Τον Δεκέμβριο του 2023 δημοσιεύτηκε ένας νέος κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προβλέπει την αξιοποίηση του Μέσου κατά του Καταναγκασμού (ACI), το οποίο παρέχει στην ΕΕ τα μέσα για να αποτρέψει και να αντιμετωπίσει έναν οικονομικό καταναγκασμό (εκβιασμό) από τρίτη χώρα.

Μετά την καταιγίδα δασμών που ενέσκυψε από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έφεραν στο προσκήνιο το Μέσο κατά του Καταναγκασμού και στελέχη τους δηλώνουν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει και την αξιοποίηση αυτού του Μέσου.

Από ευρωπαϊκά ΜΜΕ το Μέσο κατά του Καταναγκασμού χαρακτηρίζεται «εμπορικό μπαζούκας» στα χέρια της ΕΕ, προφανώς λόγω των δραστικών επιλογών αντίδρασης που παρέχει στην Ένωση και των οδυνηρών συνεπειών στη χώρα που ασκεί τον καταναγκασμό.

Ωστόσο, στο παρόν στάδιο κάποιες χώρες της ΕΕ, όπως κυρίως η Ιταλία και η Ιρλανδία και σε μικρότερο βαθμό άλλες χώρες, εισηγούνται ψύχραιμη αντιμετώπιση της δασμολογικής επίθεσης Τραμπ και αποφυγή εφαρμογής του κανονισμού για το Μέσο Κατά του Καταναγκασμού, ώστε να αποφευχθεί η κλιμάκωση της κρίσης στο παγκόσμιο εμπόριο.

Θα μείνει στα συρτάρια της Κομισιόν το «εμπορικό μπαζούκας»; Θα φανεί τις επόμενες μέρες. Για την ώρα, η ΕΕ προτίθεται να ανακοινώσει ένα πρώτο πακέτο αντιποίνων, με δασμούς περίπου 25%, ως αντίδραση στους δασμούς που επέβαλαν οι ΗΠΑ στον χάλυβα και το αλουμίνιο που παράγονται στην Ευρώπη. Τα αντίμετρα για τους δασμούς 20% σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ευρωπαϊκών προϊόντων που εξάγονται στις ΗΠΑ αφέθηκε να αποφασιστούν σε επόμενο στάδιο, ίσως τον Μάιο.

Σε τι αποσκοπεί

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ACI (Μέσο κατά του Καταναγκασμού) έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί αποτρεπτικά κατά του οικονομικού καταναγκασμού. Όπου εξακολουθεί να συμβαίνει εξαναγκασμός, το εργαλείο παρέχει μια δομή για να ανταποκρίνεται με έναν καλά βαθμονομημένο τρόπο για να σταματήσει τον εξαναγκασμό.

Παρέχει στην ΕΕ ένα ευρύ φάσμα πιθανών αντίμετρων όταν μια χώρα αρνείται να άρει τον εξαναγκασμό. Αυτά περιλαμβάνουν την επιβολή δασμών, περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών και πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με το εμπόριο, καθώς και περιορισμούς στην πρόσβαση σε άμεσες ξένες επενδύσεις και δημόσιες συμβάσεις.

Τα μέτρα μπορούν να λαμβάνονται εναντίον της τρίτης χώρας, αλλά και εναντίον φυσικών και νομικών προσώπων αυτής της χώρας.

Ποια μέτρα προβλέπονται στον Κανονισμό ACI

Σύμφωνα με το Παράρτημα 1 του Κανονισμού για το Μέσο κατά του Καταναγκασμού (άρθρο 8), τα μέτρα αντίδρασης της Ένωσης για αντιμετώπιση ενός οικονομικού καταναγκασμού είναι τα ακόλουθα;

  1. Η επιβολή νέων ή αυξημένων τελωνειακών δασμών, συμπεριλαμβανομένης της επαναφοράς των τελωνειακών δασμών στο επίπεδο του ευνοούμενου έθνους ή της επιβολής τελωνειακών δασμών πέραν του επιπέδου του πλέον ευνοούμενου έθνους, ή της επιβολής οποιασδήποτε πρόσθετης επιβάρυνσης στην εισαγωγή ή εξαγωγή εμπορευμάτων, που μπορεί να ισοδυναμεί, ανάλογα με τις ανάγκες, σε μη εκπλήρωση διεθνών δασμών.

