσειςς, γεγονός που θα ενδυναμώνει τις υφεσιακές συνέπειες και τις στασιμοπληθωριστικές επιπτώσεις της γεωπολιτικής κρίσης.
Συμπεράσματα
14. Η ΠΡΟΗΓΗΘΕΙΣΑ συζήτηση (παράγραφος 2 έως και 8) καταδεικνύουν τη βασιμότητα των αιτιάσεων που καταγράφονται στην Αιτιολογική Έκθεση της υπό συζήτηση πρότασης για νέα περίοδο αναστολής των εκποιήσεων. Το καίριο σημείο που ενισχύει αποφασιστικά τη τοποθέτηση αυτή είναι η προειδοποίηση της επικεφαλής του Δ.Ν.Τ. που επαναλαμβάνω: «ο κόσμος θα βγει στους δρόμους σε όλη την υφήλιο αν δεν ληφθούν βήματα για την προστασία όσων είναι πιο ευάλωτοι στον πληθωρισμό». Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, θα πρέπει να καταγραφεί και το γεγονός ότι από την Αιτιολογική Έκθεση, απουσιάζει η σημαντικότερη ίσως δικαιολογία για την πολύ στοχευμένη αναστολή των εκποιήσεων. Δηλαδή το ότι, ενώ εξαγγέλθηκε με επαρκείς λεπτομέρειες το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης», εντούτοις δεν έχει προχωρήσει η εφαρμογή του. Έτσι λοιπόν, περιπτώσεις κύριας κατοικίας εντάξιμες στο Σχέδιο δυνατό να οδηγηθούν στην εκποίηση, κάτι το οποίο αντιστρατεύεται τους σκοπούς της κοινωνικής πολιτικής που αντιπροσωπεύει το Σχέδιο. Ενδεχομένως αυτό θα έπρεπε να τύχει ειδικής νομοθετικής ρύθμισης από την ίδια την Κυβέρνηση.
15. Η ΕΞΕΛΙΞΗ όμως της κρίσης, η ενεργειακή στενότητα και η αύξηση των επιτοκίων (η οποία δεν πρόκειται να είναι ούτε ήπια και ούτε βραχυπρόθεσμη), δημιουργεί διεύρυνση του μεγέθους των ευάλωτων ομάδων. Και βεβαίως, στις ευάλωτες ομάδες ανήκουν και αριθμός συμπολιτών μας που αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν απώλεια της περιουσίας τους εξαιτίας των εκποιήσεων. Όμως δεν είναι οι μόνοι συμπολίτες μας που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες. Είναι και πολλοί άλλοι, όπως για παράδειγμα:
• Οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών με τα τεράστια προβλήματα θέρμανσης, λόγω ενεργειακής κρίσης.
• Οι γεωργοί των οποίων τα εισοδήματ τους απορροφώνται από το ενεργειακό κόστος και τον πληθωρισμό των τιμών στα λιπάσματα, τους σπόρους, τα εξαρτήματα, τα φυτοφάρμακα κλπ..
• Οι κτηνοτρόφοι των οποίων τα κόστη παραγωγής, λόγω αύξησης στις τιμές των καυσίμων και των ζωοτροφών, μειώνουν δραστικά τα καθαρά έσοδά τους.
• Οι συνταξιούχοι που η σύνταξή τους γίνεται βορά στις ορέξεις του πληθωρισμού.
• Τα νοικοκυριά στα χαμηλά και μικρομεσαία εισοδηματικά στρώματα που παλεύουν να διατηρήσουν ένα εξασθενημένο, ήδη, επίπεδο διαβίωσης.
• Οι βιοπαλαιστές, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που παλεύουν να καλύψουν το κόστος ενέργειας και των πρώτων υλών για να παραμείνουν σε υποτυπώδη κατάσταση οικονομικής δραστηριότητας, κάτω από το βάρος, μάλιστα, της αύξησης των επιτοκίων.
• Οι άνεργοι που σύντομα η διεθνής κρίση θα οδηγήσει την κατάστασή τους σε είδος μονιμότητας.
• Και πολλοί άλλοι.
16. ΑΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΟΥΝ οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε περίπτωση ψήφισης της υπό συζήτηση πρότασης, κάτι διόλου απίθανο, οι δυνατότητες στήριξης των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας μας από το Κράτος, γενικά, θα μειωθούν δραστικά και τότε, ο κίνδυνος στον οποίο αναφέρθηκε η Γενική Διευθύντρια του Δ.Ν.Τ. θα μετατραπεί σε πραγματική απειλή για την Κύπρο. Κάτι που είναι εντελώς ανεπίτρεπτο! Εξήγησα πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ότι δεν θα πρέπει να χάνουμε ούτε ένα ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν θα πρέπει λοιπόν η οποιαδήποτε νέα Κυβέρνηση προκύψει από τις επικείμενες προεδρικές εκλογές να στερηθεί της δυνατότητας αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Χωρίς, μάλιστα, να επιτευχθεί οτιδήποτε ουσιαστικό και μόνιμο με την επιδιωκόμενη αναστολή των εκποιήσεων.