2. Η εισαγωγή ή αύξηση περιορισμών στην εισαγωγή ή εξαγωγή αγαθών, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, σε εμπορεύματα που υπόκεινται σε έλεγχο εξαγωγών, είτε αυτοί οι περιορισμοί ισχύουν μέσω ποσοστώσεων, αδειών εισαγωγής ή εξαγωγής ή άλλων μέτρων, είτε με την εισαγωγή ή αύξηση περιορισμών στην πληρωμή για αγαθά, που μπορεί να ισοδυναμούν, ανάλογα με τις ανάγκες, σε μη εκπλήρωση των ισχυουσών διεθνών υποχρεώσεων.

3. Η θέσπιση περιορισμών στο εμπόριο αγαθών τίθεται σε ισχύ μέσω μέτρων που ισχύουν για διαμετακομιζόμενα εμπορεύματα ή εσωτερικών μέτρων που ισχύουν για εμπορεύματα, τα οποία μπορεί να ισοδυναμούν, εφόσον χρειάζεται, με μη εκπλήρωση των ισχυουσών διεθνών υποχρεώσεων.

4. Τα ακόλουθα μέτρα, τα οποία μπορεί να ισοδυναμούν, εφόσον χρειάζεται, σε μη τήρηση των ισχυόντων διεθνών υποχρεώσεων σχετικά με το δικαίωμα συμμετοχής σε διαγωνισμούς στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων:

(α)  ο αποκλεισμός αγαθών, υπηρεσιών ή προμηθευτών αγαθών ή υπηρεσιών της ενδιαφερόμενης τρίτης χώρας από τις δημόσιες συμβάσεις ή ο αποκλεισμός από τις δημόσιες συμβάσεις προσφορών των οποίων η συνολική αξία αποτελείται από περισσότερο από 50 % αγαθών ή υπηρεσιών καταγωγής της οικείας τρίτης χώρας, εκτός εάν απαιτείται μικρότερο ποσοστό υπό το φως των εξαιρετικών περιστάσεων της υπόθεσης και δεν καλύπτεται από την ενωσιακή συμφωνία. Προμήθειες (ΣΔΣ) που έχουν συναφθεί στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ή άλλη συμφωνία για τις δημόσιες συμβάσεις που έχει συναφθεί μεταξύ της Ένωσης και τρίτης χώρας διαφορετικής από την ενδιαφερόμενη τρίτη χώρα· ή
(β) την επιβολή προσαρμογής βαθμολογίαςσε προσφορές αγαθών ή υπηρεσιών της οικείας τρίτης χώρας ή σε προσφορές προμηθευτών αγαθών ή υπηρεσιών της οικείας τρίτης χώρας.

5. Η επιβολή μέτρων που επηρεάζουν το εμπόριο υπηρεσιών, τα οποία μπορεί να ισοδυναμούν, εφόσον κριθεί απαραίτητο, σε μη εκπλήρωση των ισχυόντων διεθνών υποχρεώσεων σχετικά με το εμπόριο υπηρεσιών.

6. Η επιβολή μέτρων που επηρεάζουν την πρόσβαση των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση, τα οποία ενδέχεται να ισοδυναμούν, εφόσον κριθεί απαραίτητο, σε μη εκπλήρωση των ισχυόντων διεθνών υποχρεώσεων.

7. Η επιβολή περιορισμών στην προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας ή στην εμπορική τους εκμετάλλευση, σε σχέση με δικαιούχους που είναι υπήκοοι τρίτης χώρας, που μπορεί να ισοδυναμούν, ανάλογα με τις ανάγκες, σε μη εκπλήρωση ισχυουσών διεθνών υποχρεώσεων σε σχέση με εμπορικές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

8. Η επιβολή περιορισμών για τις τραπεζικές, ασφαλιστικές υπηρεσίες, την πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές της Ένωσης και άλλες δραστηριότητες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, που μπορεί να ισοδυναμούν, ανάλογα με τις ανάγκες, σε μη εκπλήρωση των ισχυόντων διεθνών υποχρεώσεων όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

9. Η εισαγωγή ή η αύξηση περιορισμών στη δυνατότητα διάθεσης στην αγορά της Ένωσης αγαθών που εμπίπτουν σε νομικές πράξεις της Ένωσης για τα χημικά προϊόντα, οι οποίοι ενδέχεται να ισοδυναμούν, ανάλογα με τις ανάγκες, σε μη εκπλήρωση των ισχυουσών διεθνών υποχρεώσεων.

10. Η εισαγωγή ή η αύξηση περιορισμών στη δυνατότητα διάθεσης στην αγορά της Ένωσης αγαθών που εμπίπτουν στις ενωσιακές υγειονομικές και φυτοϋγειονομικές νομικές πράξεις, οι οποίοι ενδέχεται να ισοδυναμούν, εφόσον κριθεί απαραίτητο, σε μη εκπλήρωση των ισχυόντων διεθνών υποχρεώσεων.