Εισηγήσεις
(α) Με δεδομένη τη μεγάλη καθυστέρηση στην εφαρμογή του εξαγγελθέντος Σχεδίου «Ενοίκιο έναντι Δόσης», η Κυβέρνηση ενδείκνυται να προωθήσει ρυθμίσεις, ενδεχομένως μέσα από την ψήφιση ειδικού νόμου για απαγόρευση εκποιήσεων ακινήτων, τα οποία θα είναι εντάξιμα στο Σχέδιο. Αν το πάγωμά τους αυτό δεν είναι εφικτό, να επέλθει με συναίνεση μεταξύ Κράτους και Τραπεζών (και Εταιρειών Εξαγοράς Πιστώσεων). Αυτό θα πρέπει να ισχύει μέχρι την πλήρη εφαρμογή του εν λόγω Σχεδίου.
(β) Με δεδομένη τη μεγάλη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του Σχεδίου ΕΣΤΙΑ, γεγονός που καταδεικνύεται από τον όχι αμελητέο αριθμό εκκρεμουσών ενστάσεων, σε απορριφθείσες αιτήσεις ένταξης στο Σχέδιο «Εστία», θα πρέπει να γίνουν ρυθμίσεις που να μην επιτρέπουν την εκποίηση ενυπόθηκων εξασφαλίσεων κύριας κατοικίας, μέχρι πλήρη ολοκλήρωση του Σχεδίου «Εστία». Δηλαδή, οριστική απόφαση επί της εκκρεμούσης ενστάσεως. Αν και το ζήτημα αυτό έχει διευθετηθεί με δικαστική απόφαση, εντούτοις, ορισμένες χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, ειδικά Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων, εξακολουθούν να παραβιάζουν το Μνημόνιο Συναντίληψης Τραπεζών και Κυβέρνησης σχετικά με το Σχέδιο «Εστία» και το οποίο προνοεί σαφέστατα για το ζήτημα αυτό.
(γ) Η Κυβέρνηση, θα ήταν, ενδεχομένως, σκόπιμο να εξετάσει την προοπτική ενός Σχεδίου, ανάλογου με αυτού του Σχεδίου «Εστία» για αγροτεμάχια, γεωργοκτηνοτροφικά υποστατικά και επαγγελματική στέγη, με κριτήρια τόσο εισοδηματικά όσο και πλούτου των ιδιοκτητών αλλά και καθορισμού της έννοιας «αγροτεμάχιο», «γεωργοκτηνοτροφικό υποστατικό» και «επαγγελματική στέγη». Εναλλακτικά, βέβαια, θα μπορούσε να εξεταστεί η προοπτική ένταξης των εν λόγω ενυπόθηκων εξασφαλίσεων σε ΜΕΔ, σε παρεμφερείς με το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι Δόσης».
(δ) Προκειμένου να αποφευχθεί νέα νομοθετική παρέμβαση για αναστολή των εκποιήσεων με παρέμβαση της Βουλής, ενδεχομένως να είναι σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο προσπάθειας συναινετικής διευθέτησης του όλου ζητήματος με πρωτοβουλία του Υπουργείου Οικονομικών.
(ε) Αν τα πιο πάνω δεν επιτευχθούν και η Βουλή επιμένει στην προώθηση και ψήφιση της τροποποιητικής πρότασης για παράταση της αναστολής εκποιήσεων, θα πρέπει να το πράξει σταθμίζοντας τους κινδύνους και τα αναμενόμενα οφέλη όπως έχουν επεξηγηθεί πιο πάνω, αφού πρώτα προωθήσει προσεκτική αναδιατύπωση του πεδίου εφαρμογής της προτιθέμενης τροποποίησης, ώστε να υπάρξει συγκροτημένη στόχευση η οποία θα πρέπει να είναι ενιαίας μορφής για όλες τις κατηγορίες ακινήτων που θα εντάσσονται στο εν λόγω πεδίο εφαρμογής και να αποκλείεται η δημιουργία στρεβλώσεων και αντιφάσεων. Αυτό μάλιστα ενδέχεται να μειώσει δραστικά τους κινδύνους από αρνητικές αντιδράσεις εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμών.
17. ΣΕ ΚΑΘΕ περίπτωση, επισημαίνω την ανάγκη όπως διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού η προοπτική αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Όπως έχω δηλώσει και εγγράφως σε άλλες περιπτώσεις, δεν πρέπει να χαθεί ούτε ένα ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και κάθε ευρώ θα πρέπει να δαπανάται ορθολογικώς στοχευμένα και κατά τρόπο στρατιγικώς αποτελεσματικό. Βέβαια, όλες οι ενέργειες και αποφάσεις που λαμβάνονται, θα πρέπει να ικανοποιούν τον θεμελιώδη περιορισμό της διατήρησης της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της εθνικής οικονομίας.
